Tajki luksus sej radšo njedowolić
Kubłanski a pedagogiski personal zakładnych a spěchowanskich šulow nětko přećiwo koronawirusej šćěpić, to ma sakska strowotniska ministerka Petra Köpping za zmysłapołne z widom na wotewrjenje šulow a dźěćacych dnjowych přebywarnjow. Za to poskića so šćěpiwo jendźelsko-šwedskeho předewzaća AstraZeneca. Ministerka wo tym rěči, zo su za wony serum dale swobodne šćěpjenske terminy, tohodla su so rozsudźili z mjenowanym kruhom wosobow do šćěpjenja prioritneho schodźenka 2 zastupić.
Wakcin AstraZeneca jara derje před ćežkim schorjenjom bjezdwěla škita. Ludźi pak njeje tónle ryzy fakt dotal přeswědčił. Woni maja zamylace ličby nastupajo skutkownosć před wočomaj, kotrež pozdatnje sugeruja, zo byštej tamnej tuchwilu w našim kraju zasadźenej šćěpiwje firmow BionTech/Pfizer a Moderna skutkownišej byłoj. Fachowcy rěča hižo wo „wopačnym twjerdźenju, zo budu pozdatnje podležane šćěpiwa runje tam zasadźene, hdźež su nuznje trěbne“.
Bjermy sej chwile „niksować“
Prěnje kroki nawróta do dokoronoweje wšědnosće su sčinjene. Šulerjo zakładnych šulow, zakónčacych lětnikow na srjedźnych a wyšich šulach kaž tež gymnazijach smědźa zaso w šuli wuknyć. Wobchodam je dowolene twory předawać, tež hdyž z wobmjezowanjemi. Nadźija rosće, zo wróći so nam žiwjenje kaž před lětom, jako bě korona tema w dalokej Chinje. Tehdy smy informacije wo strašnym wirusu jeničce zaćichim na wědomje brali. Tele „zaćichim“ chowa w sebi „ćicho-ćišinu“. Ju mějachmy, mamy a změjemy hišće chwilu wutrać – toho sym sej wěsta. Što činić z nanuzowanej wobmjezowanosću? Zasudźamy tych „tam horjeka“ abo dwělujemy na wuprajenjach „tych fachowcow“, kotřiž maja na njeličomne prašenja wotmołwjeć. Abo wužiwamy ćišinu, dźělić to bytostne wot njewažneho. Dobry puć k tomu je tak mjenowane „niksowanje“. Što, wy njewěsće, što niksowanje je? Jako běch prěni króć słowo čitała, přińdźe mi do mysli naše serbske słowo nyganje abo tež nygnjenje. Tón abo tamny sej zawěsće tež nygnje, hdyž niksuje.
Nowa značka whustym dźunglu
Přečasto wšak ju dotal hišće widźeli njejsmy, a tola je so mjeztym tež w Němskej zadomiła: Najnowša značka, kotraž ma konsumentam rozsud za hodźacy so produkt wolóžić, je takrjec přewšo spłóšiwa sorna a tuž jenož z wulkej sćerpnosću tu a tam a předewšěm snano identifikujomna. Nětko pak je so awtorej tutych linkow poradźiło, po wěčnym łakanju jednu z nich woprawdźe wuhladać, a to móličku na škleńcy błótowskich kisałych kórkow. Nutriscore mjenowana „ampla za žiwidła“ je cyrobiznam wuswědčenje, kak strowe/njestrowe naposledk su – znajmjeńša teoretisce. Hinak hač podobna skala w susodnym habitaće za elektrotechniku smě so nowopřichadnik dospołnje dobrowólnje po husćinje hibać, a štó žno rady swoje njedostatki do praweho swětła staja, njeje-li k tomu nuzowany? To bě hižo problem přiwuzneho prjedownika ze swójby škitarjow přetrjebarjow – z wuslědkom kaž „dosahace“ abo špatnišo nochcyše so runjewon wjele wudźěłkow z logom „Stiftung Warentest“ na etikeće pyšić.
Mjenje wobchada a naraz sněh?
Kajki bě to rjany spočatk zymskich prózdnin. Wot soboty hač do póndźele mějachmy najrjeńše słónčne wjedro, a zdobom je so znowa sněh našoł. Poprawom móhli to kaž dar zrozumić, kotryž su dźěći za swoju wutrajnosć za čas lockdowna dóstali. Wjedro je ludźi po cyłej Łužicy z domow wabiło, zo bychu so pod hołym njebjom pohibowali. Po wjele lětach wuhladach samo zaso sněhakowarjow na zasněženych polach. A dźěći wužiwachu kóždužkuli małku abo wjetšu hórku za sankowanje.
Zo smědźachmy so skónčnje stajnje zaso raz nad sněhom wjeselić, wšak překwapja. Minjene lěta bě jich jenož jara mało dnjow ze sněhom, hdyž scyła. Klima so měnja, a dyrbimy wuskutki znjesć. Hižo w oktobrje je přećelka z posměwkom powědała, zo liči w zymje z wjele sněhom. Wšako smy w času pandemije tak a tak mjenje z awtom po puću. Hladajo na swójski staw jězdźenych kilometrow zwěsćich tež ja jasnje mjenje porno tamnym lětam. A to njeběch zawěsće jenička. Tež lětadłowy wobchad je hižo nimale lěto přetorhnjeny. Prognoza přećelki, byrnjež to chutnje njeměniła, je so zwoprawdźiła – kak rjenje!
Hłowu do sněha njetyknyć
Korona ma nas ze swojimi mnohimi mjezwočemi dale w horšći, hač so nam to lubi abo nic. Preč hladać a skoržić njepomha. Sym sej chětro wěsta, zo je čłowjek sam na tutej mizerje wina. Wšědnje widźu, kak ludźo wosamoćeni a z nahubnikom zababjeni po hasach brodźa, lědma druhemu do woči hladajo a strowjo. Ně, to zawěrno rjenje njeje. Njewěm, hdy sym posledni raz někomu ruku na postrow dała a jeho přećelsce wobjimała.
A ně, tež ja njejsym w swojim powołanju za system relewantna. Lěkarjow a žony a muži w hladarnjach a starownjach njemóžu wysoko dosć chwalić za to, štož wšědnje na swojim městnje zdokonjeja. Ja tajke powołanje bohužel nimam. Tola tež ja sym njehladajo na to žiwa a spytam něšto zeskutkownić. Sym kruće wo tym přeswědčena, zo je w dźensnišej, nas wobdawacej zymnoće dźeń a wažniše, zo so sami wo swoju duchownu cyrobu a wo tajku tež za swojich lubych staramy. Sprawny posměwk, krótke nygnjenje, lube słowčko. Přichilnosć. Hižo to ćežku dušu na wokomik wolóža a wutrobu wotewrja. Sprawny posměwk je tež za nahubnikom widźeć a čuć.
Rozsudy ludźom prawje rozjasnić
Kaž smy minjene dny po rozmołwje kanclerki a ministerskich prezidentow a prezidentkow słyšeli, čakaja na nas hač do 14. februara potajkim dalše přiwótřene naprawy, zo bychu so wulke ličby inficěrowanych z koronawirusom a zemrětych skónčnje pomjeńšili. Hdyž so to z dotal płaćiwymi naprawami poradźiło njeje, najskerje žanoho hinašeho wupuća njeje, hač kontakty dale wobmjezować, a byrnjež postajenja hišće tak krute byli. Hłowna wěc, zo je wšitcy tež zwoprawdźa a dodźerža. Hustohdy dźě su so mnozy w zašłosći runje tam natyknyli, hdźež so ludźo zetkawachu, hačrunjež to dowolene njebě.
Što kriza wšitko zdokonja
Před lětom přebywach na wědomostnej dźěłarničce we Waršawje, a dokelž bě jedyn z wobdźělnikow wegetar, smój kóždy dźeń hromadźe wegetarisce wobjedowałoj. Tež wječor w restawranće měješe so kóždy po ćichim prawidle wosebiteje zhromadnosće, so mjasa wzdać. Jónu pak mje pražena mexiska kołbasa chorizo tak wabješe, zo sym so solidarity wzdała. Hněwny komentar po zdaću tež nabožnych přičin dla wegetara wšak nablaku rěkaše: „You are eating my uncle!“ – „Ty jěš mojeho wuja!“
Wobmjezowanju zadźěwać
Wurjadne wobstejnosće žadaja sej wurjadne postupowanje. To su sej zawěsće w Budyskim wokrjesnym zwjazku Zwjazka 90/Zelenych myslili, nominujo loni 8. oktobra swojeho direktneho kandidata za wólby zwjazkoweho sejma we wólbnym wokrjesu 156.
Porno tomu maja so druhe strony ćežko. Prěnjotne terminy w nowembrje dyrbjachu korony dla do noweho lěta přesunyć, w nadźiji, zo jim pandemija planowanje njeskazy. Budyski wokrjesny zwjazk CDU pak je swój termin druhi raz přestorčił, runje tak Lěwica. Wobě stronje stej ze zwučenym wobdźělnistwom zarjadowanjow před štyrjomi lětami planowałoj, nětko hygienowy koncept zdźěłałoj a wšitko tak spřihotowałoj, zo by wěstotny wotstawk mjez přitomnymi zaručeny był. Přez nóc je aktualne wuwiće to wšitko do prašenja stajiło. Wupada tak, zo njeje kraj na wólby w času korony přihotowany.
Płody ze serbskeje zahrody
„Srědki Załožby za serbski lud njedosahaja hižo za zdźerženje serbskich institucijow“. To smy w minjenych lětdźesatkach stajnje znowa čitali a słyšeli. Serbska załožba je w lěće swojeho załoženja 1991 dóstała lětnje 20,4 miliony eurow. Z prěnim financnym zrěčenjom 1998 pak bě jich jenož hišće 16,4 miliony eurow – hač do 2013 dyrbjachu tohodla cyłkownje na 70 dźěłowych městnow šmórnyć. Hakle 2016 su pjenjezydawarjo přiražku z třećim financnym zrěčenjom na 18,6 milionow eurow tróšku zwyšili. Zachowanje strukturow bě z tym zaručene, přidatne naprawy pak hodźachu so jenož na polu digitalizacije spěchować, za čož stejachu wot 2015 přidatne srědki k dispoziciji. Zo změje załožba wot 2021 wjace srědkow hač hdy do toho, njeje jenož znamjo dowěry pjenjezydawarjow, ale předewšěm wužadanje, pjenjezy zmysłapołnje wužiwać. Wšako zběhaja mnozy ruku, hdyž dźe wo rozdźělenje pjenjez.
W lubosći njepopušćić
Sta so před tójšto časom, zo pytaše młody muž ze swojej samodruhej młodej žonu přebytk za nóc a njeposrědni porod dźěsća, ale nichtó jeju njepřiwza. Skónčnje pak namakaštaj chudušku hródź. Tam, zboka, móžeše Marija dźěćko porodźić. Na swět přińdźe dźěćo, kotrež na to pastyrjo a Mudri z rańšeho kraja wopytaja. A wone da mnohim, kotřiž je widźa, začuwać: Swět a kóžde jednotliwe dźěćo w nim je lubowane. W lubosći je wša běda nimo a wša nuza je přewinjena. W Božej lubosći je wumóženje.
W spominanju na tule stawiznu njeswjeća jenož křesćenjo hody jako „swjedźeń lubosće“. Runje lubosć pak trjeba tele dny chowanku, a zawěsće so wona tele dny tež cyle hinak pokazuje hač hewak, hač smy to zwučeni. Mnozy so lětsa dawnych lubych wopytow wzdadźa a tež wulkich darow, tón abo tamny samo kemšow. Z wobhladniwosće. Z lubosće. Dalši wopytaja za nich wažneho čłowjeka. Wšako njeměł nichtó sam być. Tež respekta a lubosće dla.
