Próca so wudani

pjatk, 18. februara 2022 spisane wot:
Delnjoserbska Digitalna biblioteka njeje jenož nowy internetny poskitk Serbskeho instituta, ale mjeztym tež dźesaty na portalu . Kaž direktor instituta a wjelelětny wotrjadnik Choćebuskeho wotrjada dr. Hauke Bartels wčera na zjawnym předstajenju wuzběhny, ­je cyły portal předewzaće na zakładźe dołhodobneho plana, kotryž krok po kroku konsekwentnje zwoprawdźeja. Wu­stojnje hromadźe dźěłaca skupina, kaž wón zdobom podšmórny, tomu polěkuje. Chwalba wšěm, kotřiž su přez lěta k dobremu wuslědkej přinošowali! Chwalba tež za angažement, sej trěbne spěchowanske pjenjezy za předewzaće wobstarać – wotpowědne próstwy přihotować a zapodać je twjerdy chlěb a při tym tež zaručene njeje, zo so próca wudani. Wuslědk pak so wudani za wšitkich, kotřiž delnjoserbsce rěča, pisaja, so z delnjoserbšćinu abo tež ze stawiznami Delnjeje Łužicy zabě­raja – a to njejsu bohudźak jenož wědomostnicy. Cordula Ratajczakowa

Bjedrich Awgust III.

pjatk, 18. februara 2022 spisane wot:
18. małeho róžka 1932 zemrě na swojim šleskim hrodźe Sibyllenort blisko Wrócławja posledni sakski kral Bjedrich Awgust III. hakle 67lětny. 9. nowembra 1918 bě ­posledni knježacy monarch rodu Wettinow saksku stolicu wopušćił, w kotrejž bě dźeń do toho rewolucija wudyriła a kral ze zastojnstwa wuhnaty. Na hrodźe Sibyllenort bydleše Bjedrich Awgust hač ­do smjerće. Rozžohnował bě so ze Sakskej z wuprajenjom: „Čińće swój njerjad sami!“ Rodźeny 25. meje 1865 bě nan šěsć dźěći. Jeho mandźelska, rakuska princesna Luisa z Toskany jemu z lubowarjom ćekny, a 1903 bu­štaj dźělenaj. 1904 sta so Bjedrich Awgust III. z kralom a je tež wjackróć Serbow wopytał. Měješe k nim kaž tež jednoremu ludej tolerantne poćahi. Dokelž so rady mjez ludźimi wuchodźowaše a sakski dialekt ­rěčeše, bě jara wob­lubowany. Hačkuli bě generalny pólny maršal a najwyši rozkazowar sakskeho wójska, njeje so na wójnje wobdźělił. 22. małeho róžka 1932 dowjeze wosebity ćah ćěło zemrěteho do Drježdźan. 500 000 Saksow, mjez nimi tež byrgarske knježerstwo, so ze zemrětym rozžohnowachu, nic pak politikarjo SPD a KPD. W rownišću katolskeje Dwórskeje cyrkwje bu pochowany.

Před połdra lětom su Hórnikečansku Energijowu fabriku jako sakski industrijowy muzej znowa wotewrěli. ­Najebać koronu móža tam na wuspěšnu prěnju bilancu zhladować.

Hórnikecy (SN/CoR). Jenož 16 dnjow bě Energijowa fabrika Hórnikecy po wote­wrjenju w oktobrje 2020 hač do kónca lěta přistupna, loni bě tomu pjeć měsacow, w kotrychž su dohromady 12 235 hosći witali. „Rezonanca wopytowarjow je jara dobra. Hosći překwapjeja ležownosć, jónkrótnosć awtentiskeje fabriki a wulkotna architektura“, praji nawodnica muzeja Kirstin Zinke a dodawa, „přeco zaso so dźiwam, hdyž ludźo měnja, zo su kulturne zarjadnišća zwonka metropolow mjenje moderne, zo njejsu tak aktualne a do přichoda wusměrjene a su špatnišo nastajene hač w městach. To bohužel za cyłu Łužicu płaći. Rady sobu pomhamy, tónle negatiwny stereotyp korigować.“

Mi přez wjele lět z prawej ruku był

štwórtk, 17. februara 2022 spisane wot:

Hłuboko trjechiła je mje powěsć, zo je Ralf Bursy 14. februara w starobje 66 lět po ćežkej chorosći zemrěł. Znata bě NDRska rockowa legenda pod mjenom Ralf „Bummi“ Bursy.

Tež mi wostanje 18. januara 1956 w Berlinje rodźeny njezapomnity. W běhu nimale połdra lětdźesatka sym w jeho hudźbnym studiju w Berlinje-Köpenicku po towaršnostnym přewróće hač do spočatka 2000tych lět za serbski rozhłós wjacore sta spěwow produkował. Mi bě wón prawdźepodobnje z prawej ruku. Bursy­jowe studijo, w pincy jeho bydlenskeho domu zaměstnjene, bě te­hdy po najmodernišim techniskim standardźe mjezynarodnych hudźbnych studijow wuhotowane. W času, jako su serbski rozhłós kónc 80tych lět z wulkimi narokami wobsahowje kaž tež po městnosći na štwórtym poschodźe Budyskeho Serbskeho ­domu wutwarjeli, bě nowa a wosebje načasna serbska zabawna hudźba trěbna. A runje za to bě nam Bursyjec Berlinske studijo najlěpša adresa. Jako z nowymi spěwnymi talentami k njemu přijědźech, mi Ralf zas a zaso přišeptny: „Wy Serbja móžeće na swoju kulturu a rěč hordźi być. To tež druzy hudźbnicy a spěwarjo tu praja.“

Ze swójskim kołwrótom přadli

štwórtk, 17. februara 2022 spisane wot:
Mjeztym druhi raz wotmě so wčera wječor w Lubnjowskim kulturnym centrumje Kolij 3 dźěłarnička přazy. Pod nawodom Petera Lehmanna (naprawo) wuknjechu wobdźělnicy krok po kroku nitki z wowčeje wołmy přasć. Štóž měješe hišće fungowacy kołwrót na łubi, bě sej jón sobu přinjesł, zo by tak snano do stopow swojich prjedownikow stupał. Tola prjed hač bě prěnja cywka (Spule) pjelnjena, bě tróšku zwučowanja trěbne: Tu so raz wrjećeno (Spindel) zatłusny, tam torhny so ćěrjenje a druhdy falowaše jehła za nawoblečenje nitki. Skónčnje pak běchu prěnje cywki pjelnjene. Dalša dźěłarnička budźe 23. februara. Foto: Peter Becker

Nowu šansu wužiwać

štwórtk, 17. februara 2022 spisane wot:
Štož je w Kamjencu hižo dawno z wašnjom, ma so nětko tež w Budyšinje etablěrować: hudźbny swjedźeń „Fête de la musique“. W Lessingowym měsće sym minjene lěta wosebity flair tohole dnja časćišo sobu dožiwjał. Stajnje na najdlěšim dnju lěta spočatk lěća klinči tam na mnohich naměstach a najwšelakorišich blakach rozdźělna hudźba. Tež serbske zynki běchu tam wospjet słyšeć. Bych wjesoły był, hdyž so to tež w sprjewinym měsće poradźi. Tu chcedźa so prěni raz na „Fête de la musique“ wobdźělić, a hudźbnicy smědźa so za tele zarjadowanje přizjewić. Móžu sej wobraz derje předstajić, hdyž něchtó na přikład při Michałskej cyrkwi abo w rozwalinje mnišeje cyrkwje zahudźi a připosłucharjam někotre rjane hodźinki wobradźi. Wćipny w tym zwisku sym, kak wulki budźe serbski podźěl na hudźbnych poskitkach. Mi so zda, zo móhła to nowa šansa być, wulku paletu serbskeje hudźby předstajić, nic jeno serbskemu publi­kumej. Marian Wjeńka

Prěni raz w sprjewinym měsće

štwórtk, 17. februara 2022 spisane wot:

Budyšin (SN/MWj). Wot lěta 1982 wotměwa so mjeztym po wšěm swěće stajnje 21. junija hudźbny swjedźeń „Fête de la musique“. W Europje wobdźěla so ­ně­hdźe třista městow na tymle podawku, w Němskej něhdźe połsta. Princip je wšudźe samsny, mjenujcy organizować hudźbny swjedźeń bjez dobytka k wje­selu wobydlerjow.

Lětsa chce prěni raz tež město Budyšin pódla być. Zajimowani hudźbnicy – starši a młódši, lajkojo abo profijojo – móža so hač do kónca měrca w měšćanskim zarjadnistwje přizjewić, a to z mejlku na . Přizjewjenski formular nadeńdu zajimcy tež na internetnej stronje města pod .

Mjeztym zo je sprjewine město potajkim nowačk na „Fête de la musique“, je Kamjenc takrjec hižo stary zajac. Tam chcedźa lětsa 20. raz na pućach, na­městach a w nutřkownych dworach hudźić a rejwać. Hač orchester, chór abo solist – kóždy smě so wobdźělić a bjez honorara hudźić a spěwać. W Lessingowym měsće přijimuja za mjenowany swjedźeń přizjewjenja hač do 10. apryla, a to internetnje pod abo e-mailnje pod sylko.freudenberg @stadt.kamenz.de.

Wo dobyću žiwjenja nad smjerću

srjeda, 16. februara 2022 spisane wot:

Lukaš Čórlich z Kulowa komponuje z lubosću, pokornosću a pilnosću

„O rjana wěstosć njesmjertnosće,

Ty zahroda w pusćini,

Ty žórło zbóžnej’ wjesełosće

A słónco w tej smjertnej ćmi!“

Tak započina so baseń „Njesmjertnosć“ fararja, basnika, redaktora, ratarja a šulskeho inspektora Handrija Zejlerja (1804–1872). Tydźenske Nowiny wozjewichu ju 1844. Komponist Korla Awgust Kocor (1822–1904) zhudźbni ju jako choral. W oktobrje 1845, na prěnim serbskim spěwanskim swjedźenju w Budyšinje, su pěseń prěni raz zjawnje přednjesli. Tak čitamy w knize „Handrija Zejlerja zhromadźene spisy – Štwórty zwjazk – Bajki, spěwy, přełožki“, kotruž je dr. Arnošt Muka 1891 w Budyšinje wudał.

Loni je student wučerstwa (w předmjetomaj hudźba a němčina) Lukaš Čórlich z Kulowa Zejlerjowu baseń znowa zhudźbnił. Nastała je hnujaca, dźewjeć mjeńšin trajaca twórba za orchester a sopran-solo. Lukaš Čórlich doby ze swojej twórbu lońše kompozitoriske wubědźowanje „Kocor 2.0“ Towaršnosće k spěchowanju Serbskeho ludoweho ansambla Budyšin.

Hra mjez swětłom a ćmu

Pokazuja litografije Armina Muellera-Stahla

srjeda, 16. februara 2022 spisane wot:

Kamjenc (BG/SN). Wosebitu wustajeńcu su wčera wječor w Kamjenskim sakralnym muzeju wotewrěli. Pokazuja tam jónkrótne litografije. Tworił bě je 91lětny Armin Mueller-Stahl, wusahowacy wuměłc, kiž je sej we wjacorych wuměłskich žanrach připóznaće zdobył. Jako wukubłany hudźbnik přeńdźe wón pozdźišo k dźiwadźelenju. Helene Weigel wotewrě jemu puć do wulkeje karjery, najprjedy w dźiwadle, pozdźišo jako hrajer za film a telewiziju. W NDR sta so ze starom. W lěće 1980 dyrbješe so do zwjazkoweje republiki přesydlić, dokelž bě tež wón list přećiwo tomu podpisał, zo Wolfej Biermannej staćanske prawo wozmu. Wot toho časa jemu w NDR hižo žane róle njeposkićachu. Na zapadźe je z połnej paru swój puć dale kročił. Wosebje jako dźiwadźelnik w Hollywoodskich produkcijach sta so po wšěm swěće znaty.

Planuja nabožno-kulturny projekt

wutora, 15. februara 2022 spisane wot:

Worklecy (SN/MiR). Lětsa w oktobrje chcedźa w Chróšćanskej „Jednoće“ předstajić inscenaciju serbskeho dekanatneho dušepastyrstwa za dźěći a młodźinu we Worklecach. Je to spěwohra „Z TOBU – Bohu swjećene lěto“. Ideja za projekt ­chowa w sebi wulku wosebitosć. Wšako nima być jeničce sceniski produkt, ale ma přidatnje sylny socialny pozadk. Wone zwjazuje akterow w starobje wosom do štyrnaće lět. Tak měri so mjez druhim wosebje na tu generaciju sobuskutko­wacych, kotřiž su na proze, k młodostnej/młodostnemu, to rěka k dorosćacej/dorosćacemu.

Z planowanym hudźbno-dźiwadźelniskim projektom „Z TOBU – Bohu swjećene lěto“ kroči dekanatne dušepastyrstwo tuž aktualnje rědki a zdobom wuspěšny puć. Přetož hižo w lěće 2003 bě musical „Jandźel?“ serbskim swójbam wosebity wjeršk był. A na to ma aktualny nabožno-narodny projekt, za kotryž staj Sabina Lanzyna a Marcel Hoza scenarij spisałoj, nawjazać a runje tak nowe měritka stajić.

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND