Jurij Šěn-Šunowski

Mittwoch, 28. September 2016 geschrieben von:

25. septembra 1991 zemrě bywši 2. župny sekretar, ludowy awtor a antifašist Jurij Šěn-Šunowski. Narodźił bě so 27. septembra 1922 swójbje žiwnosćerja a skałarja w Šunowje. Nawukny w Kamjencu po­wołanje mulerja. W Norwegskej, hdźež dyrbješe jako wojak słužić, podpěrowaše wón spjećowarjow a zajatych juhosłowjanskich partizanow w koncentraciskich lěhwach. Běše za nich tajny kurěr a pomhaše někotrym jatym do neutralneje Šwedskeje ćeknyć. Jako připóznaty wojowar přećiwo nacizmej bu 1975 do Juhosłowjanskeje a 1978 do Norwegskeje přeprošeny. Po wójnje dźěłaše w Čěskej a studowaše na Radworskim Serbskim wučerskim wustawje. 1955 powołachu jeho za hłownohamtskeho funkcionara a 2. sekretara župy „Michał Hórnik“, štož bě hač do­ lěta 1964. Po tym dźěłaše jako šofer. Tójšto lět hraješe sobu lajske dźiwa­dło, bě aktiwny kulturnik a 1963 załoži wón Róžeńčan­ kružk pisacych dźěławych. Z pjera Jurja Šěna pochadźa tójšto při­noškow a pěsnjow, tež woblubowana hymna „We Šunowskej hospodźe“.

Manfred Laduš

Michał Róla

Dienstag, 27. September 2016 geschrieben von:
Spisowaćel, rěčespytnik, Maćicar a kapłan Michał Róla běše so 25. septembra 1841 chěžkarskej swójbje w Ralbicach narodźił. Bě chowanc Serbskeho seminara w Praze a dwě lěće starši tamnišeje Serbowki. Wón studowaše w čěskej stolicy bohosłowstwo a zakónči studij w Kölnje. W Praskich lětach pisaše Róla pilnje powědki z ludu do rukopisneho­ časopisa Kwětki, wozjewješe tam tež swoje pěsnje a wuda prěnju wučbnicu serbskeje syntaksy. We Wostrowcu bu 1868 na měšnika wuswjećeny. Wot lěta 1870 do 1875 kapłanješe w Ralbicach a wot 1877 hač do zažneje smjerće 23. meje 1881 słužeše jako kapłan w Budyskej cyrkwi Našeje lubeje knjenje. W swojim krótkim žiwjenju je serbske pokěrluški, bajki a ludowe powěsće zběrał a we Łužičanu a w Časopisu Maćicy Serbskeje wozjewił, tak mjez druhim „Drobnostki z ludu“, „Drobnostki ludowych pěsničkow“­ a „Pěsnje a pokěrluški z ludu“. Za swój Budyski čas bě Róla tež redaktor Katolskeho Posoła a pismawjedźer Ma­ćicy Serbskeje. Jeho posledni wotpočink je na Budyskim Mikławšku pódla rowa Michała Hórnika. Manfred Laduš

Hajno Nowy

Freitag, 23. September 2016 geschrieben von:

Do najaktiwnišich serbskich prócowarjow błótowskich Bórkowow słuša bur a ludowy spisowaćel Hajno Nowy, kiž je 25. septembra 1941 w ródnej wsy zemrěł. 26. decembra 1871 bě so wón ratarskej swójbje w Bórkowach narodźił. Jeho połdra lěta starši bratr Wylem sta so z fararjom, angažowanym spěchowarjom serbstwa a bě wot lěta 1913 do 1933 předsyda Maśicy Serbskeje. Hajno pak ratarješe w ródnej wsy a skutkowaše lětdźesatki we wosadnej radźe a w gmejnskim parlamenće, při čimž­ so za pěstowanje serbskich nałožkow zasadźeše. Běše wjesny chronist, wozjewješe stawizniske přinoški w Serbskim Casniku a w Serbskej pratyji. Z jeho pjera je serial w Casniku „Kak Bórkowy we Błotach nastali su“. Hajna Noweho najwjetše literarne dźěło je sceniski wobraz „Serbska pśěza“, wušłe 1928 w Budyšinje. Aktiwnje je wón wulki 50. jubilejny swjedźeń Maśicy Serbskeje 1931 we Wětošowje sobu přihotował. Zasłužbnje spěchowaše jako čłon wjednistwa wjesneho ratarskeho towarstwa nowe metody ra­tarjenja z modernymi gratami w Błótach.

Manfred Laduš

Mikławš Hajna

Mittwoch, 21. September 2016 geschrieben von:
19. septembra 1941 zemrě wučer, Maćicar a delanski kulturny prócowar Mikławš Hajna w delanskich Konjecach. Wón bě so 29. oktobra 1876 chěžkarskej swójbje w Kukowje narodźił. Po wopyće Budy­skeho Katolskeho wučerskeho seminara wučerješe w Konjecach a bě tam tež 36 lět šulski nawoda. Sylnje angažowaše so w narodnym žiwjenju přednošowaše w Ralbičanskej Bjesadźe, dirigowaše wot lěta 1900 do 1936 chór Lilija a bě wot 1923 tež jeho předsyda. Lilija měješe na 50 spěwow wot Kocora, Słodeńka, Pilka­ a wosebje twórby Bjarnata Krawca w repertoirje a docpě wysoki wuměłstwowy niwow. Hajna je słowaksku pěseń „Běži­ woda, běži“ přełožił. Wuběrnje staraše so wo delanske lajske dźiwadło, kotrež předstaji wjac hač pjatnaće kruchow. Dokelž originalne serbske hry pobrachowachu, je Hajna rjad němskich, kaž „Hdyž kocor kamor cazaše“, „Petrolejowy kužoł“ a „Dźiwja Hilža“, přełožił a inscenował. Pod pseudonymom Pawoł Domaš spisa wón literarne přinoški, kaž powědančko „Wostań w kraju“, za časopisaj Łužica a Katolski Posoł. Manfred Laduš

Pawoł Njek

Dienstag, 20. September 2016 geschrieben von:

Budyska dróha dopomina hišće na wučerja a spjećowarja přećiwo hitlerskemu nadknjejstwu Pawoła Njeka, kiž bě so 19. septembra před 125 lětami w sprjewinym měsće swójbje serbskeho cyhelnika narodźił. Zakónčiwši gymnazij a katolski wučerski seminar w ródnym měsće wučerješe Pawoł Njek wot lěta 1912 do 1922 w Njebjelčicach, Pančicach a Worklecach. Po nawróće z Prěnjeje swětoweje wójny sta so z jeje přećiwnikom a z čłonom Njewotwisneje socialdemokratiskeje strony (USPD). Z jeje lěwym křidłom přeńdźe ke KPD. Wot lěta 1922 do 1930 studowaše w Lipsku filozofiju, statnowědu a ludowe hospodarstwo a w Drježdźanach pedagogiku. Jeho doktorske dźěło wo ludohospodarskich prašenjach serbskeho narodneho hibanja zwosta njezakitowane. Lěto bě Njek wučer w Njeswačidle. Nacije jeho 1933 z wučerstwa wuhnachu a antifašistiskeho spjećowanja dla 1942 znowa zajachu­. Pawoł Njek zahiny 24. awgusta 1944 w koncentraciskim lěhwje Buchenwald. Pančičanska młodownja a Njeswačanska šula běštej po nim pomjenowanej.

Manfred Laduš

Pawlina Krawcowa

Montag, 19. September 2016 geschrieben von:
16. septembra 1941 zemrě na sćěhi zajeća nacijow wustojna wušiwarka, klankarka a šwalča delnjoserbskeje narodneje drasty Pawlina Krawcowa w ródnych Gołkojcach. Tam běše so wona 18. decembra 1890 swójbje dźěłaćerja Kita Renusa narodźiła. W Choćebuzu nawukny powołanje šwalče a wušiwarki a kubłaše so w Berlinje na mišterku. Jako tajka měješe wot lěta 1926 do 1938 w Choćebuzu na Žandowskej 4 samostatnu šwalčernju za narodnu drastu a je tež wulce požadane serbske drastowe klanki zhotowiła. Krawcowa zdoby sej dobre mjeno mjez drastynošerkami, ke kotrymž wona sama słušeše. Swoje wuši­wanki a klanki wustaješe w Budyšinje, Berlinje­, Drježdźanach, Praze, Saarbrückenje a Frankfurće nad Mohanom, hdźež spožčichu jej čestny diplom. 1932 wobdźěli so wona na Sokołskim zjězdźe w Praze. Wědoma, rěčnje wobrotniwa Serbowka zakitowaše swój lud a kulturu, pisaše krótkoprozu a nastawki za Pratyju. Po nawróće z Prahi 1938 ju zajachu. W Choćebuzu wotkrychu 18. decembra 2010 na městnje jeje dźě­łarnje dwurěčnu pomjatnu taflu z jeje portretom­. Manfred Laduš

Jakub Šajba

Dienstag, 13. September 2016 geschrieben von:
13. septembra 1956 zemrě w Drježdźanach zasłužbny Domowinjan a Sokoł Jakub­ Šajba. Jeho row je při južnej muri Budyskeho Mikławška. Šajba narodźi so 11. junija 1899 w Dobrošicach. Wuchodźiwši Róžeńčansku ludowu šulu nawukny wón powołanje pismikistajerja a dźěłaše po tym we wjacorych Budyskich zawodach­, najdlěje w Smolerjec knihi­ćišćerni a nakładnistwje. Sta so z markantnej wosobinu Serbskeho Sokoła: 1922–1923 bě starosta, 1923–1925 městostarosta a wot lěta 1925 hač do rozpušćenja sportoweho towarstwa 1933 znowa jeho starosta. Nawjedowaše sokołske delegacije na jězbach do Čěskeje, Pólskeje a Juhosłowjanskeje, w lěće 1929 měješe w Plzenje krótku rozmołwu z čěskim prezidentom Tomášom Garrigue Masarykom. Swojeho aktiwneho zasadźowanja za Serbow dla jeho nacije w lěće 1933 na krótki čas zajachu. Po wójnje bě wot 1948 hłowny respektiwnje zwjazkowy sekretar Domowiny, 1950 přewza načolnistwo ćišćernje­ a nakładnistwa Nowa Doba. Zamołwitu­ funkciju je hač do smjerće wukonjał. Mikławš Krawc

Prof. dr. M. Krječmar

Dienstag, 06. September 2016 geschrieben von:
6. septembra 1891 narodźi so docent serbšćiny, rěčespytnik a literarny wědomostnik prof. dr. Mikławš Krječmar w Chasowje swójbje chěžkarja a dźěłaćerja. Wot lěta 1906 bě wón chowanc Pra­skeho Serbskeho seminara a studowaše rěčespyt na uniwersiće čěskeje stolicy. Wot lěta 1922 bě tam z lektorom serbšćiny, wudźeržowaše wuske zwiski do domi­zny a informowaše wot 1933 čěsku ludnosć wo antiserbskej politice w Němskej. Po wobsadźenju Čěskeje wot nacijow přesćěhowany wuchowa prof. Krječmar ča­sopis młodych Serbow „Gmejnska heja“. Po wójnje wuwučowaše wón serbskich šulerjow we Varnsdorfje, 1948 habilitowaše a bě hač do renty 1953 zaso docent serbšćiny na Karlowej uniwersiće. Krječmar publikowaše wo serbsko­katolskich spisowaćelach, hłownje wo Jakubje Barće-Ćišinskim, wuda monografije wo nim, wo Jurju Libšu a wo młodoserbskim hibanju. Dale spisa knihi wo Mikławšu Andrickim, Jurju Chěžce a zhromadnje z prof. Pawołom Nowotnym wo listowanju Ćišinskeho. 1956 spožčichu jemu Statne­ myto Ćišinskeho. Krječmar zemrě 1967. Manfred Laduš

DSLW załoženy

Donnerstag, 01. September 2016 geschrieben von:
Dźens před 60 lětami załožichu na próstwu Domowiny Dom za serbsku ludowu kulturu. Nowa institucija za nawod a spěchowanje našeje ludoweje kultury bu pozdźišo na Dom za serbske ludowe wuměłstwo (DSLW) přemjenowana a bě ministerstwu za kulturu NDR podrjadowana. DSLW měješe wšelake wotrjady, kaž hudźbu, tworjace wuměłstwo, ludowu reju, wuměłstwowe słowo a pozdźišo wutworjeny folklorny centrum. Lětnje přewjedowachu dźěłarnički rozdźělnych žanrow, kubłanja ludowych wuměłcow a jich nawodow, wuhotowachu wubědźowanje wo najrjeńše serbske jutrowne jejko, wudawachu materialije za kulturne ćělesa, spěwne łopjena a noty za chóry kaž tež teksty za lajske dźiwadła a Serbske pioněrske dźiwadło. Tak spisa Pětr Malink činohru „Nócny patient“ za Budyske Serbske lajske dźiwadło, kotrež je kruch 34 króć z wulkim wuspěchom předstajiło. Festiwale serbskeje kultury z dróhu ludoweho wuměłstwa a wustajeńcami běchu wjerški dźěławosće DSLW. Dom přesta kónc lěta 1993 skutkować, po tym hišće dwě lěće při Domowinje. Manfred Laduš

Michał Mjeń

Mittwoch, 31. August 2016 geschrieben von:
31. awgusta 1791 narodźi so Michał Mjeń swójbje Budyskeho rěznika. We wuswobodźenskej wójnje 1813 wojowaše wón jako dobrowólnik přećiwo Napoleonej. Studujo w Lipsku teologiju a přisłušeše tamnišemu Serbskemu prědarskemu towarstwu. Swoje prěnje farske městno nastupi 1823 w Malešecach, a wot lěta 1826 do 1868 běše farar Bukečanskeje wosady. Mjeń bě narodnje wědomy doprědkarski duchowny. Z dalšimi fararjemi žadaše sej w zapodaću 1834 wot sakskeho parlamenta, wučbu serbšćiny na šulach zakonsce za­ručić. Wón zeserbšći někotre kěrluše a je 1837 nowe spěwarske sobu wudał. Wjele lět předsydowaše Budyskej konferency serbskich duchownych. W byrgarsko-demokratiskej rewoluciji 1848/1849 angažowaše so w serbskim burskim hi­banju. W decembru 1848 namjetowachu Bu­kečanscy Serbja jeho jako kandidata za wólby­ do Sakskeho krajneho sejma. Wot załoženja 1847 bě Mjeń čłon Maćicy Serbskeje. Šěsć lět je tež w Drježdźanskej Křižnej cyrkwi serbske kemše swjećił. 7. nowembra 1875 zemrě wón w Drjež­- dźanach. Manfred Laduš

Neuheiten LND