Z wudaća: pjatk, 14 junija 2019

Wobdźělnicy jubilejneho kongresa Fede­ralistiskeje unije europskich narodnych mjeńšin (FUEN) składnostnje 70lětneho wobstaća organizacije w słowakskej stolicy Bratislavje su dźensa z wuradźowanjemi pokročowali.

Bratislava (SN/MkWj). Za to dojědźe sej něhdźe 120 hosći kongresa do Dunajskeje Stredy. Tam steješe žiwjenje a skutkowanje madźarskeje mjeńšiny w Słowakskej w srjedźišću. Po poslednim ličenju bydli w Słowakskej 458 000 Madźarow, štož je 8,5 procentow wobydlerstwa.

Wčera popołdnju su wobdźělnicy lětuši­ kongres w měsće Pezinok oficialnje zahajili, po tym zo běchu dopołdnja w dźěłowych skupinach wuradźowali. Dźěłowu skupinu słowjanskich mjeńšin nawjedowaše wiceprezident FUEN Bjarnat Cyž. Mjez druhim bilancowachu lońše dźěłowe wuradźowanja, rěčachu wo klětušej koparskej europeadźe w Korutanskej a słyšachu namjety k přichodnemu kongresej FUEN.

Budyšin (SN/bn). „Znaki pominaki ko­po­laki“ rěka nowa, w Ludowym nakładni­stwje Domowina wušła kniha, w kotrejž awtorki Róža Domašcyna, Měrka Mětowa a Měrana Cušcyna we formje episkeje basnje literarisce po Łužicy pućuja. Njewšědna wosebitosć publikacije je, zo wopřijima tekst dohromady 39 štučkow ze staj­nje 13 wjeršemi. A kóžda štučka na předchadźacu z pjera jednotliweje spisowaćelki nawjazuje.

Washington (dpa/SN). Po pozdatnym nadpadźe na wolijowej tankaj w Omanskim golfje so kraje po wšěm swěće starosća, zo so konflikt mjez USA a Iranom eskalěruje. Wonkowny minister USA Mike Pompeo ma knježerstwo w Teheranje za winika. Tam pak wobwinowanje raznje wotpokazuja a sej žadaja, zo měli USA skónčnje přestać, Iran wobskoržeć a zasudźeć. Indirektnje samo na to pokazuja, zo su USA łódźi snano same nadpadnyli, zo móhli přičinu za wojerski konflikt z Iranom dale­ přiwótřić.

Žony w Šwicarskej stawkuja

Bern (dpa/SN). W Šwicarskej tysacy žonow dźensa stawkuja. Předewzaćelki zasadźeja so za runohódne mzdy kaž mužojo, dźěłarnistwa za lěpše postajenja nastupajo dźěłowy čas a burowki za lěpše zastaranje w starobje. Při nimale samsnej akciji w lěće 1991 běchu statysacy žony stawkowali. Dźensa planowachu na mnohich městnach Šwicarskeje demonstracije.

Towarstwa njewobdźělić

Budyšin (SN/at). Za 104 skupiny wužiwaja tuchwilu nošerjo dźěćacych dnjowych přebywanišćow w serbskim sydlenskim rumje lětnu podpěru po 5 000 eurach, kotruž płaći Sakska po specifiskim, lěta 2006 schwalenym postajenju. Ličba skupin pak ničo wo tym njewupraja, kelko dźěći to je a w kotrej měrje wone serbsku rěč wobknježa. Za kwalitatiwnje lěpše posrědkowanje našeje maćeršćiny w tych zarjadnišćach je sakska Rada za serbske naležnosće hromadźe ze zastupjerjemi młodźinskeho zarjada Budyskeho wokrjesa, Rěčneho centruma WITAJ a z wokrjesnej serbskej społnomócnjenej ­srjedu w Budyšinje puće rozjimała.

Drježdźany (dpa/SN). Sakska podpěruje stejnišćo w Großröhrsdorfje, kotrež je so požadało we wobłuku baterijow slědźić. Swobodny stat je zwólniwy hač do 100 milionow eurow do předewzaća inwestować. Nimo toho chce wulce moderny a hižo dospołnje hotowy twarski kompleks w Großröhrsdorfje za to přewostajić. Slědźenske stejnišćo podpěruje Fraunhoferski institut za keramiske technologije a systemy runje tak zastupjerjo z industrije a slědźenja.

Pozadk požadanja su plany zwjazkoweho ministerstwa za kubłanje a slědźenje, kotrež chce slědźenje a industriju bóle zwjazać. Ministerstwo chce za to 500 milionow eurow w běhu dźesać lět přewostajić. Ministerski prezident Michael Kretschmer (CDU) zwurazni, zo su w Sakskej dobre wuměnjenja, předewzaće zwoprawdźić. Nimo Sakskeje prócuje so hišće pjeć dalšich regionow wo spěchowanje. W juliju chce ministerstwo swój rozsud wozjewić.

Zwjazkowa ministerka dr. Franziska Giffey so wo Budyšin starosći

Budyšin (SN/MiR). „Z wami chcu rěčeć, wosebje wot was chcu wědźeć, na čim klaca“, rjekny zwjazkowa ministerka za swójby a socialne dr. Franziska Giffey wčera w Budyšinje. Politikarka přebywaše na přeprošenje zapósłanca Sakskeho krajneho sejma Haralda Baumann-Hasskeho (wobaj SPD) w sprjewinym měsće. W Kamjentnym domje witaše ju syła zastupjerjow socialnych zarjadow a politisce skutkowacych cyłkow. Wotpowědnje wuprajenju ministerki dósta kóždy składnosć, swoje nazhonjenja na polu socialneho dźěła a wobchada z demo­kratiju a jej spřećiwjacym so prudam w towaršnosći města zwuraznić. Zastupjerce młodźinskeho kluba KURTI na Pchalekowej Marie Hofmann a Liesbeth Heine rysowaštej prócowanja, młodostnych ze wšelakich politiskich kruhow do kluba­ integrować, štož je wosebje ćežko nastupajo prawicarsce zmyslenych. Zdobom wonej zwurazništej, zo su ći, kotřiž so w klubje zetkawaja, z hidu, hroženjemi a ćělnymi nadběhami konfrontowani.

Ze skerje njepřijomnymi motiwami na plastikowych měškach chce kupnica w Kanadźe mjez ludźimi wjace wědomja za wobswět budźić. Tak maja na titkach na přikład problemy z črjewami wopisane być. Mějićel kupnicy chce tak diskusiju zahajić a wužiwanju plastikowych wudźěłkow dale a bóle zadźěwać. Někotři ludźo maja tele plastikowe měški za marketingowy žort. Mnohim pak su wone mjeztym woprawdźite drohotne eksemplary za wosebitu zběrku.

Wowca, kotraž so prawdźepodobnje rady chowa, je policiju wčera w Düsseldorfje zaběrała. Pasanća běchu ju na železniskich kolijach wuhladali. Zawołani zastojnicy pak wowcu njenańdźechu a so zaso wotsalichu. Tež wobornicy ju ni­hdźe njewidźachu. Hakle zwjazkowa policija wowcu „zaja“, po tym zo dyrbješe ju wjackróć z kolijow wuhnać.

... to rěka za miliony dźěłaćerkow: Won do přirody! Měnjene su pčołki, kotrež nam wšědne žiwjenje zaručeja. Myslimy scyła hišće na to? Wobstarujemy sej žiwidła we wulkich nakupowanišćach, a to zdźěla chemisce wobdźěłane. Z tym zo chcemy tunjo nakupować, zelenišća na swojich ležownosćach­ krótke dźeržimy. Zabywamy na to, zo cyłe žiwjenje na swěće wot pčołkow wotwisuje. Tuž je postupowanje Sakskeje, zaručić šulam zaběru z pčołkami, po mojim měnjenju jara wjele hódne. Čim prjedy dźěći wo tym zhonja, što hłownje mnohotnosći rostlin dopomha, ćim prjedy tež wo tym rozmysluja, što sej hdźe kupja a hač to scyła trjebaja. Před jědnaće lětami, jako započa serbski pčołar Jan Šołta w Ralbičanskej šuli dźěćom pčołarjenje zbližeć, běše wón eksot. Mjeztym je ze swojimi młodymi pčołarjemi multiplikator. Derje tak! Přetož wšědnje so něhdźe na swěće rostliny a zwěrjata dale pozhubjeja. To mamy zadźeržeć! Milenka Rječcyna

14. junija 1944 poradźi so ameriskim wojakam w Normandiji wot štyrjoch němskich diwizijow horco zakitowanu frontowu liniju před Saint-Sauveurom-le-Vicomte přełamać a město dwaj dnjej po tym wuswobodźić. Zdobom docpěchu Američenjo zaso přibrjóh Atlantika a postupowachu na wjetše přistawne město Cherbourg, kotrež potom 23. junija zdobychu. Tak zahaji so ofensiwa aliěrowaneho wójska do wot Němcow wobsadźeneje Francoskeje.

Po přizemjenju wosom diwizijow a tankow antihitlerskich zwjazkarjow 6. junija 1944 w Normandiji wutworichu ameriscy a jendźelscy wojacy tam tři sylne zepěranišća. Wone sahachu wot Atlantika dźesać kilometrow do francoskeho kraja. 6. junija 1944 – na tak mjenowanym D-dayju – dósta so něhdźe 150 000 ameriskich, jendźelskich a kanadiskich wojakow do Normandije a k zaliwej rěki Seine, hdźež su skónčnje dołho wočakowanu zapadnu frontu w Europje wutworili. Ně­hdźe 7 000 łódźow a 1 100 lětadłow zwjazkarjow transportowaše a škitaše jich před jenož 50 němskimi honjakami.

Praha (ČŽ/K/SN). Štwórć lěta po wuzamknjenju z Wobydlerskeje demokratiskeje strony ODS je Václav Klaus junior w stolicy Čěskeje w Praze nowe politiske hibanje załožił. Mjenował je wón dalši subjekt na čěskej politiskej scenje „Trikoloru“. Najskerje tohodla, dokelž po słowach syna něhdyšeho čěskeho prezidenta Václava Klausa jeho hibanje na „třoch nošnych stołpach“ steji. Prěni rěka „Smy w Čěskej republice žiwi“, štož woznamjenja, zo maja jeničce čěske problemy rozrisać a žane druhe. „Wšo bohatstwo pochadźa z dźěła“ je druhi stołp a „Škitamy normalny swět“ třeći, při čimž su swójba, sydlišćo a stat tři zakładne kamjenje normalneho swěta.

Na nowinarskej konferency Václav Klaus jr. podšmórny, zo je jeho hibanje konserwatiwnje a prawicowje wu­směrjene. Prajiwši, zo je w minjenymaj lětomaj dožiwił pokupnosć, ludarstwo, hłuposć a wosobinske zajimy kopicy zastupnikow­ elity, wón zwurazni: „Přišoł je čas, wróćić tutón kraj ludźom, kotřiž­ dźěłaja, dawki płaća a dźěći kubłaja. Přišoł je čas, tutón kraj sej zaso wróćo wzać.“