Ukrainscy wohnjowi wobornicy hašeja palace so awta w měsće Sumy na sewjerowuchodźe Ukrainy. Při nadpadźe ruskich ­raketow je tam wčera po ukrainskich informacijach 34 wobydlerjow žiwjenje přisadźiło. Ludźo běchu so na dróhach zhroma­dźili, zo bychu bołmončku swjećili. Sumy je 30 kilometrow wot fronty zdalene město. Foto: dpa/UPI

Młodźina SPD přećiwo koaliciji

póndźela, 14. apryla 2025 spisane wot:

Berlin (dpa/SN). Młodźinska organizacija SPD wupraja so přećiwo koaliciskemu zrěčenju strony z uniju CDU/CSU. „Rozsudne prašenje za młodych socialde­mokratow je: Dosaha to, štož w tutym koaliciskim zrěčenju steji, wobsahowje woprawdźe za hinašu politiku? Bohužel dyrbimy rjec: Nam tole njedosaha“, rjekny předsyda młodych socialdemokratow Philipp Türmer dźensa w sćelaku RTL.

W centralnych prašenjach azyla, migracije, dźěła a socialneho dźe zrěčenje po wopačnym puću. W druhich, kaž nastupajo dawki a financy, je dokument „bjez naroka“, Türmer rjekny. Dobrych 358 000 čłonow SPD je wot jutřišeho namołwjenych, wo koaliciskim zrěčenju wothłosować. Kónc tydźenja bě so přiběraca kritika jewiła.

Trump lěkarski test wobstał

póndźela, 14. apryla 2025 spisane wot:
Washington (dpa/SN). Prezident USA Donald Trump je po słowach jeho ­wosobinskeho lěkarja dospołnje strowy. „Aktiwny žiwjenski stil prezidenta jeho wosobinskemu derjeměću polěkuje“, rjekny lěkar Sean Barbella. 78lětny Trump je po jeho słowach dospołnje kmany, nadawki prezidenta spjelnić. Trump bě minjeny pjatk prawidłowne lěkarske přepytowanje we wojerskej chorowni njedaloko Washingtona přewjesć dał. Přepytowanje njeje winowatostne. W USA je pak z wašnjom, zo politikarjo zjawnosći stajnje zaso potwjerdźa, zo su swojim nadawkam tež strowotnje zrosćeni. Předchadnik Trumpa, Joe Biden, je so wospjet z wumjetowanjom roze­stajeć dyrbjał, zo je kipry.

CDU: Sakska bjez nowych kreditow

póndźela, 14. apryla 2025 spisane wot:

Drježdźany (dpa/SN). W diskusiji wo etaće je předsyda frakcije CDU w Sakskim krajnym sejmje Christian Hartmann po­twjerdźił, zo chce swobodny stat dwójny etat 2025/2026 bjez nowych kreditow zestajeć. „Sym jasnje rjekł, zo njejsu hladajo na tutón krajny etat žane nowe kredity trěbne“, rjekny Hartmann Lipšćanskim nowinarjam.

Sakska móže dźakowano financnemu paketej Zwjazka hač do lěta 2037 lětnje wjace hač 400 milionow eurow zaplanować. „Štóž pak měni, zo dyrbi w Sakskej wšitko tak wostać kaž je, tón trjeba wězo nowe kredity“, wón rjekny. Tole pak njemóže zakład dźěła być, tak Hartmann. Zdobom je sej wón wěsty, zo dyrbi so Sakska hladajo na swoje wudawki hinak wusměrić. „Dyrbimy hospodarske wuwiće tak zrjadować, zo mamy dosć přede­wzaćow a dosć wěstych dźěłowych městnow, zo móhli swój žiwjenski standard a derjeměće dołhodobnje financować.“

Sakski krajny sejm chce dwójny etat hač do lěća schwalić, štož je wjetšinowych poměrow dla wužadace.

Brónje měr njepřinjesu

póndźela, 14. apryla 2025 spisane wot:

Lětuše jutrowne pochody w Podstupimje zahajene

Holzdorf/Podstupim (dpa/SN). Z jutrownym pochodom je Lěwica přećiwo planowanemu nastajenju rakety wotwobaranskeho systema Arrow 3 na lětarskim zepěranišću zwjazkoweje wobory w Holzdorfje protestowała. Po informacijach policije je so sto ludźi na akciji wobdźěliło. Lěwica rěči wo 150 wobdźělnikach. Demonstranća na mjezy Braniborskeje a Saksko-Anhaltskeje předewzaće zwjazkoweje wobory wotpokazachu a zasadźowachu so za měr. Krajnje zwjazki Lěwicy w Braniborskej, Saksko-Anhaltskej a Sakskej běchu k protestej namołwjeli.

Wojerske lětanišćo Holzdorf ma prěni z třoch stejnišćow rakety wotwobaraceho systema Arrow 3 być, kotrež Němska w Israelu kupi. Rakety su dźěl noweho powětr škitaceho systema, kotryž ma najpozdźišo 2030 zarjadowany być. Twarske dźěła w Holzdorfje su hižo zahajene.

Měch cyhelow mudriši

póndźela, 14. apryla 2025 spisane wot:

Předstajiće sej: Susod přeprosy was na ­kofej a zdobom hrozy: Jeli njepřińdźeš, ­zapalu twój dom! Nichtó njeby na tym dwělował, zo je tutón čłowjek chory.

Runje to pak je wašnje, z kotrymž prezident USA Donald Trump w mjezynarodnej politice zachadźa. Hač gigantiske cła w hospodarskej politice abo cyle wote­wrjene hroženje z wojerskej namocu přećiwo Iranej a samo direktnemu susodej Kanadźe. Štož njeby sej před tydźenjemi nichtó rjec zwažił, mjeztym mnozy cyle zjawnje praja: Trump je chory a wobdawa so z poradźowarjemi, kotřiž su na samsnym niwowje. Elon Musk, šef awtotwarca Tesla a dotal dowěrnik Trumpa, je hospodarskeho poradźowarja prezidenta Navarra tele dny „hłupeho kaž měch cyhelow“ šwikał a z tym rjekł, štož mnozy mysla. Zo je Trump w lěkarskim tesće kamela wot lawa rozeznawać móhł, je wulkotne. Bórze pak tež Američenjo spóznaja, zo tutón muž jich žiwjenske zakłady niči a zo słuša do błudnicy. Marko Wjeńka

Awstriska we hłubokej krizy

póndźela, 14. apryla 2025 spisane wot:

Wien (dpa/SN). Awstriska tči po posudku fiskalneje rady wo wjele hłubšo w financnej krizy hač běchu sej to dotal myslili. Po wobličenju njewotwisneho gremija ­fachowcow wučinja deficit statneho etata lětsa 4,4 procenty (2024: 4,7 procentow) a wostawa z tym wysoko nad wot EU dowolenymi třomi procentami. Klětu 2026 docpěje kwota zadołženja historiski staw, fiskalna rada zdźěla. Ze 86,1 procentom nutřkokrajneho bruttoprodukta (BIP) wona lětuši rekord (85,6 procentow) pře­trjechi. Nowe knježerstwo konserwatiwneje ÖVP, socialdemokratiskeje SPÖ a liberalnych Neos je drje paket napřećiwnych naprawow předpołožiło. Zakład tutych wobličenjow je pak přeoptimistiski. Dotal planowane konsolidowanje we wobjimje 6,3 procentow dyrbjało poprawom dwójce tak wysoke być, zo móhł kraj deficitnu mjezu EU dodźeržeć.

Mjeztym zo su wudawki dale jara wysoke, dochadźa trajaceje hospodarskeje krizy dla mjenje pjenjez do kasy stata, fiskalna rada zwěsća. Posudk gremija je dotal najstruchliša prognoza fachowcow. Narodna banka Awstriskeje bě za lěto 2025 deficit 3,8 procentow wěšćiła.

Historiske wrota zaso nastajili

póndźela, 14. apryla 2025 spisane wot:
Při bywšej hrodowej kowarni Rogeńskeho parka su minjeny štwórtk znowa natwarjene historiske wrota poswjećili. Markantne a jara wulke wrota woznamjenichu swój čas zazběh wuhotowanja a zarjadowanja krajinoweho parka wjercha Pücklera. Wrota, kiž buchu lěta 1849 na přikaz wjercha natwarjene, běchu hłowny zachod ­parka. Při wojowanjach na kóncu Druheje swětoweje wójny buchu zničene. 2023 ­započachu płót zaso natwarić. Tež móst pod wrotami je dospołnje nowy. Wrota su we wuměłskej lijerni we Łuchowje (Lauchhammer) z wjele prócu zhotowili. Financowali su dźěła mjez druhim z fondsa zwjazkoweje republiki a Braniborskeje na dobro Rogeńskeho parka. Foto: Michael Helbig

Muzeje pomhaja přećiwo demency

póndźela, 14. apryla 2025 spisane wot:

Drježdźany (dpa/SN). Prawidłowne wopyty w muzejach móža derjeměće a žiwjensku kwalitu na demencu schorjenych zwyšić. Tole je wuslědk projekta „Na dopomnjećach bohate – muzeje jako medicina za ludźi z demencu“, kotryž bu minjene tři lěta z pomocu zwjazka zakonskich chorobnych kasow w Sakskej přewjedźeny. „Projekt pokazuje wažnosć tajkich poskitkow, kotrež njejsu jenož na dobro potrjechenych, ale kotrež tež swójbnym pomhaja, poćežowanja lěpje zmištrować a swoju žiwjensku kwalitu ­polěpšić“, rjekny Silke Heinke, jednaćelka dźěłoweho zjednoćenstwa chorobnych kasow.

Po jeje informacijach stej w Němskej dwaj milionaj ludźi wot demency potrjechenej. „Wuhojić chorosć dotal njemóžemy. Lěki lědma skutkuja. Ćim wažniše su naprawy na dobro strowoty a žiwjenskeje kwality potrjechenych.“ Runočasnje steja swójbni a přiwuzni před wulkimi wužadanjemi, dokelž dožiwjeja wulki ćělny a duchowny stres, zwjazk zdźěla.

Za projekt su sobudźěłaćerjow w 33 muzejach wotpowědnje wukubłali a na wopyt dementnych přihotowali.

To a tamne (14.04.25)

póndźela, 14. apryla 2025 spisane wot:

Z namocu je sej 71lětna w Hornjej Frankskej zubnolěkarski termin wunuzować spytała. Najebać namołwu policistow so wona spjećowaše praksu wopušćić, po tym zo njebě termin dóstała. Jako so žona do lěkarskeje stwy zadoby, ju zastojnicy sputachu a wotwjedźechu. 81lětny mandźelski podarmo spytaše, ju wuswobodźić. Skónčnje smědźeštaj wobaj domoj jěć. Chłostanka pak je jimaj wěsta.

Přemało fantazije při falšowanju čisłoweje taflički změje za 43lětneho w Als­dorfje pola Aachena njelube sćěhi. Muž ­njebě nowy e-scooter pola zawěsćernje přizjewił, ale bě sej zelenu čisłowu tafličku sam spaslił. Jako čisło wuzwoli sej ­„genialnu“ kombinaciju 123XYZ. Z njej pak prawje bórze policistam napadny. Woni jězbu muža skónčichu a tafličku sćazachu. Nětko dyrbi so wón falšowanja dokumentow dla zamołwić.

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND