Mozaikowe kamuški
„Telko serbskeho kaž wčera njebě w Sakskim krajnym sejmje hišće nihdy słyšeć“, pisaše kolega wo debaće krajneho sejma pod hesłom „Serbsku rěč a kulturu dale konsekwentnje spěchować“ we wudaću SN z 22. junija. Wězo, kaž ma to po demokratiskim wašnju tež być, je sej sakske knježerstwo tež tójšto kritiki ze stron opozicije naposkać dyrbjało. Kritiske zhladowanje a kontrola knježacych stej runje tak nadawk opozicije kaž medijow w róli jako štwórta móc w towaršnosći. K tomu tež słuša, w rozmołwje ze statnej ministerku (SN z 5. julija) prašenja stajeć, kotrež njewusměrjeja so jenož na hižo docpěte, ale skedźbnjeja tež na problemy a hišće njezmištrowane nadawki. A mało to njeje, kaž na přikład přiměrjeny telewizijny poskitk w hornjoserbskej rěči, runoprawosć na dwurěčnych taflach nastupajo wulkosć pisma, rozšěrjenje wědy wo Serbach na sakskich šulach, z čimž zwyši so zdobom akceptanca za serbšćinu w zjawnosći, serbskorěčne kmanosće přistajenych jako samozrozumliwa kompetenca w zarjadach atd.
Hoberski to nadawk
Njewěm, hač bě sej Bjarnat Cyž – wiceprezident Federalistiskeje unije europskich narodnych mjeńšin (FUEN) – toho wědomy, kotre konsekwency jeho přilubjenje na njedawnej konferency FUEN w rumunskim Cluju změje: Serbja chcedźa 50 000 podpismow zběrać, zo by europska mjeńšinowa organizacija hač do klětušeho cyłkownje milion za swoju iniciatiwu Minority SafePack znosyć móhła. Potom dyrbjała Europska unija naležnosće swojich narodnych mjeńšin wobjednawać a znajmjeńša někotre wot wobydlerskeje iniciatiwy namjetowane naprawy za jich škit zwoprawdźić.
Z dobrej wolu tójšto móžno
Hižo často słyšach, zo měli we Łužicy k tomu dóńć, serbšćinu samozrozumliwje wužiwać. Mnozy žadanje tež w zjawnosći zastupuja, ličba konkretnych skutkow pak wosta stajnje skerje přewidna.
Praksa a teorija – dwaj poraj čriji
Pytnu, wólbny bój je zahajeny. Wobstajnje dóstawam nětko do swojeho listoweho kašćika lětaki, haj samo nowinam podobne publikacije. Jednotliwe politiske strony, ale tež je podpěrowace skupiny počinaja ludźi z informacijemi zasypać. Při tym mam nalěpk na kašćiku přičinjeny, na kotrymž steji: „Prošu žane wabjenske prospekty“. Přiwšěm, tajki mój zaćišć je, ći, kotřiž chcedźa swoje duchowne ideale „předać“, mje z papjeru zamjetaja. Sym so wzdała so wobarać. Je pak wabjenje na tele wašnje dźensa scyła hišće prawy puć, na so skedźbnjeć? Njewužiwa wjetšina cyle druhe medialne móžnosće so informować, wosebje młodźina? Nimam ničo přećiwo čitanju, cyle nawopak. Bjez čitanja njebych so derje čuła. Wužiwam nimo digitalnych medijow dale rady tradicionalnu nowinu abo knihu, kotruž móžu do ruki wzać.
Kopanišća „njezazyglować“
Awtodróha mjez Drježdźanami a Zhorjelcom je husto zatykana. A to njezwěsćeš jenož w rańšich abo nawječornych hodźinach, hdyž su mnozy dojězdźowarjo po puću. Runje woni pak su potrjecheni. Komdźa so na awtodróze, dokelž prosće doprědka njepřińdu, město toho zo móhli so doma wo swójbu, ležownosć abo čestnohamtske skutkowanje starać.
Dojězdźowarjo ćerpja pod tym, zo su wulke předewzaća składowanje za produkciju trěbnych materialijow na awtodróhu přepołožili. Tam hodźi so to jako rjećaz dołhich nakładnych awtow wobkedźbować. Hdyž so tele wulke wozydła mjez sobu přesćahnu, je lěwa čara zatykana. Dojězdźowarjo pak runje tak ćerpja pod njedosahacymi bliskowobchadnymi zwiskami mjez Hornjej Łužicu a krajnej stolicu. Něchtóžkuli by rady z ćahom jěł.
Mjeńšiny pomhaja mjeńšinam
Federalistiska unija europskich narodnych mjeńšin (FUEN) zjednoća mjeńšiny po cyłej Europje, a Serbja takrjec na prědnjej fronće aktiwnje sobu wojuja. Tónle zaćišć mějach, jako wobdźělich so tydźenja na kongresu FUEN w rumunskim měsće Cluj-Napoca. Tak njewojuja serbscy zastupjerjo jeno za sebje, ale runohódnje tež za tamne – a to cyle po hesle: Mjeńšiny pomhaja mjeńšinam!
Bywši jednaćel Domowiny Bjarnat Cyž, zdobom wiceprezident FUEN, je w prezidiju financnu rozprawu přednjesł. Wón je tež rěčnik dźěłoweje skupiny słowjanskich mjeńšin FUEN, z kotrejž přihotuje mjez druhim lětne seminary. Lětuši budźe we wobłuku Mjezynarodneho folklorneho festiwala „Łužica“ w Lejnje.
Mjeńšinowy sekretariat w Berlinje nawjeduje Serbowka Judith Wałdźic, generalna sekretarka FUEN je Susann Šenkec. Wona bě sekretariat w Flensburgu minjene lěta natwariła. Mjeztym maja tam wěsty hospodarski etat, tež ličba přistajenych je jasnje rozrostła.
Schulzowy ćah prózdny
Jako słyšach prěnju narěč Martina Schulza jako kanclerskeho kandidata SPD a jeho žadanje za wjace socialnej sprawnosću w Němskej, sej prajach: Saperlot, tón pak je zmužity! Schulz chce so wo socialnu sprawnosć starać? To je wšeje česće hódne. W poslednjej konsekwency pak to rěka, zo dyrbi wone reformy, kotrež bě jeho předchadnik Gerhard Schröder jako „Agendu 2010“ swój čas zhromadnje ze Zelenymi přetłóčił, zaso rewidować.
My do swěta – a swět k nam!
W Praze so tónle kónc tydźenja zaso tójšto serbskeho wotměwa. Hižo wot wčerawšeho přebywa Ludowe nakładnistwo Domowina na tamnišich knižnych wikach, dźens popołdnju čita w tym wobłuku Milan Hrabal w tamnišej klubowni zwjazkarstwa spisowaćelow PEN ze swojeje knihi Brězanowych powědančkow „Příběhy o vodě“. A jutře popołdnju předstaji wudawaćel Jan Malink w Praskim Serbskim seminarje publikaciju „Pjeć lětstotkow – Serbja a reformacija“. Hudźbnje skutkuje po tym chór Lipa na Valdštejnskej zahrodźe z koncertom jako kulturny pósłanc Serbow.
Zwjazkowa wobora skažena?
Motiwy młodych ludźi, dobrowólnje do Zwjazkoweje wobory zastupić, su bjez dwěla rozdźělne. Někotrym – tež serbskim – młodym ludźom je słužba dobra składnosć, čas po maturje hač k studijej přemosćić a sej tak hišće šwarny fenk nalutować. Druzy so woprawdźe za wojerstwo a wojersku techniku horja abo pytaja prosće za dyrdomdejom.
Nětko so poněčim wujewja, zo so tež prawicarjo zaměrnje na Zwjazkowu woboru měrja. Tam su mjez runje tak zmyslenymi a dóstanu k tomu hišće wojerske wukubłanje. Mjeztym drje je fakt, zo su tam hotowu prawicarsku syć natwarili. Zamołwići, kaž generalny inspektor wobory, přiznawaja, zo woprawdźity rozměr tejele syće dotal ani hišće njepřewidźa.
Za rozrisanjom zaměrnje pytać
Nowelěrowany sakski šulski zakoń je wobzamknjeny a ma so wot noweho šulskeho lěta krok po kroku zwoprawdźeć. Zo njehodźa so hnydom wšitke kaznje přesadźić, zwisuje mjez druhim z pobrachowacymi wučerjemi, na přikład nastupajo rjadowanje inkluzije. Wuwučowanje šulerjow z wosebitej pedagogiskej potrjebu ma hakle 1. awgusta 2018 płaćić. Potom změja wšitke regularne šule, tež serbske, winowatosć, so šulerjam z wosebitej potrjebu pedagogiskeho spěchowanja wěnować. Přiwšěm móža dźěći a młodostni z tejle potrjebu regularne abo tež dale spěchowanske šule wopytać. Rozsudźić maja to starši. Zawěsće je w tym padźe mjez wučerjemi a staršimi hišće wjac prašenjow hač wotmołwow. Mamy so na přikład prašeć, kak ma so zastaranje z wučerjemi pod tuchwilnymi wobstejnosćemi rjadować. Sakska chce zasadźić za tule naprawu kóžde lěto sto přidatnych wučerjow. Tola zwotkel jich brać, wosebje serbskich z wukubłanjom, trěbnym za zastaranje dźěći a młodostnych, kotřiž maja so wosebje spěchować. Wšako tež tajcy šulerjo serbsce rěča.
