„Žiwa rěčna woprawdźitosć“

pjatk, 03. měrca 2023 spisane wot:

Debata w zwjazkowym sejmje wo mjeńšinowych a regionalnych rěčach

Berlin (SN/MkWj). Na njewšědne wašnje su so zapósłancy w Zwjazkowym sejmje za wjace kedźbnosće w Němskej za připó­znate mjeńšinowe a regionalne rěče wuprajili – mjenujcy delnjoněmsce, frizisce, dansce a serbsce. „Regionalne rěče a rěče mjeńšin dyrbja hladane a hajene być, ­zo njebychu zašli“, rjekny Steffen Seidler wot Juhoschleswigskeho wolerskeho zwjazka (SSW) delnjoněmsce. Zapósłanc strony danskeje a friziskeje mjeńšiny ­njeporěča jenož delnjoněmsce, ale tež frizisce a dansce. Simona Koß, zapósłanča SPD w Zwjazkowym sejmje, witaše wobdźělnikow debaty w delnjoserbskej rěči.

Hłowna přičina wot kruha delnjoněmskich parlamentarnikow nastorčeneje debaty bě 25. róčnica Europskeje charty regionalnych a mjeńšinowych rěčow 1. měrca. Rěče mjeńšin wužiwać, běchu sej při tym wuraznje žadali. Zastupnicy narodnych mjeńšin sćěhowachu debatu na tribunje přihladowarjow, mjez nimi předsyda Domowiny Dawid Statnik.

Protesty přiběraja

pjatk, 03. měrca 2023 spisane wot:
Athen (dpa/SN). Po ćežkim njezbožu dweju ćahow w Grjekskej, při čimž je 57 wosobow zemrěło, w kraju protesty ­přiběraja. Dźěłarnistwo železnicarjow namołwješe dźensa k 24hodźinskemu stawkej. Wobdźělnicy protestuja hubjeneho stawa grjekskeje železnicy dla. Po jich měnjenju bě to hłowna přičina nje­zboža. Tež na politiskej runinje su diskusije. Tak wumjetuja politikarjo, zo njeje tuchwilu žanoho systema, kotryž zamóže ćah zadźeržeć, jelizo hrozy strach nje­zboža. Tole ma sobudźěłaćerjow železnicy škitać, jelizo stanje so jim zmylk. Zamołwity sobudźěłaćer, kotryž bě wuhibki na čarje wopak nastajił, je mjeztym zajaty.

To a tamne (03.03.23)

pjatk, 03. měrca 2023 spisane wot:
Transgender žona, kotraž bě před swojim přiměrjenjom splaha dwě žonje wumocowała, bu k wosom lětam jastwa zasudźena. 31lětna, kotraž bě w lěće 2016 a w lěće 2019 stajnje jednu žonu wumocowała, wšitke wumjetowanja raznje wotpokaza a twjerdźeše, zo běštej žonje ze seksom přezjednej. Přiměrjenje splaha so hakle po njeskutkach zwoprawdźi. Pad bě w Šotiskej wulku kritiku wuwa­bił, dokelž běchu zasudźenu najebać wumocowanja za čas přepytowanskeje jatby najprjedy w žónskim jastwje zaměstnili. W tutym času njebě přiměrjenje splaha hišće wotzamknjene. Po oficialnym pruwowanju bu wona do jastwa za muži ­přepołožena. Nastupajo wobchadźenje z transgender žonu nastachu w Šotiskej diskusije, dokelž bě prawdźepodobnje tež šotiske knježerstwo njewěste, kak měli ze zasudźenej wobchadźeć.

Sprawnosć w towaršnosći přisporjeć

štwórtk, 02. měrca 2023 spisane wot:

Wonkowna ministerka, Annalena Baerbock (Zeleni) a ministerka za wuwiće, Svenja Schulze (SPD), stej wčera w Berlinje zhromadnje swój koncept ze směrnicami za feministisku wonkownu kaž tež za wuwićowu politiku předstajiłoj.

Baerbock namołwja Lawrowa

štwórtk, 02. měrca 2023 spisane wot:

New Delhi (dpa/SN). Wonkowna ministerka Annalena Baerbock (Zeleni) je Rusku na zetkanju wodźacych hospodarskich krajow swěta G 20 namołwjała, wójnu přećiwo Ukrainje skónčić. Při tym wobroći so wona direktnje na ruskeho wonkowneho ministra Sergeja Lawrowa. „Je derje, zo sće tule w žurli, zo byšće připosłuchał“, rjekny Baerbock ruskemu ministrej. „Skónčće tutu wójnu. Nic za měsac abo za lěto, ale dźensa!“ Na zetkanju G 20 před lětom bě Lawrow žurlu wopušćił, zo njeby sej kritiku naposkać trjebał.

Wobaraja so koaliciji z CDU

Berlin (dpa/SN). Po rozsudźe Berlinskeje SPD na dobro koaliciskich jednanjow z CDU chcyła młodźinska organizacija Jusos zwjazkej po puću planowaneho woprašowanja čłonow zadźěwać. „Nětko dyrbi najwjetša nutřkostronska kampanja sćěhować, kotruž je Berlinska SPD hdy widźała“, piše organizacija dźensa internetnje. Koaliciju z CDU ma młodźinski zwjazk SPD za „wulki zmylk“. Knježaca wyša měšćanostka Franziska Giffey chcyła tajku koaliciju wutworić.

Wjace nadpadow zličenych

Wjacori klimowi aktiwisća skupiny „Poslednja generacija“ su so dźensa rano w Drježdźanach při awtodróze A 4 njedaloko ­wulkeho nakupowanskeho centruma „Łobjowy park“ na dróhu přilěpili a tak wobchad masiwnje haćili. Policija bě w běhu ­někotrych mjeńšin na městnje. Aktiwisća chcedźa na hrožacu klimowu katastrofu pokazać. Foto: Christian Essler

Móhli samo krajne wólby wobwliwować

štwórtk, 02. měrca 2023 spisane wot:

Kamjenica/Gera (dpa/SN). Wobdźělnicy předewšěm na wuchodźe wotměwacych póndźelnišich demonstracijow maja po nowej studiji zakładnje cyle hinaše zrozumjenje wo demokratiji hač wjetšina towaršnosće. To je wuslědk přepyto­wanja Berlinskeho Think Thanks „Progresiwny centrum“, kotryž je studiju zhromadnje z Bertelsmannowej załožbu a wědomostnikami Drježdźanskeje ­Techniskeje uniwersity zhotowił.

Na třoch póndźelnišich zarjadowanjach loni w nowembrje a lětsa w januarje su so fachowcy w Kamjenicy a Gerje wobdźělnikow prašeli. „W srjedźišću ­analyzy wobhonichmy so za moti­waciju a perspektiwami demonstrowacych, kotřiž njehodźa so prawicarsko-radikalnemu spektrumej přirjadować“, je w rozprawje wopisane. Naprašowani čuja so kaž „prawi demokraća“. Woni su přeswědčeni, zo knježerstwo w zmysle wobydlerjow njejedna.

Scholz: Ukrainu dale podpěrować

štwórtk, 02. měrca 2023 spisane wot:

Berlin (dpa/SN). Zwjazkowy kancler Olaf Scholz je dalšu podpěru wot Ruskeje nadpadnjeneje Ukrainy jako přinošk k zakitowanju mjezynarodneje wěstoty wuzběhnył. „Kajke fatalne pozbudźenje nadpadnika by było, by-li ranjenje ludoweho prawa a europskeho měroweho porjada tež hišće mytowane było“, rjekny politikar SPD dźensa w zwjazkowym sejmje. „Europski měrowy porjad je zakitowanja kmany“, wón potwjerdźi a doda hladajo na wučby dweju swětoweju wójnow. „Naše ‚Nihdy wjace‘ rěka, zo njesmě so nadpadniska wójna jako srědk politiki nihdy wjace nawróćić.“

Scholz njewidźi wokomiknje žanych pokazkow na to, zo je ruski prezident Wladimir Putin zwólniwy, wo tajkich zasadach a wo sprawnym měrowym rjadowanju rěčeć. „Z pistolu při hłowje njemóžeš jednać – chiba w swójskim podćisnjenju.“ Scholz pokaza na apel hłowneje zhromadźizny UNO: Putina ma swoje wojerske jednotki hnydom z Ukrainy wotćahnyć. Ruska bě 27. februara 2022 susodnu Ukrainu wojersce nadpadnyła.

Wobaraja so planam Habecka

štwórtk, 02. měrca 2023 spisane wot:

Knježerstwo chcyło wot 2024 nowe płunowe a wolijowe tepjenja zakazać

Berlin (dpa/SN). FDP chcyła planowanemu zakazej nowych płunowych a wolijowych tepjenjow wot lěta 2024 zadźěwać. „Našej frakciji dotal žadyn naćisk k zakazej wolijowych a płunowych tepjenjow njepředleži. Tomu tež njedóńdźe“, rjekny frakciski šef FDP w zwjazkowym sejmje Christian Dürr wčera nowinarjam. Wón so boji, zo twarske a podružne kóšty ze zakazom tajkich tepjenjow dale přibě­raja. „Pawšalne zakazy mam za wopačne. Město toho měli technologije wuwiwać, z kotrymiž móhli klasiske tepjenje tež w přichodźe na klimje přichilene wašnje dale wužiwać“, Dürr rjekny. Nowiny běchu předwčerawšim, wutoru, wo naćisku hospodarskeho a twarskeho ministerstwa rozprawjeli, po kotrymž ma wot lěta 2024 zakazane być, nowe płunowe a wolijowe tepjenja zatwarić. Město toho měli so tepjenja wužiwać, kotrež 65 procentow swojeje potrjeby z wobnowjomnych energijow wuzbytkuja. Nadrobnosće njejsu hišće znate.

To škitej klimy njetyje

štwórtk, 02. měrca 2023 spisane wot:

Wot klětušeho žane nowe tepjenje z wolijom abo płunom? Njedawno rěkaše ze stron knježaceje politiki, po tym zo su wobzamkli, po zakónčenju wužiwanja atomoweje energije tež kóncej wudobywanja wuhla puć rubać: Zemski płun je jako ekologisce najčisćiši fosilny nošer energije móst do epochi produkowanja bjez negatiwnych sćěhow za klimu. Tohodla je dosć ludźi spěchowanje stata za nowu termu abo přiražku zjawneje ruki za optiměrowanje płunoweho tepjenja dóstało. Nětko bychu po woli ministerstwa Roberta Habecka (Zeleni) samo ludźo nuzowani byli, so z płunom rozžohnować, hdyž je so tepjenje skóncowało.

Sakski ministerski prezident Michael Kretschmer kaž modlerski młynčk wo­spjetuje, zo njesměmy poskitk nošerjow energije dale pomjeńšować a tuchwilnu situaciju wójny dla jako dołhodobnje „normalnu“ wobhladać. Škit klimy trjeba dobru towaršnostnu klimu jako bazu. Tomu tajki naćisk njetyje. Marcel Brauman

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND