Zbrašeni dźěłarnje swj. Michała z Pančic-Kukowa su lětsa w septembru we wobłuku Połčničanskeje wustajeńcy skulpturow Markusa Keulera wosebity rejwanski projekt předstajili. Měrćin Weclich je so z nawodu dźěłarnje Andreasom Ošiku wo projekće a dalšich předewzaćach ze zbrašenymi rozmołwjał.
Kak z rejwanskim projektom „zbrašeni zetkawaja wuměłstwo“ pokročujeće?
A. Ošika: Klóšter Marijina hwězda budźe 24. a 25. junija 2017 stacija łužiskeho wuměłstwoweho busa. Tón kónc tydźenja chcemy zajimcam rejwanski program předstajić. Do toho zbrašeni wězo pod profesionalnym nawodom dale intensiwnje a prawidłownje zwučuja.
Kak wažne tajke a podobne projekty za nich su?
Wojerowske wuměłstwowe towarstwo je z dwurěčnosću regiona wusko zwjazane a zhladuje na lěto połne podawkow. Z předsydu Martinom Schmidtom je so Andreas Kirschke rozmołwjał.
Kak hódnoćiće lěto 2016 za towarstwo?
M. Schmidt: Bě to intensiwne lěto z bohatymi žnjemi. Wjace hač 70 zarjadowanjow smy přewjedli – čitanja, přednoški, koncerty, matineje, wustajeńcy, wulěty a samo dźesać literarnych wuchodźowanjow na temu Brigitte Reimann. Mějachmy samo hosći z Ameriki. Wosebity projekt „Ze žiwjenja Brigitty Reimann“ zwoprawdźichmy z hudźbnej šulu. Šulerjo słyšachu časowych swědkow, kotřiž běchu Reimann hišće wosobinsce znali. Na zakładźe toho spisachu šulerjo mału dźiwadłowu hru „Kak nasta Wojerowski młodźinski klub“.
Kajke bě čitanje z Kitom Lorencom?
M. Schmidt: Za nas bě wone jara wažne. Kito Lorenc čitaše basnje druhich awtorow, kotrež bě wón aktualnje do němčiny přenjesł, kaž tež teksty ze swojeje zažneje twórby „Struga“. Wot lěta 1970 smy z nim w rozmołwje zwjazani.
A matineja na česć Jurja Brězana?
W Ralbicach ma dipl. med. Gerd Jahny swójsku lěkarsku praksu. Internist je runja swojim kolegam, domjacym lěkarjam, wustojny w najwšelakorišich medicinskich wobłukach. Měrćin Weclich je so z nim wo chłóšćenju rozmołwjał.
Móže to strowe być, štož ludźo na dohodownych wikach zjědźa a wupija?
G.Jahny: Zasadnje njeje to njestrowe. Wšako měli to rozumnje činić. A poprawom tež nješkodźi, hdyž jónu přez postronki bijemy a raz dwaj nopaškaj horceho wina pijemy, k tomu poprjančki a praženu kołbasku jěmy. Njestrowe jenož je, činimy-li to přehusto.
Tež na wjesnych a druhich swjedźenjach so wjele pije a jě. Je to „zadźerženske wašnje w zhromadnosći“?
G. Jahny: Zasadnje je to woprawdźe skupinska dynamika. Ta nas často zawjeduje tak činić kaž druzy, zo njebychmy zboka stali. We wokolinje kaž na adwentnych wikach su tež wónje a aromy, kotrež so wupřestrěwaja. To wuwabja apetit. Jěmy rady tučnišo a wjace słódkeho, štož pak ćěło scyła njetrjeba.
Pomha běhać punty wotbyć?
Hórnikečanska energijowa fabrika chce klětu zajimcow přeprosyć, so na slědy swj. Borbory we Łužicy podać. Cordula Ratajczakowa je so z kuratorku Barbaru Brunner rozmołwjała.
Što je Was inspirowało, tajku turu poskićeć?
B. Brunner: We wobłuku rešeršow za wosebitu wustajeńcu, kotraž je pola nas hač do 4. junija přistupna, rozsudźich so wuskušować, kak je Borbora w našej kónčinje zastupjena. Z toho nastachu pokiwy za wulěty, kotrež móže sej wopytowar přehladki jako pohladnicu sobu wzać, zo móhł so sam na puć podać. Tak zrodźichmy ideju, wotpowědnu turu poskićeć, na kotrejž wodźimy zajimcow w běhu dnja wot jednoho městna na druhe. Stawizny wo jednotliwych postawach swjateje Borbory we Łužicy skića napjate stawiznički.
Na kotrych městnach je swjata swoje slědy we Łužicy zawostajiła?
Njedawna wuprawa delegacije Łužiskich Serbow do Waliziskeje je mjez wobdźělnikami trajny zaćišć zawostajiła. Dr. Fabian Jacobs z Budyskeho Serbskeho instituta je na někotre prašenja Milenki Rječcyneje wotmołwił.
Kak widźiće poskitk Domowiny, so pola druheje mjeńšiny rozhladować?
Dr. F. Jacobs: Sym jara dźakowny, zo smědźach jako zastupjer Serbskeho instituta skupinu přewodźeć. Předewšěm spodobał je so mi perfektny přihot programa. Tak bě móžno w krótkim času kompleksny dohlad do waliziskeje mjeńšinoweje politiki kaž tež do přichoda rěče a kultury dóstać.
Byšće sej dalše wuprawy přał a čehodla?
Na kóncu Smolerjoweho lěta je Měrko Šołta serbsku zjawnosć z nowym widom na Smolerjowe „Pěsnički“ překwapił. Cordula Ratajczakowa je so z publicistom-slědźerjom rozmołwjała.
Čehodla sće so z „Pěsničkami“ zaběrał?
M. Šołta: Hižo dlěši čas mi napadny, zo njebě hišće nichtó zakładnu publikaciju serbskeho wozrodźenja dokładnje analyzował. Pytnych to při lětdźesatki trajacym wobchadźenju z nimi. A jako so mje redaktorka Rozhlada wopraša, hač njemóžu jej něšto přidźěłać, započach ze skoro lěto wužadacym dźěłom.
Kak hódnoćiće zajim za Smolerja?
M. Šołta: Mam zaćišć, zo so tajke wažne róčnicy z wulkim hołkom a tołkom swjeća, kritiske rozestajenja pak witane njejsu. Naši oficialni – funkcionarojo, zamołwići a sobudźěłaćerjo serbskich institucijow, wědomostnicy a wučerjo – chcedźa radšo swjedźenske narěče a hódne swjatočnosće měć. „Njech wostanje wšo tak, kaž smy to zdawna zwučeni – změny jeno znjeměrnjeja.“
Sće so na nowe žórła złožował?
Po njedawnej premjerje synchronizowaneho filma „Peeweeje – mišterstwa na lodźe“ wuńdźe nětko tež wotpowědna DVD. Cordula Ratajczakowa je so rozmołwjała z Michaelu Hrjehorjowej, kotraž stara so w Rěčnym centrumje WITAJ wo synchronizaciju filmow.
Kak nasta ideja, filmy synchronizować?
M. Hrjehorjowa: Nastork dał je jednaćel Domowiny Bjarnat Cyž, kiž bě wjacore lěta čłon Rozhłosoweje rady MDR. W tym zwisku wopytowaše wón filmowe festiwale, tež „Šibałc“ w Kamjenicy, a nawjaza kontakty. Tele styki su so wuwili, a wupytamy filmy z festiwalneho programa. Mjeztym smój z Michałom Cyžom z Budyskeho studija Sakskeho wukubłanskeho a wupruwowanskeho kanala štyri hrajne filmy synchronizowałoj.
Po kotrych kriterijach filmy wuzwoliće?
Na 7. dołhej nocy krótkofilmow załožby za wuměłstwo Saksko-Anhaltskeje minjeny tydźeń w Halle předstaji Frauke Rahr wurězk ze swojeje filmoweje dokumentacije „Wopyt w domiznje“ wo Rownjance. Cordula Ratajczakowa je so z absolwentku Halleskeje Wysokeje šule za wuměłstwo Burg Giebichenstein rozmołwjała.
Kajki bě wothłós na předstajenje?
F. Rahr: Něhdźe 200 přihladowarjowtam bě. Mějach zbožo, zo su mój film jako prěni pokazali. Tuž bě kedźbnosć ludźi jara wulka. Bě wjele přikleska; w přestawce dóstach hnydom prěni wothłós, přewšo pozitiwny. Sym jara spokojom, zo je so wšitko tak derje radźiło.
Čehodla sće film wjerćała?
Na 12. serbskim dnju sakskeje a braniborskeje frakcije Lěwicy minjeny pjatk w Lipsku je wukubłanje serbskich wučerjow w srjedźišću stało. Cordula Ratajczakowa rozmołwješe so z rěčnikom za naležnosće serbskeho ludu sakskeje frakcije Lěwicy Hajkom Kozelom.
Kak sće žadanja Domowiny nastupajo kubłansku politiku wobjednali?
H. Kozel: Předsyda Domowiny Dawid Statnik předstaji nam stejišćo třěšneho zwjazka. Wuchadźišćo je, zo budźe hač do lěta 2025 w Hornjej Łužicy njedostatk 99 wučerjow. Mizera je wulka – serbske šule njebudu pobrachowacych šulerjow, ale wučerjow dla wohrožene. Tohodla žada sej Lěwica w Sakskim runje kaž w Braniborskim krajnym sejmje, zo njesmě so tónle fakt znjewužiwać za zawrjenje serbskich šulow. Wočakujemy jasne wuprajenje knježerstwow, zo wšitke serbske šule wostanu.
Jednaćelski direktor Lipšćanskeho Instituta za sorabistiku prof. Edward Wornar je Was wo aktualnym stawje wukubłanja serbskeho dorosta w instituće informował. Što sće k tomu wobzamknyli?
Wojerecy pytaja za idejemi, tamniše stare město wožiwić. Tuchwilu tam mnohe wobchody prózdne steja. Zašły tydźeń bě čěska delegacija přijěła, zo by so na městnje wo potencialach wobhoniła. Bianka Šeferowa je so wo zeńdźenju ze cityjowej managerku Yvonne Zschornack-Lubner rozmołwjała.
Kak je k zetkanju z čěskej delegaciju we Wojerecach dóšło?
Y. Zschornack-Lubner: Pytamy stajnje za móžnosćemi Wojerowske stare město z atraktiwnymi poskitkami wobohaćić. Přiběraca ličba čěskich turistow we łužiskej jězorinje bě jedne wuchadźišćo, za čěskimi partnerami pytać. Tak skontaktowachmy so ze sobudźěłaćerjom kontaktneho centruma za saksko-čěsku hospodarsku kooperaciju Jiříjom Zahradníkom w Žitawje. Wón je so hnydom za ideju zajimował a překupcow narěčał.
Kajki bě wothłós?