Pólska zesylnja mjezu k Běłoruskej
Waršawa (dpa/SN). Pólska Běłoruskej wumjetuje, zo je so z helikopterami do pólskeho powětroweho ruma zadobyła – a je jako reakciju na to ličbu swojich wojakow podłu mjezy zwyšiła. Běłoruskej helikopteraj, kotrejž běštej njedaloko mjezy zwučowałoj, stej pólski powětrowy rum zraniłoj, powěsćernja PAP rozprawja, powołujo so na informacije zakitowanskeho ministerstwa. Podawk sta so wčera njedaloko wsy Bialowieza nisko nad powjerchom. Zakitowanski minister Mariusz Błaszczak je na to přikazał, ličbu wojakow zwyšić a přidatne srědki, mjez druhim bojowe helikoptery, do pomjezneje kónčiny přepołožić. Pólska je NATO mjeztym wotpowědnje informowała.
Zaměstnjenje wojowarjow ruskeje priwatneje armeje Wagner w Běłoruskej zbudźa w Pólskej a w NATO njeměr. Pólska armeja je tohodla hižo přidatne jednotki ze zapada na wuchod přepołožiła. Ministerski prezident Mateusz Morawiecki rěčeše wo „wohroženju“. Wicepremier Jarosław Kaczyński je připowědźił, mjezu mjez Pólskej a Běłoruskej dale wutwarić. Wot lońšeho nastaja Pólska podłu mjezy 5,5 metrow wysoki płót.
Poezijomaty w metropolach
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Pjeć firmow skupiny Agrofert dyrbi fondsej za spěchowanje ratarjow a lěsnych dźěłaćerjow, kiž ma poprawom małe a srjedźnje wulke předewzaća podpěrować, wjace hač 2,6 milionow krónow (108 300 eurow) wróćić. Firmy, kotrymž buchu pjenjezy za rostliny a zwěrjata wupłaćene, nimaja narok na tajke spěchowanje. Po přepruwowanju w lěće 2021 zwěsći fonds, zo bě firmam pjenjezy njewoprawnjenje přizwolił a žadaše sej je wróćo. Zašłu póndźelu rozsudźi sudnistwo w Praze, zo dyrbja firmy tutomu žadanju wotpowědować. Bywši čěski ministerski prezident Andrej Babiš bě hač do lěta 2013 mějićel skupiny Agrofert a wukonja do dźensnišeho wulki wliw na koncern. Babiš bě konflikta zajimow dla akcije na dwaj rukowaćelskej fondsaj rozdźělił.
Z mječom přećiwo opoziciji
Stat a cyrkej w Pólskej tež we wólbnym boju wusko splećenej
Waršawa. W Pólskej stej stat a cyrkej dźělenej, znajmjeńša oficialnje. Woprawdźitosć wšak wupada hinak. Stat trjeba cyrkej z politiskich přičin, cyrkej trjeba stat předewšěm pjenjez dla. Wuska zwjazanosć stata a cyrkwje je na nimale wšitkich oficialnych zarjadowanjach wočiwidna: Bjez zastupnikow cyrkwje w Pólskej dźensa ničo wjace njeńdźe.
Tole je so njedawno zaso raz nazornje pokazało. W Częstochowje, w hnadownym putniskim městnje, je katolski sćelak Radio Maryja 32. róčnicu swojeho wobstaća woswjećił. Přeprošenje na zarjadowanje, kotrež organizuja kóžde lěto kaž jubilej, je wulki dźěl knježerstwa sćěhował. Přichwatali běchu mjez druhim předsyda knježaceje strony PiS Jarosław Kaczyński, zakitowanski minister Mariusz Błaszczak, minister za kubłanje Przemysław Czarnek, minister justicy Zbigniew Ziobro a ministerka za swójby Marlena Maląg. Statny prezident Andrzej Duda je postrowny telegram pósłał.
Chaos lěsnych wohenjow dla
Čěscy turisća na grjekskej dowolowej kupje před płomjenjemi ćěkaja
Praha. Na mjezynarodnym lětanišću na Rhodosu knježa tuchwilu njeznjesliwe poměry. Wšudźe w hali sedźa abo leža mučni turisća, wjetšina z nich spi. Wulki dźěl pućowacych pochadźa z Čěskeje a bu z wot wohenjow wohroženych regionow grjekskeho turistiskeho raja wuchowany. Mała skupina čěskich turistow je samo hakle sobotu sem na kupu přilećała. Woni chcychu so w hotelowym kompleksu White Lindos wočerstwić, běchu tam pak jenož někotre hodźiny. „Hižo sobotu wječor smy čakajo na lětanišću w Praze čitali, zo dyrbja dowolnicy město Lindos wopušćić. Běchmy znjeměrnjeni, dowěrjachmy pak našej pućowanskej agenturje Čedok. Po přilěće su nas hnydom do nuzoweho hotela dowjezli, hdźež smy na špundowanju, w křesłach a na matracach přenocowali“, praji jedyn z turistow. „Njedźelu popołdnju zdźělichu nam, zo pojědźemy skónčnje do našeho hotela White Lindos. Tam na recepciji na nas spodźiwnje hladachu a nas najprjedy nochcychu do skazanych stwow dowjesć.
Projekt zhubjenych wjeskow
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. W powójnskim času je so na Morawje a w Šlesiskej wjace hač sto wjeskow zhubiło. Trochu wjace hač połojca z nich bě na kromje wobwodow Šumperk, Jeseník a Bruntál. Jich wobydlerjo, zwjetša Němcy, dyrbjachu po Druhej swětowej wójnje susodny kraj a tak tež swoje sydlišća wopušćić. Dalše z tutych wjeskow zapusćachu industrije a hórnistwa dla.
Čěsko-francoski spisowaćel Milan Kundera njeboh
Milan Kundera, jedyn z najwuznamnišich europskich spisowaćelow swojeho časa, je zemrěł. Jeho tragikomiske lubosćinske stawizny miliony čitarjow jimaja.
Minjenu srjedu je Morawska krajna biblioteka w Brnje wozjewiła, zo je 94lětny čěski a francoski staćan zemrěł. Swoje zawostajenstwo bě Kundera hišće za žiwe dny tutomu wažnemu kulturnemu zarjadnišću w swojim ródnym měsće dowěrił.
Jeho knihi buchu do wšěch swětowych rěčow přełožene a předawachu so po milionach eksemplarach. Wón přija mnohe wuznamjenjenja kaž Prix Médicis, ryćerski rjad francoskeje čestneje legije a Myto Jerusalema. Z romanom „Njeznjesliwa lochkosć byća“, kotryž spisa 1984 w francoskim eksilu, bu Kundera swětosławny. Hollywood je tutu tragisku lubosćinsku stawiznu wo pinčnicy Terezy a lěkarju Tomašu, zwisowacu z tematiku eksila, sfilmował. W Čěskej je tónle jeho najwuspěšniši roman hakle lěta 2006 wušoł. W emigraciji spisa Kundera wjacore romany w francošćinje. Centralna tema w jeho tworjenju běše žiwjenje w eksilu.
„Krawnu njedźelu“ wopominali
Masaker na pólskich wobydlerjach w Ukrainje wostanje łoskoćiwa tema
Waršawa. Kóžde lěto znowa wopomina Pólska bolostny historiski podawk. Tón symbolizuje kaž žadyn druhi hač do dźensnišeho ćežki poměr mjez Pólskej a Ukrainu: ludomordarstwo we Wołynje na dźensnišej zapadnej mjezy Ukrainy. Namócna smjerć tysacow Polakow přez ukrainskich nacionalistow w Druhej swětowej wójnje je ludźom susodneho kraja přeco hišće „hłuboka rana“.
Bjezposrědnje po nadpadźe Němskeje na Sowjetski zwjazk 1941 započa ukrainski nacionalist Stepan Bandera swoje plany nastupajo wutworjenje samostatneje Ukrainy zwoprawdźeć. Tam bydlacych Polakow wobhladowaše wón jako cuzych a jeho plany mylacych. Tuž załoži z dowolnosću němskich okupantow Ukrainsku partizansku armeju (UPA). Jeje wojowarjo počachu Polakow wuhnawać a morić. Wjeršk etniskeho wučisćenja bě 11. julij 1943. Tón dźeń, jako nadpadny UPA 150 pólskich wsow, mjenuja hišće dźensa „krawnu njedźelu“. Wobydlerjow, kotřiž běchu zwjetša w cyrkwjach, brutalnje a zdźěla bestialisce morichu. Masaker žadaše sej smjerć něhdźe 165 000 ludźi.
Tójšto Lipšćanskich wěckow
„Wšo ma swój čas. Kóžda wěc pod njebjom ma swój čas. Je čas so narodźić a čas wumrěć. Je čas sadźeć a čas wutorhować, štož bě nasadźane. Je čas morjenja a čas hojenja, čas torhanja a čas twarjenja. Je čas płakanja a čas smjeća, čas žałosćenja a čas rejowanja,“ čitamy w swjatej knize. A tak nasta čas tež za mje, so pomałku z Lipskom, Lipšćanskimi přećelemi, ze sorabistiku a srjedźnej Němsku rozžohnować. Při tej přiležnosći směm snano kusk bilancować – kak je so moje žiwjenje za lěto studija sorabistiki změniło? Koho sym zeznał? Kelko informacijow su sej moje mozy wobchowali a kelko kilogramow je moje ćěło přibyło?
Před wočomaj widźu małkeho Kryštofa, kak sedźi w ćahu, kotryž so na puć ze złoteje Prahi do sewjernych sakskich kónčinow podawa. Slěbornopěnata Wołtawa běži přez kamuški krasnych Praskich přibrjohow, na mosće stejacy swjaty Jan melancholisce hlada na złote třěchi a špice gotiskich a barokowych cyrkwjow a wěčnje wobstražuje spowědne potajnstwo dawno zemrěteje srjedźowěkowskeje kralowny.
Zelenskyj w Praze pobył
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Ukrainski prezident Wolodymyr Zelenskyj poby minjeny štwórtk a pjatk w Praze a zetka so ze swojim kolegu w zastojnstwje Petrom Pavelom kaž tež z čěskim ministerskim prezidentom Petrom Fialu. Hakle krótko do toho bě čěske knježerstwo zjawnosć wo wopyće Zelenskeho informowało. W srjedźišću wobšěrnych rozmołwow steještej dalša pomoc a móžne přiwzaće nadpadnjeneho kraja do NATO. „Myslu sej, zo budźe wjeršk zakitowanskeje aliancy we Vilniusu wulkotna składnosć, móc a njebojaznosć pokazać. Ukraina wočakuje jasny signal a konkretne kročele, NATO přistupić móc. Trjebamy motiwaciju, trjebamy sprawne mjezsobne styki“, podšmórny Zelenskyj po swojim zetkanju z čěskim prezidentom. Přiwzaće do NATO traje swój čas; tuchwilu je wšěm jasne, zo móže so to hakle po kóncu wójny započeć. „Zahajenje přijimanskich rozmołwow je tež w našim zajimje, dokelž tyje wěstosće, regionalnej stabiliće a hospodarskemu rozrostej“, je prezident Petr Pavel přeswědčeny.
Swojim serbskim korjenjam so stajnje wuznawał
Zrudna powěsć dóšła je z Prahi, zo je tam dnja 26. junija w starobje 78 lět Tomaš Kmjeć zemrěł – Serb z jónkrótnym žiwjenjoběhom a wusahowacej karjeru. Serbski hólčec bě połkownik wójstwa Čěskeje republiki.
Narodźił je so Tomaš Kmjeć 14. decembra 1944 we Wotrowje. Lěto pozdźišo po skónčenju Druheje swětoweje wójny přesydlištaj so jeho staršej do čěskich Warnoćic. Mać bě rodźena Zyndźic z Wotrowa, nan Pawoł Kmjeć pochadźeše z Miłoćic.
Maturu je Tomaš Kmjeć na wojerskej šuli na Morawje wobstał, sćěhowaše studij na Wyšej powołanskej šuli artilerije w słowakskim Martinje. Studij zakónči wón jako leutnant čěskeje ludoweje armeje. Po napjatym lěće 1968 poda so wón na studij Wojerskeje akademije w Brnje. Studijne wuslědki wukmanichu jeho lěta 1978 k tomu, so stać w Sowjetskim zwjazku z komandantom raketoweho wotrjada w stepje njedaloko sydlišća Kapustin Jar – 150 km wot Pětrohroda zdaleneho.
