„Bě jasne, zo sym něšto njewšědne nadešła“
Po zdaću najstaršu hornjoserbsku frazu z lěta 1534 je njedawno dr. Madlena Malinkec při slědźenjach w Budyskim tachantskim archiwje wotkryła. Cordula Ratajczakowa je so z Berlinskej historikarku rozmołwjała.
Kak je k tomu dóšło, zo sće zapisk našła?
M. Malinkec: Minjenu nazymu běch prěni raz w archiwje, zo bych přinošk wo chronice „Annales Budissinenses“ přihotowała, wo kotryž bě mje kolega prosył. Sym sej chroniku wobhladała, a připadnje mi fraza napadny. Budyska chronika je małki zešiwk z něhdźe 120 rukopisnymi, zdźěla ćežko čitajomnymi stronami. Prěni zapisk je k lětu 1388, teksty sahaja hač do srjedź 16. lětstotka. Rěč chabła, su łaćonske kaž tež němske pasaže a serbska.
Što tam steji?
M. Malinkec: Awtor wopisuje ponowjenske dźěła na wěži Pětrskeje cyrkwje. Přitomni serbscy burja přiwołachu mištrej, kiž dyrbješe na wěžu zalězć, warnowace abo wobdźiwace „Helle lube helle, ho o o“ (Hlej, luby, hlej, ho ho ho).
Sće wuznam hnydom spóznała?
Zmužiće za sebje wabić
Składnostnje 15lětneho wobstaća je ladinski muzej Ciastel de Tor w Južnym Tirolu minjeny tydźeń dwudnjowsku mjezynarodnu konferencu wo muzejownistwje europskich narodnych mjeńšin přewjedł, na kotrejž so tež direktorka Budyskeho Serbskeho muzeja Christina Boguszowa wobdźěli. Cordula Ratajczakowa je so z njej rozmołwjała.
Što bě wosebitosć konferency?
Ch. Boguszowa: Koparjo maja europeadu; tež dźiwadła mjeztym hromadźe dźěłaja. Za mjeńšinowych muzejnikow pak bě to scyła prěni raz, zo su sej w tajkej formje mysle wuměnjeli. Wosebity prestiž sej zarjadowanje zdoby, zo běštaj tam tež předsyda Mjezynarodneje rady muzejow (ICOM) prof. dr. Hans-Martin Hinz a předsyda italskeje ICOM. Dr. Hinz praješe, zo njebě jemu mjeńšinowa tematika dotal znata. Wón je dźakowny, zo smy jeho wid rozšěrili. Tajka konferenca će w sebjewědomju skruća.
Kotre konkretne impulsy sće tam dóstali?
Skerje spektakl, mjenje dźiwadło
Wuhotowanje lětnjodźiwadłowych inscenacijow NSLDź je přihladowarjow přeco zaso překwapiło. Zamołwity za nje je Mirosław Nowotny, z kotrymž je Carmen Schumann porěčała.
Knježe Nowotny, Wy sće wuhotowar lětušeho lěćneho dźiwadła NSLDź „Olsenowa cwólba a wulki pozadnik“. Što bě Wam najwjetše wužadanje?
M. Nowotny: Porno druhim inscenacijam, za kotrež hotowy, móhłrjec „zrały“ kruch předleži, je w tym padźe wo to šło, sfilmowane dźěło adekwatnje na jewišćo přenjesć. Na zbožo smy z intendantom Lutzom Hillmannom derje harmonowacy team, dźěłachmy dźě mjeztym 17. raz na lěćnym projekće. Wuske zhromadne dźěło z režiserom je wažne wuměnjenje, zo so předewzaće radźi. Runje tak tež kooperacija z dźěłarnjemi dźiwadła, hdźež něštožkuli z dobrym słowom funguje a kolegojo njerědko z idejemi přinošuja.
Hdy sće nowu inscenaciju přihotować započeli?
M. Nowotny: Prawidłownje započinamy přeco mjez hodami a Nowym lětom. Tónraz bě wšak to poměrnje pozdźe, dokelž dyrbješe premjera šulskich prózdnin dla chětro zahe być. Čas žno je to šwarnje tłóčił.
Najenka jako kupca widźeć
Kónc tydźenja wotměchu so w Budyskim „Wjelbiku“ 1. imobilijowe dny za Budyšin a region. Měrćin Weclich je so z organizatorom a imobilijowym maklerom Jensom Zuschku rozmołwjał.
Čehodla sće tajke dny organizowali?
J. Zuschke: Chcychmy kupcow wo wobšěrnosći imobilijoweho předewzaća při wotnajenju a předawanju imobilijow informować. Je lěpje z ludźimi rěčeć, kiž něšto wědźa, hač z tymi, kotřiž ničo njewědźa. Potom móžeš z nimi na jednej runinje jednać. Je wažne, zo su ludźo wo kompleksiće imobilijownistwa wobhonjeni a na to wo nakupje abo předaću rozsudźa. Tak móža tež lěpje posudźować, kajcy da ći maklerojo su a što so na wikach wšitko stawa.
Čehodla sće sej Budyšin wuzwolili?
J. Zuschke: Mój běrow je w Budyšinje, sym tu rodźeny a w towarstwje Nutřkowne město a we wobydlerskim zwjazku čestnohamtsce sobu skutkuju. Mam tež wutrobny zwisk k swojemu ródnemu městu nad Sprjewju.
Kak sće z wothłosom spokojom?
W Trjebinje dudacy zahudźa
Něhdźe 180 sobuskutkowacych ze štyrjoch kulturow zjednoći zetkanje dudakow tutu njedźelu na přeprošenje Domowiny w Trjebinje na Šusterec statoku. Andreas Kirschke je so z tamnišej regionalnej rěčnicu Domowiny Dianu Maticowej rozwołwjał.
Što je motiwacija za lětuše zetkanje?
D. Maticowa: Chcemy na bohatu tradiciju dudakow w Slepjanskej wosadźe dopominać. Je to jenička městnosć po cyłej Němskej, hdźež so hudźenje na serbskich dudach dotal bjez přetorhnjenja pěstuje.
Kak so zetkanje financuje?
D. Maticowa: Dóstawamy srědki ze załožby předewzaća Vattenfall „Doma w Slepom, Rownom a Mułkecach“.
Kotre wobsahi planujeće?
Swjedźeń poezije mosty twari
Wot 20. junija hač do 4. julija wotměje so 38. mjezynarodny swjedźeń serbskeje poezije. Alfons Wićaz je so ze čłonom předsydstwa Zwjazka serbskich wuměłcow a zamołwitym za projekt Benediktom Dyrlichom rozmołwjał.
Pod kotrym hesłom steji lětuši 38. mjezynarodny swjedźeń serbskeje poezije?
B. Dyrlich: Wón je wěnowy Janej Arnoštej Smolerjej, sobu najwuznamnišemu Serbej 19. lětstotka a serbskeho narodneho a rozswětlerskeho wozrodźenja. Swjedźeń ma, kaž Budyska nóc poezije 24. junija při Starej wodarni, podhesło „Swětej wotewrjena a cuzym přećelna“. Tak skedźbnjamy na to, zo smy znowa wukrajnych a tukrajnych přećelow-basnikow zapřijimali.
Kotre dalše wažne zarjadowanja zajimcam poezije a hudźby skićiće?
Zdobom wóčko za Serbow měć
Sakski Zwjazk žurnalistow Němskeje (DJV Sakska) je na němskej stronje hłowny iniciator nětko wupisaneho Němsko-čěskeho žurnalistiskeho myta. Z jeho jednaćelom Michaelom Hillerom je Axel Arlt wo zrawjenju projekta rěčał.
Němsko-čěski fonds přichoda wubědźowanje organizuje. Kak je k tomu dóšło?
M. Hiller: Dlěši čas hižo prócuje so DJV Sakska wo němsko-čěske žurnalistiske myto. Pytajo za partnerami je so před lětomaj wukopało, zo wotpohladuje Němsko-čěski fonds přichoda runje tajke myto wupisać. Tak smy styki nawjazali, a k tomu přišoł je čěski zwjazk Syndikát novinářů. Hromadźe, tež ze zastupjerjemi zwjazkoweje runiny DJV, smy spytali myto etablěrować.
Podpěruje sakska statna kenclija projekt?
Atraktiwny dowol w regionje zaručić
Turistiska informacija w Złym Komorowje ma nowu nawodnicu. 1. junija je 35lětna Diana Lesche, pochadźaca z Łuchowa (Lauchhammer), ceptar zarjadnišća přewzała. Bianca Šeferowa je so z njej wo nowym wužadanju rozmołwjała.
Kotre nazhonjenja Wam jako nowej nawodnicy Złokomorowskeje turistiskeje informacije pomhaja?
D. Lesche: Studowach wobchadne hospodarstwo ze specializowanjom turizma na Drježdźanskej techniskej uniwersiće. Po studiju dźěłach w marketingowym wotdźělu Braniborskeje krajneje towaršnosće w Podstupimje. Dalše stacije dźěła wjedźechu mje do Błótowskeho muzeja na Lědach a do turistiskeho předewzaća w Sakskej Šwicy, hdźež starach so tohorunja wo marketing.
Što su Waše hłowne nadawki?
Próca Serbow připóznata
70. serbski ewangelski cyrkwinski dźeń je nimo. Marko Wjeńka je po tym z předsydu Serbskeho ewangelskeho towarstwa Měrćinom Wirthom rěčał.
Kak hódnoćiće wotběh a wobsah cyrkwinskeho dnja?
M. Wirth: W Slepjanskej wosadźe drje mamy najsylniši serbski zdónk mjez ewangelskimi wosadami. To wotbłyšćuje so tež w pisanym programje a na wobdźělenju wosadnych. Sym jim jara dźakowny za angažement a sym wjesoły, zo je so cyrkwinski dźeń tak derje radźił.
Prezenca oficialnych cyrkwinskich zastupnikow w Slepom je pokazała, zo maja Serbja w krajnymaj cyrkwjomaj Sakskeje a Braniborskeje dobre mjeno. Što za to činiće?
M. Wirth: My jich prosće přeprošujemy. Serbja w Ewangelskej cyrkwi Berlin-Braniborska-šleska Hornja Łužica su so minjene lěta jara wo připóznaće serbskeho wosadneho dźěła prócowali. To je tež w tamnišim cyrkwinskim wjednistwu zaćišć zawostajiło. Zo běše zastupjer Berlinskeho konsistorija, knjez farar dr. Eckhard Zemmrich, do Slepoho přijěł, je cyle wěsće tež sćěh a připóznaće prócowanja Serbow.
Rozdźěle překwapjeja
Po zhromadnym kóncu tydźenja ze šulerjemi z Lipska je so Jan Kral rozmołwjał ze šulerku Ralbičanskeje UNESCO-skupiny Claudiju Šěrakec z Konjec. Wona je při dźěłach na polu a na wodźenjach po ratarskich zawodach aktiwnje sobu skutkowała.
Claudia, ty w UNESCO-skupinje Ralbičanskeje šule aktiwnje sobu dźěłaš. Što bě nastork, tam sobu činić?
C. Šěrakec: Mje přiroda jara zajimuje, projekty skupiny we wobłuku UNESCO su wusko z přirodu zwjazane. Tak bě za mnje logiske, zo tam sobu činju. Hižo wot 5. lětnika sym pódla a mi je so stajnje lubiło. Minjeny projekt, zaběracy so z problemami ratarstwa, bě wusko z hospodarstwom na wsy zwjazany. To bě po mojim słodźe, hdyž móžachmy na burskich statokach a w ratarskich zawodach bjezposrědnje slědźić.
Njedawno sće zhromadnje ze šulerjemi partnerskeje šule z Lipska projektny kónc tydźenja w blišej wokolinje přewjedli. Kak šće so z nimi zrozumili?
