Na přichod wusměrjene
Město Wojerecy je so wuspěšnje na wšozwjazkowym wubědźowanju „Komunalna ćopłotna změna“, wobdźěliło, ke kotremuž běštej agentura za wobnowjomne energije kaž tež Fraunhoferski institut za energijowe hospodarstwo a energijowe systemy namołwjałoj a do přichoda sahace ideje pytałoj. Nětko su Wojerecy modelowe město. Kotre ideje a šansy móhli so z toho wuwić, za tym je so Andreas Kirschke wyšeho měšćanosty Stefana Skory (CDU) prašał.
Město Wojerecy je modelowa komuna. Kak sće powěsć na wědomje brał?
S. Skora: Sym hordy, naše požadanje je mjez třomi najlěpšimi. Po cyłej Němskej bě so nimale 50 komunow na wubědźowanju wobdźěliło. Wojerecy žněja tak wjele kedźbnosće fachowych nowin.
Z kotrym konceptom je so město požadało, a štó je na nim dźěłał?
Korona: Pokleće abo pomoc?
Štóž bě so nadźijał, zo smy z „powólnjenjemi“ statnych naprawow korony dla nimale zaso w „normaliće“, toho dyrbju přesłapić. Korčmarjo na přikład smědźa drje zaso wulětnikarjow pohosćić, wobrot pak njekazy jeno strachoćiwosć. Dotal je wjele njejasnosćow: Hdy budu zaso swójbne swjedźenje kaž prjedy – nic jenož dowolene, ale tež woprawdźe přewjedźene? Tak mnohich gastronomow wotewrjene prašenje trapi, hač najprjedy mjenje abo bóle sami dale činja abo dadźa swojemu kompletnemu personalej do zawoda na dźěło so nawróćić. Pozitiwny signal z politiki je, zo zniži nadhódnotowy dawk za jědźe w hosćencach na sydom procentow.
Wjac hač jeničce dźěłarnja
Dom Bethesda we Wojerecach wužiwaja zajimcy wšitkich generacijow. Jedne ćežišćo jeho skutkowanja je, starać so wo młodostnych a młodych dorosćenych. Silke Richter je so z projektowej nawodnicu a socialnej pedagogowku Doreen Zschiesche rozmołwjała.
Mnozy młodostni sej mysla, zo sće jeničce skupina za sebjepomoc. Diakonija swj. Měrćina pak ma zawěrno dalše poskitki.
D. Zschiesche: Haj, wona w Budyskim a Zhorjelskim wokrjesu jara wjele poskitkow zeskutkownja. We Wojerowskim domje Bethesda mamy nimo kontaktneho městna za sebjepomoc poradźowarnju za wotwisnych. Dalše poradźowarnje su za staršich, dźěći a młodostnych kaž tež za młodźinske socialne dźěło w formje „wotewrjeneje młodźinskeje dźěłarnje“. Tónle poskitk bu 1992 po njeměrach specielnje za prawicarsce orientowanych a k namocy zwólniwych młodostnych wutworjeny. Wot toho časa bu wotpowědnje spěchowanskim móžnosćam a potrjebam stajnje zaso změnjeny. Młodźinska dźěłarnja wobsteji mjeztym dźewjeć lět.
Wo koho so we wotewrjenej młodźinskej dźěłarni staraće, što wobdźělnicy wuknu?
Za zakońhišće do lěća
Předwčerawšim wotmě so we wuběrku za hospodarstwo a energiju zwjazkoweho sejma słyšenje nastupajo zakoń wo zakónčenju wudobywanja wuhla. Zapósłanc dr. Klaus-Peter Schulze (CDU) z Grodka bě tam jako jedyn zastupjer Łužicy přitomny. Bianka Šeferowa je so z nim rozmołwjała.
Sće z naćiskom zakonja wo kóncu zmilinjenja wuhla zakładnje spokojom?
K.-P. Schulze: Słyšenje ma prěnjorjadnje zaměr, zo maja wšitke zwjazki a zastupjerjo potrjechenych składnosć, wo wuslědkach so wobhonić a prašenja stajeć. Jako zastupjer wobswětoweho wuběrka mějach wězo hinaši wid na temu a sym so wosebje na temu wotpadki koncentrował. Wjele ludźi scyła njewě, zo je łužiske milinarnje sobu předźěłuja.
Su so Waše prašenja dosahajcy rozrisali?
Smy zhromadnje rozsudźili
Dźensa tydźenja su so zastupnicy sakskeho kultusoweho ministerstwa zhromanje ze zastupjerjemi Serbow w Drježdźanach na to dojednali, na serbskimaj wyšimaj šulomaj we Worklecach a Ralbicach w nowym šulskim lěće 2020/2021 stajnje dwě rjadowni w 5. lětniku wutworić. Što je rozsud statnych instancow wobwliwowało a hač je wučba dale zaručena, wo tym je so Janek Wowčer ze sakskim kultusowym ministrom Christianom Piwarzom (CDU) rozmołwjał.
Knježe ministro Piwarzo, do wuradźowanja ze serbskimi zastupnikami minjenu póndźelu w Drježdźanskim kultusowym ministerstwje sće we wotmołwnym lisće potrjechenym Ralbičanskim staršim hišće wariantu tři rjadownje w nowym šulskim lěće w 5. lětniku wutworić – dwě we Worklecach a jednu w Ralbicach – zastupował a faworizował. Što je Was k tomu pohnuło skónčnje tola hinak rozsudźić? Bě to snano list Ralbičanskich staršich, kotryž je předsydka Serbskeho šulskeho towarstwa Ludmila Budarjowa na wuradźowanju předčitała?
Přimńmy wšitcy do kapsy!
To sej mysliła njejsym. Lěpje, njedopominam so hižo na to. A to ma něšto rjec!
Dźesać lět dołho njeje Budyski wokrjes jako nošer hudźbneje šule a ludoweje uniwersity popłatki za tam wukonjane poskitki zwyšił. Mějachu wustawki za popłatki, kotrež płaćachu přez cyły čas. Tuž zwostachu tež kóšty za wužiwarjow stabilne, w tym padźe po wjetšinje staršich, kotřiž swoje dźěći do hudźbneje šule sćelu. Nětko pak tak daloko je. Wšitcy, kotřiž chcedźa abo wuknu hižo na instrumenće hrać abo spěwać maja wjace płaćić. Tež kursy na ludowej uniwersiće budu přichodnje dróše. Tam pak popłatk po jednotliwym poskitku postaja.
Nós połny!Kriza fuk?
Hura, kriza je nimo! Tónle zaćišć znajmjeńša móhł hladajo na to nastać, kak zarjady wobmjezowanja poněčim wuwólnjeja abo wotstronjeja. A bě-li w minjenych tydźenjach towaršnostny tenor nimale jednohłósny, zo po koronje ničo wjace tak njebudźe kaž do toho, směmy na tym dwělować, hač so woprawdźe něšto změni. Haj, chorobne sotry a hladarjo su skónčnje raz připóznaće žnjeli, kotrež je jim poprawom hižo do pandemije přistało. Mjeztym je (w našich kónčinach tak a znak snadny) wšědny wječorny přiklesk chětro womjelknył, wo wyšej mzdy a kmańšim dźěłowym času žana rěč wjace njeje. Skrótka smy wo prekernej personalnej situaciji w chorownjach diskutowali a so prašeli, hač njebě wusměrjenje strowotniskeho systema po hospodarskich kriterijach snadź tola skerje špatna ideja. Samo woprawdźitych wědomostnikow smy hdys a hdys w telewiziji widźeli – a ludźo su jim připosłuchali! Prjedy hač jich zaso na słonowinowu wěžu wućěrimy, njech wšitcy wuši nastajimy: „Njejsmy dawno hišće přez horu!“, tak zdaloka klinči.
Tójšto nowych starych spěwow
Ludowe nakładnistwo Domowina je njedawno druhi nakład spěwnika „Dolna Łužyca spiwa“ wudało. Bosćan Nawka je so ze zestajerjom zběrki Gregorom Kliemom rozmołwjał.
Knježe Kliemo, čehodla bě druhi nakład trěbny?
G. Kliem: Cyle jednorje: Kniha je so jako přewšo woblubowana wopokazała, runje mjez młodźinu w Delnjej Łužicy. Dokelž bě dospołnje rozebrana, je LND wo druhim nakładźe rozmyslowało a so mje woprašało, hač nochcył original wobdźěłać a rozšěrjeny spěwnik zestajeć. Sym nadawk rady přiwzał.
Po kotrych kriterijach sće nowe spěwy wuzwolił?
Wid na zašłosć zamućeny
Je 8. meja 1945 dźeń wuswobodźenja abo „jenož“ kónc Druheje swětoweje wójny w Europje? Zo so wo tym hišće 75 lět po wuznamnym datumje rozestajeja, pokazuje na to, zo stejitej wot toho časa wobstejacej zasadnej nahladaj dale kruće přećiwo sebi. Abo njebě wuswobodźenje z knježaceje fašistiskeje ideologije prosty sćěh kónca wójny?
Přećiwnej poziciji matej sprěnja tež z tym činić, zo spyta zapadoeuropski stawiznopis dale wukony sowjetskich wójskow w surowych bitwach, kaž pola Stalingrada 1942 abo pola Kurska 1943, podrywać. Bitwje běštej přewrót w Druhej swětowej wójnje, nic hakle wotewrjenje druheje fronty z přizemjenjom zapadnych aliěrowanych wójskow 1944 w Normandiji. Hórki zaćišć wjercholi w tym, zo matej zapad kaž wuchod jako dobyćerskej mocy nad fašistiskej Němskej swójski wid, w kotrymž so tamna strona lědma jewi.
„Wo krizy wjele njepytnjemy“
Powěsće z hospodarstwa su tuchwilneje koronapandemije dla skerje špatne. Při wšěch ćežach pak dochadźeja z předewzaćow tež pozitiwne powěsće. Silke Richter je so wo aktualnym hospodarskim połoženju z jednaćelku Wojerowskeje woleńcy Reginu Jorga rozmołwjała.
Što zwjazuje koronakrizu z Wojerowskej woleńcu?
R. Jorga: Wo krizy lědma něšto pytnjemy, skerje nawopak. Ludźo tuchwilu hišće wjac laneho wolija kupuja, dokelž chcedźa so wědomje strowšo zežiwjeć. W našim online-wobchodźe su skazanki njesměrnje přiběrali. Naš Łužiski maz najlěpje dźe. Při tym jedna so wo zbytki z filtrow, kotryž móžeš sej jako butru na chlěb abo całtu mazać.
Što je na łužiskim lanym woliju tak strowe, a što jón wot druhich produktow rozeznawa?
R. Jorga: Lany je najdrohotniši wolij, dokelž wobsahuje najwjac tukowych kisalinow omega 3, kotrež naše ćěło same produkować njezamóže.
Zwotkel lane symjo dowožujeće?
