Chcedźa wuwiću dopomhać
Přichod serbskeho kubłanja a slědźenja je tema prěnjeho kulojteho blida iniciatiwy Serbski sejm w němskej rěči, srjedu nawječor w Budyskim Serbskim domje. Milenka Rječcyna je so z kubłanskopolitiskim rěčnikom iniciatiwy dr. Andreasom Klugu rozmołwjała.
Po kubłanskim wjeršku iniciatiwy w januaru budźe to prěnje kulojte blido. Z kotreje přičiny hižo nětko tajke zarjadujeće?
A. Kluge: Tema kubłanje ma dale być centralny dźěl našeho skutkowanja. Wot spočatka lěta je so na tym polu tójšto stało. Chcemy staw wuwića zwěsćić a předstajić dotal zjawnje njeznate fakty.
Kotre to su?
A. Kluge: To chcemy tón wječor wozjewić. Móžu pak rjec, zo přinošuja k wobsahowej diskusiji wo kubłanju. Přemyslowanje wo integraciji wšěch runinow serbskorěčneho kubłanja měło być zakład za wuspěšnu serbsku kubłansku politku, kotruž chcemy z diskusijnym kołom nastorčić.
Što ma być ćežišćo wuradźowanja?
Pytaja serbskich wodźerjow
Wodźerjo po Budyšinje pytaja serbskorěčnych zajimcow, kotřiž chcyli tajke wodźenja po sprjewinym měsće dwurěčnje přewjesć. Marian Wjeńka je so wo tym z Manfredom Lüdtku z předewzaća Měšćanscy zawjednicy rozmołwjał.
Čehodla scyła serbskorěčnych wodźerjow po měsće pytaće?
M. Lüdtke: Dokelž tuchwilu žanoho Serba nimamy, kiž by tajke wodźenje dwurěčnje přewjesć móhł abo chcył. Dokelž pak je Budyšin takrjec stolica Serbow, by rjenje było, hdyž móhli dwurěčne wodźenja sobu poskićeć.
Kelko ludźi wokomiknje scyła zajimcow po měsće wodźi?
M. Lüdtke: Dohromady je jich 37, něhdźe połojca su žony a połojca mužojo. Ale nichtó z nich njemóže jako Serb wo Serbach rozprawjeć. Njeńdźe wšak wo to, cyłe wodźenje serbsce přewjesć. Wažne je serbske powitanje, druhdy raz serbska sada, serbske nadróžne pomjenowanje bjez zmylka předčitać, serbske wosebitosće znać a podobne. Nam je wažne, informacije wo Serbach awtentisce posrědkować.
Za tajke wodźenje pak trjebaš wotpowědnu wědu.
W połojcy padow je Libyčan wopor
Z Torstenom Wiegelom, jednaćelom Budyskeho Kamjentneho domu, je so Axel Arlt wo reakcijach wokrjesa a města Budyšina nastupajo ćeže z 21lětnym požadarjom wo azyl z Libyskeje rozmołwjał.
Stej wokrjes a město w padźe libyskeho požadarja wo azyl nadreagowałoj?
T. Wiegel: Wonej stej na wašnje reagowałoj, kajkež my w akutnym połoženju sobu podpěramy. Stej so wo rumnostne dźělenje konfliktneju stron starałoj a potrjecheneho z přiwótřeneje situacije won dźeržałoj. W tajkim padźe zhromadnje jednamy. To naše towarstwo a ja podpěrujemoj.
To pak móže jenož prěni krok być?
T. Wiegel: Wotmołwjene njeje hišće na prašenje perspektiwy, kotrež z toho wurosće. Problematiska bě při tymle podawku komunikacija tež Budyskeho wokrjesa. Tam su zaćišć sposrědkowali, zo je intensiwny skućićel takrjec přeco hišće w projektach socialnych dźěłaćerjow. Nichtó njemóže rozumić, čehodla wón hišće preč njeje.
Zastupowacy krajny rada Udo Wićaz (CDU) rěčeše wo 24 chłostajomnych njeskutkach, kotrež po zdaću z młodym mužom zwisuja?
Skónčnje zaso twarske ležownosće
Wosebje młode serbske swójby pytaja w Radworskej gmejnje za twarskimi ležownosćemi. Šansy, tam tajku nańć, běchu dotal skerje špatne. Połoženje pak počina so polěpšić. Bianka Šeferowa je so z Radworskim wjesnjanostu Wincencom Baberšku (CDU) rozmołwjała.
Kajka bě dotalna situacija twarskich ležownosćow w gmejnje?
W. Baberška: Radworska gmejna žane twarske ležownosće njewobsedźi. To bě a je tež dźensa hišće tak. Smy pak minjeny čas za alternatiwami pytali a z wobsedźerjemi priwatnych płonin rěčeli. Skónčnje móžachmy někotrych z nich přeswědčić, swoje ležownosće jako twarske zajimcam poskićić. Za to zahajichmy w Budyskim twarskim zarjedźe proces. Tam su nětko rozsudźili, hač móža přestrjenje přichodnje jako twarske wužiwać. W někotrych padach mějachmy wuspěch a zarjad je dowolił ležownosć deklarěrować.
Kelko ležownosćow móžeće nětko poskićeć?
Narańše kónčiny lěpje zeznać
Serbske ewangelske towarstwo přeproša přichodnu sobotu, 12. awgusta, na pućowanje a swjedźeń do Wuježka. Měrćin Weclich je so wo tym z jednym z hłownych organizatorow Matom Krygarjom rozmołwjał.
Pjatk smy wotběh 13. serbskeho swjedźenja we Wuježku w pokiwach wozjewili. Štó zarjadowanje organizuje?
M. Krygar: Hłownje je to serbske ewangelske towarstwo. My jako swójba mamy to hromadźe z přećelemi a znatymi z Bukec a wokoliny w horšći. Smy dźakowni, zo směmy pola našich susodow, na Pawlikec statoku, być.
Kak sće w lěće 2005 na mysl přišli, swjedźeń přewjesć?
M. Krygar: Do toho smy trójce ze swójbami pućowali. Ideja bě, zo so naše serbske ewangelske swójby, kotrež su po cyłej Łužicy a Němskej rozbrojene, jónu zetkaja. Zaměr bě, zo so swójby zeznaja, zo přińdu dźěći hromadźe – serbske dźěći z druhich kónčin. W lěće 2005 bě w Bukecach Serbski ewangelski cyrkwinski dźeń. Dokelž pak bě program kóžde lěto samsny, sej něšto nowe wumyslichmy. A to bě serbski swjedźeń we Wuježku.
Njejsće sej tež lětsa jenož ewangelskich Sebow, ale kaž rěka „wšitkich Serbow a dalšich zajimcow“ přeprosyli. Što z tym měniće?
W LND a serbskej tematice so doma čuł
Monika Bethmann z Kosarnje (Cossern) pola Hodźija, mandźelska lěta 2001 zemrěteho Joachima Bethmanna, je wustajeńcu z twórbami wuměłca w Biskopičanskej galeriji Carla Lohsy zestajała. Alfons Wićaz je so z Moniku Bethmann rozmołwjał.
Što je Was pohnuło přehladku zestajeć?
M. Bethmann: Najskerje to, zo stajnje na njeho myslu. Nadźijam so, zo móžu nětko pušćić. Lubosć a dušina bliskosć běštej wulkej. Myslu sej, zo móžeš někoho hakle pušćić, hdyž sy jemu bliski. Mam něhdźe 100 listow wot njeho a k tomu swoje, kotrež sym jemu pisała. Puć, so wopušćena čuć, hač k tomu, zo sym dźakowna za wšě te słowa, kotrež je mi pisał, je jara dołhi. Sym něhdźe dźesać lět trjebała, tole předźěłać. Nětko wobhladuju sej jeho wobrazy, bjez toho zo dyrbju płakać. Dopominam so, kak a čehodla je něšto molował. Wjetšina wobrazow bě prosće dar za mnje. Wón je kóžde lěto něšto molował a paslił. Chcyše mi wjeselo wobradźić. Pytanje za dospołnosću jeho ćěrješe, stajnje něšto lěpšeho a rjeńšeho tworić. To chcu pokazać.
Do „čorneho“ trjechili
Wuknjenski program „Serbšćinu online wuknyć“ (SOL) ma tójšto zajimcow. Wot apryla zmóžnja program serbsku rěč wuknyć. Milenka Rječcyna je so z Berlinjanom Korlu Šołtu, jednym z dweju programěrarjow, rozmołwjała.
W kotrej měrje sće był na projekće SOL wobdźěleny?
K. Šołta: Z přećelom, z kotrymž běch informatiku studował, sym projekt technisce zwoprawdźił. Smój po podaćach a planach Drježdźanskeje techniskeje uniwersity koncept za trěbnu software zdźěłałoj, po tym serwer kaž tež internetnu stronu programěrowałoj a z pomocu grafikarja Šćěpana Hanuša app technisce přesadźiłoj.
Je postupowanje kompletnje Wamaj přewostajene było?
K. Šołta: Technologije, kotrež smój wužiwałoj, smój samaj stworiłoj, wobkedźbujo pak přiwšěm přeća za wužiwanje na modernych browserach. Tak móže kóždy zajimc SOL wužiwać, a to doma na ličaku a bórze tež mobilnje. To dźě bě tež žadanje Załožby za serbski lud jako nošerja a Drježdźanskeje TU.
Sće ćeže měłoj serbšćinu zawjazać?
450 skawtow bórze we Łužicy
Wot 29. julija do 5. awgusta zetkaja so w Čornochołmčanskim Krabatowym młynje skawća z cyłeje Němskeje. Milenka Rječcyna je so z nawodu Kulowskeho skawtskeho kmjena Huskies Martinom Kliemankom rozmołwjała.
Kak je k tomu dóšło, zo zetkaja so čłonojo zwjazka skawtow Swětodundacy, runje w Čornym Chołmcu?
M. Kliemank: Kóžde štyri lěta so tajke zetkanje něhdźe w Němskej wotměwa. 2013 w Čornym lěsu smy so jako Kulowska skupina rozsudźili, so wo wuhotowanje lětušeho zetkanja prócować. Z pomocu sakskeho a durinskeho zwjazka je so nam to poradźiło. Wočakujemy něhdźe 450 skawtow z cyłeho kraja, najmłódši wobdźělnik je dwě lěće stary, najstarši 56 lět.
Nimo Kulowskich mamy tež serbske skawtske skupiny. Su wone zapřijate?
M. Kliemank: Haj, wosebje Sulšečenjo ze swojim nawodu Matejom Hrjehorjom. Mamy pak tež w našim Kulowskim kmjenje serbskich čłonow.
Čehodla wabi zwjazkowe lěhwo z hesłom „Na slědach Krabata“ na zetkanje?
Chcemy wědźeć, što do postajenja zapisaja
Bój wo to, zdźěłać nowe šulske postajenje za wučbu serbšćiny w Delnjej Łužicy, dźe dale. Tele dny je nawoda Choćebuskeje wotnožki Rěčneho centruma WITAJ dr. Viktor Zakar zjawnje wo tym informował. Milenka Rječcyna je so z nim rozmołwjała.
Čehodla zjawnosć wospjet wo tym informujeće, zo maja Serbja w Delnjej Łužicy wulke starosće nastupajo dalše wuwučowanje serbšćiny na delnjołužiskich šulskich kubłanišćach?
V. Zakar: Pytamy nowe puće, naše starosće zjawnosći bližić. Mnohim ludźom so tuchwilu zdawa, zo su protesty w Delnjej Łužicy womjelknyli. Tomu pak tak njeje. Na posedźenju Rady za serbske naležnosće Braniborskeje 4. julija njedóstachmy žane wobsahowe informacije wo dalšim postupowanju, kak zdźěłuja nowe šulske serbske postajenje. W septembrje bychmy jednu wersiju tohole šulskeho postajenja dóstali, jenož k wědźenju. Njejsmy tuž z aktualnym stawom zdźěłanja noweho šulskeho postajenja za serbsku wučbu spokojom.
Kajka je tuchwilna situacija?
Ochranowske ćežišćo klětu
Spočatk lětnich prózdnin 24. junija je w Małowjelkowskej sotrowni druhi raz wosebity program „Kulturne lěćo“ zaběžał. Hač do 10. septembra poskićeja tam přeco kónc tydźenja hudźbu, filmy a dźiwadło. Cordula Ratajczakowa je so z organizatorom Mikeom Salomonom rozmołwjała.
Tři kulturne kóncy tydźenja hižo běchu – kajki je dotalny wothłós?
M. Salomon: Prěni kónc tydźenja bě nam Mjezynarodny folkorny festiwal „Łužica“ potencielnych wopytowarjow rubił. Wot toho časa pak derje běži, ludźo přichadźeja. Wothłós wězo tež wot wjedra wotwisuje.
Loni sće rjad startowali, w kotrej měrje je so sotrownja jako kulturne zarjadnišćo w regionje etablěrowała?
M. Salomon: Hišće wšitkich z poskitkom překwapjam. Činju z mało srědkow jara wjele. Tule mnozy přeco hišće čakaja, zo so něšto stanje – dyrbiš pak prosće započeć něšto na nohi stajić. Zo to tež funguje, za to stej zdobom profesionalnosć a dramaturgija trěbnej.
Kajki wupada koncept?
