Čurka – čěski ptak lěta 2023
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. W Praze wotewrěchu nowu kofejownju, kotraž je znatemu čěskemu spěwarjej Karelej Gottej wěnowana. Na swjatočnym wotewrjenju wosebiteho lokala wobdźělichu so zastupjerjo wjacorych fanowych klubow z Čěskeje kaž tež z Němskeje. Kofejownja, w kotrejž móža so hosćo při kofeju a tykancu wšelake fota „złoteho hłosa z Prahi“ wobhladać a jeho hudźbu słuchać, je w nutřkownym měsće na hasy Dlouhá w dźiwadłowej pasaži. Ideju za tajki lokal měještaj producent Miroslav Kolodziej a nowinar Luboš Procházka, kiž dźěłaše 15 lět ze spěwarjom wusko hromadźe. „Chcychmoj městno wutworić, hdźež móža so přiwisnicy Gotta z Čěskeje a dalšich krajow zetkać“, podšmórny Procházka.
Tež po pjeć lětach njezabyte
Zamordowanje žurnalista Jana Kuciaka Słowaksku dale zaběra
Bratislava (dpa/SN). Jako bu 21. februara 2018 w słowakskej wsy Veľka Mača młody porik zatřěleny, njeje wotwidźomne było, zo nuzuje krawny njeskutk ministerskeho prezidenta k wotstupej. Tež dołhodobne sćěhi hišće nichtó njeje předwidźał. Dwójne mordarstwo na wotkrywanskim žurnalisće Janje Kuciaku a jeho slubjenej Martinje Kušnírovej zaběra kraj EU hač do dźensnišeho.
Kuciak bě wo podhledźe korupcije w politice pisał. W swojej poslednjej, hakle po jeho smjerći wozjewjenej reportaži, je wón zwiski italskich clanow mafije ke knježerstwowym kruham swojeje domizny přepytował. To polěkowaše pozdźišo wuwróćenemu podhladej, mafiozojo a samo knježerstwo móhli ze zamordowanjom něšto činić měć. Socialdemokratiski knježerstwowy šef Robert Fico kaž tež wodźacy ministrojo a funkcionarojo policije dyrbjachu pod ćišćom masowych protestow zastojnstwa złožić.
„Žane šwjerče na naše blida“
Polacy reaguja na najnowše postajenje Europskeje komisije
Waršawa. Wot 24. januara poskićeja wobchody w Pólskej k jědźi muku a dalše wudźěłki ze šwjerčemi, kotrež je Europska komisija za wšitke kraje Europskeje unije přizwoliła. Po mukowych larwach a skopčkach je to mjeztym třeća tajka jako žiwidło dowolena družina překasancow. W interneće komisija EU tole wozjewja: „Insekty su strowe žórło zežiwjenja, maja wjele proteinow, witaminow a mineralijow. Tak su dobra alternatiwa k zwěrjećim bělkowinam.“ Komisija argumentuje, zo móže čłowjestwo z mjenowanym zežiwjenjom globalne woćoplenje zadźeržeć. Produkcija je praktiska a jednora, dokelž njetrjebaja insekty telko městna a wody kaž na přikład domjacy skót. Donětka su coologiske zahrody překasancy za swoje zwěrjata kaž hady a ptaki brali. Dźensa móža je tež ludźo jěsć. Z insektowej muku „smědźa“ pjekarjo nětko swoje całty, chlěb a tykancy pjec. Superwiki poručeja nudle a šokolodu z přidawkami šwjerčow. W internetnym wulkowobchodźe maja sušene insekty we wšelkich wulkosćach a słodach, z mjedom, ze žonopom atd.
Wobrazarnja zaso zawrjena
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Wobrazarnja na Praskim hrodźe, kotruž su hakle 1. wulkeho róžka po dlěšej přestawce zaso zjawnosći spřistupnili, je wospjet zawrjena. Škoda na přewětrjenskej technice wopytowarjam znjemóžnja, sej wobrazy Tiziana, Rubensa, Tintoretta abo Cranacha wobhladać.
Nic na Praskich Hradčanach, ale na hrodźe Lány, je čěski prezident Miloš Zeman minjenu póndźelu dopołdnja swojeho naslědnika Petra Pavela přijał. Tam rozjimaštaj wuslědki prezidentskich wólbow a nadawki najwyšeho zastupjerja stata. Pavel přeprosy Zemana na swoje zapokazanje do zastojnstwa 9. měrca w Praze. Prezidenća ze susodnych statow pak na swjatočnym zarjadowanju přitomni njebudu. Pavel chce swojich kolegow w zastojnstwje w prěnich tydźenjach swojeho noweho dźěła radšo wopytać. Ze Zuzanu Čaputovej ze Słowakskeje je so hižo dorěčał, terminaj za zetkani z Dudu w Pólskej a Steinmeierom w Němskej matej bórze sćěhować.
Pólska zawrěje hranicudo Běłoruskeje
Waršawa (dpa/SN). Po wusudźe přećiwo aktiwistej pólskeje mjeńšiny w Běłoruskej chce Pólska hraničny přechod na wuchodźe susodneho kraja zawrěć. Hladajo na wěstotu kraja je wobchad najprjedy raz njemóžny, wozjewi wčera pólski nutřkowny minister Mariusz Kaminski na socialnej syći Twitter. Nimo toho budźe lisćina z wosobami zestajena, kotřiž pólsku mjeńšinu w Běłoruskej potłóčuja. Potrjechene wosoby na lisćinje maja ze sankcijemi ličić.
Ze susodomso rozžohnował
Pomhaja w Turkowskej
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Na rezerwnym wojerskim lětanišću Líně blisko Plzenja wotměwachu minjenu sobotu dźeń wotewrjenych durjow. Po trochowanju ekspertow je skoro 15 000 ludźi přišło, zo bychu sej historisku kaž tež modernu lětansku techniku wobhladali. Zdobom namołwjachu organizatorojo wopytowarjow jich w swojich prócowanjach wo zdźerženju lětanišća podpěrać.
Wulkokoncern VW planuje na přestrjeni lětanišća nowu fabriku za baterije. Štefan Koprda, nawoda europskeho zwjazka za wuwiwanje ciwilneho lětarstwa, zdźěli powěsćerni ČTK, zo njesłužeše dźeń wotewrjenych durjow protestej. Za čas zarjadowanja zběraše towarstwo „stop gigafactory“ podpisma ludźi, zo móhł so regionalny referendum nastupajo natwar naspomnjeneje fabriki přewjesć. Čěske knježerstwo podpěruje plany koncerna VW, natwar fabriki ma 120 miliardow krónow (pjeć miliardow eurow) płaćić.
Měrny prezident w ćežkim času
Kaž su zašły tydźeń zapadne medije pisali, su wólby čěskeho prezidenta prěnje lětuše wažne wólby w Europje byli – a na zbožo su so derje skónčili. Ale je to woprawdźe tak jednore, kaž to wotwonka wupada? Běchu to antiwólby, wšako je zašły ministerski prezident Andrej Babiš najbóle njewoblubowany wodźacy politikar w čěskich stawiznach po přewróće.
Pola Babiša njeje problem, zo je Słowak, dokelž su Češa jara přichileni swojemu wuchodnemu susodej. Problem pola Babiša je chaotiski a hrózbniwy stil, permanentne łhanje a populizm – hdźež přińdźe, tam něšto slubi a přichodny dźeń powěda to nawopačne.
Prjedy abo pozdźišo maja jednać
Pólska stejišćo němskeho knježerstwa k reparacijam wotpokazuje
Waršawa. Pólska nadal njepřestawa, žadać sej wot Němskeje wotškódnjenja za načinjene škody w času wobsadnistwa w lětach 1939 do 1945. Wosebita parlamentariska komisija bě dohromady pjeć lět na tym dźěłała, wobličić hódnotu materielnych kaž tež njematerielnych stratow w Druhej swětowej wójnje, zawostajenych wot nacistiskich jednotkow.
Loni 3. oktobra sposrědkowa pólske wonkowne ministerstwo Němskej 1 500 stron wopřijacu, přewšo dokładnu rozprawu wo wójnskich škodach, a dósta nětko po třoch měsacach čakanja krótku strózbu wotmołwu: „Reparaciske prašenje je wotzamknjene, a němske knježerstwo njeplanuje w tej naležnosći jednać.“ Pólska ludnosć je zludana, dokelž njebě z tajkej ničo njewuprajacej reakciju ličiła. Nawoda narodno-konserwatiwneje strony PiS Jarosław Kaczyński k tomu praji: „Němcy spytaja sej tak škitnu barikadu natwarić, my pak ju přewinjemy!“
Nowy reaktor přizamknjeny
Bratislava (dpa/SN). Loni dotwarjeny třeći blok słowakskeje atomoweje milinarnje Mochová je so w nocy na srjedu prěni raz na milinowu syć přizamknył. Po poslednim přepruwowanju a přihłosowanju atomoweho dohladowanskeho zarjada su „paru do turbinow wodźili a blok 3 z wukonom najprjedy raz 20 procentow syći přizamknyli“, zdźěli zawčerawšim wobhospodarjenska firma Slovenske elektrarne (SE). Reaktor budźe „stabiliće zastaranja z energiju wuznamnje přinošować a klimowu neutralitu zaručić“, wujasni nawoda předsydstwa SE Branislav Strycek.
Słowakska mjezuje na Ukrainu kaž tež na Awstrisku. Knježerstwo we Wienje na atomowu milinarnju kritisce zhladuje, wšako je jenož něhdźe 165 kilometrow wot awstriskeje stolicy zdalena. Prěnje naprawy za twar třećeho reaktora su na stejnišću hižo w lěće 1987 zahajili. Hakle w lěće 2008 su tam dale twarili. Tak běchu financielne ćeže a rozestajenja z firmami, kotřiž tam sobu twarjachu, wina na tym, zo je so wšitko dlijiło. Tež awstriska wobswětoškitna organizacija Global 2000 njeje dołho planam přihłosowała.
