prawe wotmołwy:
30 do 70 litrow, dźewjeć kilogramow,
70 km/h, hač do 16 hodźin
Jelizo so ze zwěrjatami zaběramy, móžemy sej wjele zajimaweho wotkryć. To płaći tež za konja. Sće tole hižo wědźeli?
Kelko litrow wody kóń wob dźeń trjeba?
20 do 30 litrow
100 do 120 litrow
30 do 70 litrow
Kelko syna kóń wob dźeń žerje?
20 kilogramow
jedyn kilo
dźewjeć kilogramow
Kak spěšnje zamóže kóń běhać?
40 km/h
70 km/h
95 km/h
Kelko hodźinow kóń wob dźeń žerje?
wosom hodźin
dwanaće hodźin
hač do 16 hodźin
„Najwjetša tragedija je, zo mamy tajki bohaty skład zapiskow hudźby, kotraž pak so lědma praktikuje.“ To bě wotmołwa Tomasza Nawki na prašenje Macieja Rychłeho, što je to najlěpše na serbskej kulturje, kaž pólski etnologa, muzikologa a multiinstrumentalist we wobłuku prezentacije wuslědkow dźěłarnički „LAB 1 – Laboratorij za tradicionalnu serbsku hudźbu“ minjenu njedźelu na žurli Budyskeho Kamjentneho domu anekdotisce přeradźi. Wotpowědna rozmołwa, kotruž běštaj před wjace hač 15 lětami wjedłoj, hodźi so z dźensnišeho wida jako kolebka nětko předstajeneho projekta wopisować. Wšako wuwichu z dźěłarničku dohromady pjeć kruchow na zakładźe „Kraloweje huslerskeje knihi“, drje najstaršeje (zdźeržaneje) zběrki serbskich melodijow a rejow, wudateje něhdy mjez lětomaj 1780 a 1790. „Zajimawe je, zo mjenuja w njej zapisane štučki hižo tehdy ‚stare‘. Kniha je njesměrnje drohotne žórło.
Maćij Čórlich so za ratarjenje hori a tola je so prěnjotnje za druhi powołanski směr rozsudźił. Po swojim puću kročić a so wupytować je jemu wažne. Nihdy přepozdźe njeje so na něšto nowe zwažić. Po tym zo je w lěće 2000 tola ratarski zawod staršeju přewzał, póńdźe nětko samo hišće kročel dale. Wot 1. meje smě wón swoje wudźěłki jako ekologiske plahowane předawać.
Něhdy bě w Serbach z dobrym narodnym wašnjom, zo serbscy wědomostnicy tež w serbskim ludowym hibanju narodnopolitisce skutkowachu, tak podmurjujo zasadu: To jedne so poprawom wot tamneho dźělić njeda, poprawom nic.
Dźensa swjeći w Komorowje pola Rakec muž 90. narodniny, kotryž je sam legendarna postawa bjezposrědnjeho powójnskeho a pozdźišo NDRskeho wuwića. Sta so z profilowanym serbskim wědomostnikom a bu angažowany Serb w narodnej organizaciji: prof. dr. Helmut Faska. Po towaršnostnym přewróće sta so z direktorom Instituta za serbski ludospyt, takrjec, dźiwajo na tehdyše šmjatańcy w serbskim žiwjenju, wuchowar tuteje unikatneje wědomostneje institucije. Do toho bě so njedźiwajcy powołanskeho poćežowanja jako župan Budyskeje župy wot 1982 hač do 1990 za serbske zajimy w towaršnosći zasadźował.
„Kotra to překwapjenka! Spočatnje smój na aprylski žort mysliłoj“, wjeseleštaj so Lipšćanskaj mandźelskaj Sophie a Peter Martens, kotrajž staj někotre dny w Königsteinje přebywałoj. Wot 1. apryla móžetaj wonaj a druzy jako jězdźenku płaćiwu hóstnu kartku w zjawnym bliskowobchadźe Sakskeje Šwicy wužiwać. Wosom komunow wudawa nowostku na swojich přenocowanskich hosći. A Lipšćanaj měještaj darmotnu jězbu do Bad Schandauwa, samo wužiwanje łobjoweho přewoza wot dwórnišća do města je do jězdźenki zapřijate. „Při stupacych płaćiznach něšto lutować, to mamoj za super.“
Dźeń do toho běchu jednaćel wobchadneho zwjazka Hornje Łobjo (VVO) Burkhard Gehlen, krajny rada wokrjesa Sakska Šwica-wuchodne Rudne horiny Michael Geisler hromadźe ze sydom komunalnymi hłowami kaž tež zastupjerjo turistiskeho zwjazka a zarjada narodneho parka koncept mobilneje hóstneje kartki a to, štož za tym tči, předstajili.
Dojutrowny a jutrowny čas bjez jejkow njeje scyła předstajomny. Ale što woznamjenja jejo a čehodla je so wone z jutrownym symbolom stało? Wotmołwa je chětro kompleksna.
Ze starodawneho časa je jejo w mnohich krajach jako centralny symbol křesćanskeho jutrowneho swjedźenja znate. W zažnym času křesćanstwa wobhladowaše so jejo jako symbol za Jězusowe horjestaće. Přez cyrkwinske žohnowanje „benedictio ovorum“ dobychu sej w póstnym času žohnowane jeja wosebitu móc požohnowanja. Jednore jejo bu „jutrowne jejo“. W ludźe jara woblubowane žohnowanje jutrownych jejow pak potom reformatorojo z teologiskich přičin wotpokazachu.
W mini-seriji Straight Outta Crostwitz su hustohdy tež serbske, znate mjezwoča widźeć. Wosebje husto jewitej so Katka Pöpelec a Sofija Hejduškec. Wonej přewzaštej takrjec najhłownišej pódlanskej róli. Jurij Bjeńš je so skrótka z Katku Pöplec, kotraž tučasnje w Romje studuje, wo filmje rozmołwjał.
Kak sy k róli w filmje přišła?
K. Pöpelec: Ja wšak sym raz w dźiwadle hrała a Sofija w ansamblu, a tam tež hdys a hdys režiser Andreas Nowak sej předstajenja wobhladaše a naju tež w pomjatku měješe. Tuž je na naju zazwonił a wšo skrótka rozkładł. Namaj je so ideja wězo jara lubiła. Po krótkim castingu w Nowakec zahrodźe w Budyšinje smój potom připrajenje za pódlansku rólu dóstałoj.
Na kelko dnjach sće to natočili?
K. Pöpelec: To bě dohromady jedyn tydźeń. Mój ze Sofiju mějachmoj jedyn dźeń swobodny, hewak běchmoj přeco pódla.
Hdźe sće wšudźe nahrawali?