Noworěčnicy z dobrymi literarnymi wukonami
Budyšin (SN/CoR). Hižo 22. raz stej Ludowe nakładnistwo Domowina a Załožba za serbski lud minjeny pjatk wječor pisacy dorost na mytowanje swojeho literarneho wubědźowanja přeprosyłoj, a to w Budyskim „Wjelbiku“. Dohromady 16 młodych awtorkow a awtorow so wobdźěli, a runje telko mytow je jury tež spožčiła, nic pak přeco prěnje.
Narodna zhromadźizna a kongres Domowiny
Dźensa před 30 lětami zaběraše so tehdy třeće schadźowanje Serbskeje narodneje zhromadźizny z přihotami wurjadneho kongresa Domowiny 17. měrca 1990. Tachantski farar dr. Rudolf Kilank namjetowaše zdźěłać pjeć konkretnych předewzaćow, z kotrymiž měł so dźěłowy wuběrk zaběrać. Něhdźe sto wobdźělnikow zeńdźenja 20. januara 1990 je schwaliło, zo měli na wšěch serbskich a dwurěčnych wsach Hornjeje a Delnjeje Łužicy a w Domowinskich skupinach organizować serbske wječorki wo přichodźe našeho ludu a wo nowych wustawkach narodneje organizacije. Podate pokiwy měli zběrać a jako namjet nowych wustawkow Domowiny za schwalenje na kongresu zestajeć a wozjewić.
Čim mjenje maćernorěčnych, ćim wjetša akceptanca
Budyšin (SN/bn). „Noworěčnicy w konteksće mjeńšinowych rěčow a rewitalizaciskich hibanjow – teorija a praksa“ bě hesło zjawneho přednoška prof. phdr. Leoša Šatavy wčera w Budyskim Serbskim instituće. Wědomostnik z Praskeje Karloweje uniwersity wobswětli w něhdźe hodźinskim referaće tuchwilny staw slědźenja na polu „fenomena, kiž drje je hižo dołho znaty, ale hakle krótki čas we fokusu sociolinguistiskich přepytowanjow“. Zawodnej definiciji rozdźěla mjez „maćernorěčnikami a nowymi nałožerjemi rěče – ći jedni přiswojeja sej rěč přez socializaciju w tak mjenowanym stafetowym procesu, ći tamni wuknu ju na přikład entuziazma abo nowowuwědomjenych swójbnych korjenjow dla“ – slědowachu wjacore přikłady mjenje abo bóle radźenych pospytow, mrěću rěčow zadźěwać.
Entuziazm jako nahon
Fabrika stanje so kulturne kubło
Lubijska nudlowa fabrika bě mnohe lěta skerje njewobkedźbowana. To ma so nětko chětro změnić.
Lubijska nudlowa fabrika njeje někajki industrijny twar zańdźenych dnjow. Zhromadnje ze susodnym „nudlowym parnikom“ – swětosławnym Domom Schminke – tworješe wona jónu architektonisku a krajinu tworjacu jednotu. Měnjate časy pak su so wo to postarali, zo so to jedne wot tamneho dźeń a bóle zdalowaše, nic rumnostnje, ale předewšěm we hłowach Lubijčanow. Stawaše-li so Dom Schminke jedyn ze štyrjoch najwuznamnišich bydlenskich domow moderny na swěće, stawaše so fabrika dale a bóle ze šěrym klocom bjez wobliča, z industrijnej pusćinu mjez mnohimi. Hač do 1992 běchu w fabrice nudle zhotowjeli. Samsne lěto tam zarjadowane wučbne twarske kubłanišćo přesta lěta 2010 dźěłać. Wot toho časa je prěnjotnje jako „Loeser & Richter“ znaty kompleks prózdny stał.
Dny Messiaena z instalaciju zahajene
Na jolce zetkawa so cyła Łužica
Tójšto předdźěła bě trěbne, zo by so lětuši, mjeztym 22. jolka-swjedźeń minjenu sobotu w Nukničanskej Brězanec bróžni znowa derje radźił a zo bychu hosćo spokojom byli. Najdlěši dźeń mějachu bjezdwěla rěznicy, kotřiž běchu za jolku zaso swinjo zarězali a z njeho połćik a kołbasu dźěłali. A kak dyrbjało hinak być – tež skoćo bě ze wsy. Hižo rano w šesćich woni kóžde lěto započinaja, a dopołdnja su hotowi. To wšak njezwostawa přewjele chwile wotpočnyć. Wšako hižo popołdnju wšitko trěbne za wječorny event za předań a sćoplenje mjasa, kołbasow a kisykała přihotuja. Wječor wuhladaš pilnych pomocnikow zaso w programje, za baru a za kulisami. Kóžda ruka je dźě trěbna, zo by so swjedźeń poradźił.
Cyłe lěto ideje zběraja
Intensiwne kónčne proby za ptači kwas zahajene
Budyšin (SN/JaW). 34 předstajenjow ptačeho kwasa – 22 za dźěći a dwanaće za dorosćenych – Serbski ludowy ansambl lětsa w Hornjej a Delnjej Łužicy planuje. To zdźěli wčera jeho intendantka Judith Kubicec žurnalistam w Budyšinje.
Za dźěćace předstajenje „Zabyty ptači kwas“ je Jěwa-Marja Čornakec libreto spisała. „Hudźbu stworiła je Conny Wolf, kotruž móžachmy prěni raz za to zdobyć“, rjekny Judith Kubicec. Režiju změje Hauke Tesch. „Mamy štyri rěčne warianty přihotowane“, praji Jěwa-Marja Čornakec. Nastupajo předstajenja w Delnjej Łužicy su so z Choćebuskej wotnožku Rěčneho centrumaj WITAJ dorozumili, zo měła kóžda wosoba jednu rěč wužiwać a mjez rěčemi njeskakać. Dźěćacy ptači kwas jedna wo jěžiku, kotryž njemóže so na ptačim kwasu wobdźělić, dokelž ma zymski spar dźeržeć. Kak so jemu tola zešlachći kwas sobu swjećić, to zhonja dźěći na předstajenju.
Lětdźesatk změny wuměłsce dokumentowany
Drježdźany (cry/SN). „Palna dalina: Łužica w změnje“ rěka pućowanska wustajeńca, pokazowaca twórby cyłkownje dwaceći fotografkow a fotografow z dźesać krajow, mjez druhim z Francoskeje, Pólskeje, Němskeje a Italskeje. Tematiske ćežišćo přehladki je Łužica w času strukturneje změny. Wot minjeneho tydźenja je pokazka w Drježdźanskim Domje architektury přistupna.
Hižo twarjenje z 1920tych lět same by dobra přičina wopyta sakskeje stolicy było. Nětko je tam móžno sej fotowu wustajeńcu wo změnje łužiskich krajinow wobhladać. Dźesać lět wopřijacy časowy wobrys zmóžnja dopóznaće, na kak rozdźělne wašnje hodźi so z najwšelakorišich perspektiwow na strukturnu změnu w brunicowym regionje hladać. Krajina we wulkim formaće a detailowe pohlady wudospołnjeja zwučeny wid na łužisku domiznu – wosebje na zakładźe rozdźělnych fotografiskich technikow kaž tež wuměłskich rukopisow. Wid takrjec zwonka je tu wulka pomoc a zdobom překwapjenka.
Wylem Nowy
15. januara 1870 narodźi so Wylem Nowy do burskeje swójby w Bórkowach. Studowaše kaž jeho młódši bratr Hajno teologiju, a to w Halle a Berlinje. Po tym bě najprjedy sydom lět domjacy wučer w Podstupimje a sta so 1902 w hornjołužiskich Budestecach z duchownym. Šěsć lět bě farar w Ketlicach, doniž so 1910 zaso do Delnjeje Łužicy njenawróći. W Brjazynje fararješe sydom lět a po tym bě hač do smjerće 1. oktobra 1933 w Choćebuzu 17 lět farar Serbskeje klóšterskeje cyrkwje.
Hižo jako gymnaziast zhromadźi Nowy z Božidarom Šwjelu delnjoserbskich studowacych do 1891 wutworjeneho Zwěska serbskich pśijaśelow, kotrehož prěni předsyda wón bě. W Berlinje rozwučowaše studentow w delnjoserbšćinje. 1894 zastupi do Maćicy Serbskeje a předsydarješe wot lěta 1913 hač do smjerće Maśicy Serbskej.
Wylem Nowy pisaše wjele nabožnych nastawkow do Casnika a přinoški do Časopisa Maćicy Serbskeje, předewšěm nekrologi sławnych narodowcow, kaž na přikład Jana Bohumiła Nyčki a Kita Šwjele. 1897 bu jeho kniha „Krystusowe śerpjenje a wumrjeśe“ we Wojerecach ćišćana. Manfred Laduš
