Něhdy nahladny hród dźensa wosamoćeny, wot hosćenca jenož ...
Pohladnicy powědaja wo dawnych časach, swědča wo podawkach
a ludźoch. Alfons Handrik wotkrywa nam swět, na kotryž smy w minjenych lětach nimale pozabyli.
Tež talent lajkow twori zakład wuspěcha w Čornym Chołmcu
Serbsce a němsce hrajo a spěwajo přinošuja mnozy k poradźenju Krabatowych swjedźenskich hrow
Dobry poměr mjez powołanskimi a lajskimi dźiwadźelnikami je tež w Čornym Chołmcu na Krabatowych swjedźenskich hrach kóžde lěto njeparujomny zakład wuspěšnych předstajenjow. To pokazuje so wosebje lětsa, jako zahajichu tam kónc junija nowy cyklus z hrami wokoło Krabata a wyška Šadowica. Po tym zo běchu šěsć wšelakich stawiznow z Krabatoweho žiwjenja kaž tež bój mjez Krabatom a Čornym młynkom předstajili (wot lěta 2012), je so wuměłske mustwo wokoło Siebeckec mandźelskeju za nowe wobsahi rozsudźiło. Naročny a powabliwy scenarij za to spisać měješe Michael Kuhn, režiju wjesć pak kaž dotal Ulrich Schwarz. Teksty dialogow kaž tohorunja wulkeho dźěla spěwow tworił je Michael Kuhn, rodźeny Wojerowčan, znaty dźiwadźelnik a spisar mnohich jewišćowych tekstow, mjez druhim za cyklus „Baba Jaga“, kotryž běše w Drježdźanach wuspěšny. Wón twori poměrnje wuspěšnje teksty a skripty za telewizijne a rozhłosowe sćelaki po cyłej Němskej.
Z Trabantom za helikopterom jěłoj
Baćoński farar Gerat Wornar swjeći tele dny 50. róčnicu měšniskeje swjećizny
Dźensniši 29. smažnik je za Baćońskeho fararja Gerata Wornarja wosebity dźeń – před dokładnje 50 lětami bu na měšnika wuswjećeny. Jubilej pak jemu přewjele njewoznamjenja. „Njemóžeš to prosće wobeńć. Tajka róčnica hodźi so ze złotym kwasom přirunać, wšako sy so před poł lětstotkom za cyłe žiwjenje wjazał a njehraje tu rólu, hač jako duchowny, w zmysle mandźelstwa abo tež něšto třećeho. Sym wězo dźakowny – Bohu kaž tež wosadźe – za to, zo smědźach a směm swoje powołanje, swoju słužbu, tak dołho wukonjeć“, w Starej Cyhelnicy rodźeny swoje dotalne skutkowanje wěcownje zjima. Pjeć lětdźesatkow dušepastyrstwa njejsu runjewon samozrozumliwe. Wobkedźbujo wobšěrny a dołho trajacy studij teologije tajka doba tež rěka, zo je farar přerězne, potajkim statistiske dźěłowe žiwjenje dawno překročił.
Wulki a mjeńši jubilej
1958 – 2018 Ludowe nakładnistwo
Něhdyši a nětčiši sobudźěłaćerjo rozprawjeja
Ludowe nakładnistwo Domowina (LND) wobsteji wot 1. julija 1958 jako poslednja wulka serbska kulturna institucija a swój nadawk hišće dźensa spjelnja. Rozbrojene po serbskich a němskich nakładnistwach wuchadźachu do toho serbske knihi, wučbnicy a periodiki. Jich produkciju pak chcychu koncentrować. Hłownej stołpaj knižneje produkcije běštej wotrjadaj za šulske knihi a za beletriju. Wotrjad rozšěrjenje staraše so wo, zo dóstachu so knihi, nowiny a časopisy tež k čitarjam zwonka NDR. W domje běchu nimo Noweho Casnika – w Choćebuzu – tež redakcije Nowa doba, Rozhlad, Chorhoj měra, Płomjo/Płomje, kotrychž wudawarce běštej Domowina abo Centralna rada Swobodneje němskeje młodźiny.
Po towaršnostnym přewróće 1989/1990 bu Ludowe nakładnistwo Domowina spriwatizowane a wudawa wot toho časa Serbske Nowiny, Nowy Casnik, Rozhlad a Płomjo/Płomje. Přechodnje běchu štyri serbske towarstwa towaršnicy LND, nětko je to Załožba za serbski lud. Wot lěta 2001 su lektorat za šulske knihi a redakciji Płomjo a Płomje wobstatk Rěčneho centruma WITAJ.
Słuchopisak „BOOKii“ je nowy poskitk
Lětdźesatk po połstaćinach Ludoweho nakładnistwa Domowina bě we wšelakim nastupanju wužadacy. Składnostnje 60. róčnicy załoženskeho jubileja 1. julija je so Axel Arlt z jednaćelku LND Marku Maćijowej rozmołwjał.
Po Měrćinje Benadźe nawjedujeće nakładnistwo nětko druhi najdlěši čas. Što Was z LND wosebje zwjazuje?
M. Maćijowa: Najprjedy jónu dopominam so na Měrćina Benadu jako lajskeho dźiwadźelnika. Kak žiwje je wón w kruchu „Hrajka z čertom“ hrał a pozdźišo tež w hrě „Nócny pacient“! Zeznach jeho hižo jako dźěćo, wšako staj mojej staršej tež w nakładnistwje dźěłałoj. Benada je mje před nimale 40 lětami w nakładnistwje přistajił. Wón běše, sej myslu, kruty šef, kiž je zawod rozsudźeny nawjedował. Běše jurist, ale je so w nakładniskich procesach derje wuznał.
Što běchu w minjenych dźesać lětach za Was bytostne wužadanja?
Na kromjea w srjedźišću
Płomjo steješe cyle na kromje towaršnostneho spektruma. Nadobo so nakromni do srjedźišća sunychu, a to we wótrym rozestajenju z Domowinu. Wona zakaza Kubłanske lěhwa Płomjenja z argumentom: Krawc hromadźi katolsku dźěćinu, njestara so wo Serbow a Němcow zhromadnje!
Měrćin Benada a dr. Pawoł Völkel staj Płomjenjarjow w tutym rozestajenju podpěrałoj a pósłaštaj někotre razy wotrjady nakładnistwa na zarjadowanjach Płomjenja k pomocy. Centralna rada Swobodneje němskeje młodźiny (SNM) w Berlinje je operatiwne skutkowanje Płomjenja chwaliła a njespózna w tym žadyn nacionalizm. Tak na tym wobsta, zo ma so časopis Płomjo/Płomje za wobsah, formu a aktiwity ze Statnym mytom Jakuba Barta-Ćišinskeho 1. rjadownje wuznamjenić. Dr. Gerat Kral jako wotrjadnik a sekretar Domowiny spyta tomu zadźěwać. Wotmołwa z Berlina dwaj dnjej do wuznamjenjenja rěkaše: Što sej wotrjadnik w Budyšinje dowoli, wobzamknjenje Centralneje rady wotprajić!
31 lět w předstwě nawody dźěłała
Słušam k tym, kotřiž su takrjec přihoty wutworjenja nakładnistwa sobu dožiwili. Započach w septembrje 1957 pola pozdźišeho nawody LND Měrćina Benady hišće w Serbskim domje. Po powołanskej kwalifikaciji dźěłach we wotrjedźe za šulske knihi. 1970 přiwzachu moje přeće za nowym wužadanjom. Slědowach Hańžu Lederowu jako sekretarka načolnika. Jako tajka sym z Měrćinom Benadu, dr. Pawołom Völkelom, Ingrid Juršikowej a Ludmilu Budarjowej wusko hromadźe dźěłała. Rady dopominam so na skutkowanje w žónskim wuběrku, hdźež smy wulěty za dźěći sobudźěłaćerjow organizowali.
Knihi standardej wotpowědowali
Jako so 2. septembra 1957 do Budyšina prěni dźeń na dźěło podach, LND hišće njeeksistowaše. W domje čo. 23 na Wonkownej Lawskej bě redakcija serbskich wučbnicow zaměstnjena. Wona bě wotnožka Berlinskeho nakładnistwa VWV. Do redakcije serbskich wučbnicow słušeštej tehdy hornjoserbski wotrjad z 50 a delnjoserbski z dźesać přistajenymi.
1. julija 1958 so potom LND załoži. Jeho stołpaj běštej wot wšeho spočatka lektorat za rjanu literaturu a lektorat za šulske knihi, kaž so naš wotrjad nětko mjenowaše. 1962 smy wot Wonkowneje Lawskeje do něhdyšeje Donnerhakec knihićišćernje Před šulerskimi wrotami přećahnyli, dokelž bě so kruh sobudźěłaćerjow wuznamnje pomjeńšił.
Dawam kniham wobličo
„Rjana kniha dawa hłowje inspiraciju – a ruce lubosć.“ Tónle citat z lětnjeho programa nakładnistwa Hermanna Schmidta, kotrež naročne typografiske knihi wuwiwa, je mi dźensa hesło a zamołwitosć w powołanju jako wuhotowarka knihow w našim nakładnistwje. Hižo 16 lět w domje dźěłam a wjeselu so kóždy dźeń nad kreatiwnej a wotměnjawej činitosću. Zhromadnje z lektorami wobstejace knižne nakłady dale wjedźemy, druhdy samo dale wuwiwamy a nowe knihi nastać damy.
Dokelž Ludowe nakładnistwo Domowina cyłkowny repertoire na knihach wopřijima, mějach wulke zbožo wudaća w beletristiskim wobłuku, ale tež dźěćace a wěcne knihi, wobrazowe zwjazki a šulske wučbnicy wuhotować – jim wobličo dać. Za tu abo tamnu publikaciju smědźach samo ilustracije rysować. Za wjele dalšich knihow, zwjetša za dźěći, wudźeržuju kontakt k ilustratoram. Zwjetša su to znaći grafikarjo. Zajimawe a přijomne nazhonjenja z nimi su mi w kóždym padźe wobohaćenje w grafiskim žiwjenju.
Nowinske swjedźenje na wsach
Jako 6. julija 1947 prěnje čisło „Noweje doby“ wuńdźe, witaše to jeje šefredaktor Měrćin Nowak-Njechorński jako znamjo noweho časa a wopodstatni wólbu mjena nowiny z nowej dobu, kotraž bě so za serbski lud zahajiła. Politiski charakter nowiny w słužbje časa njeje do prašenja stajał. Zo so nowinske tradicije pod mjenom Serbske Nowiny dale njewjedźechu, bě łamk, kotryž je hač do kónca lěta 1990 profil Noweje doby postajał. Nowa doba wuchadźeše wot oktobra 1947 dwójce a wot julija 1948 trójce wob tydźeń, doniž wot 1. oktobra 1955 jako dźenik njewuchadźeše. Spočatnje měješe wona přiłohi, z kotrychž počasu samostatne nowiny wurosćechu, kaž Nowy Casnik, Płomjo a młodźinski časopis Chorhoj měra. Tež powójnske knižne edicije mějachu 1948, lětdźesatk do załoženja knižneho serbskeho nakładnistwa, w Nowej dobje swoje korjenje.
