Informatiwne wudaće wuswědča historiskemu slědźenju dokładnosć ...
Nowa kniha historikarja Erharda Hartstocka
Druhdy hižo dźělčk po wobjimje a wobsahu nahladneje knihi za cyłkowne wudaće rěči. Hdyž naliča serbski historikar Erhard Hartstock w swojej nowostce „Plagen in der Oberlausitz“ wšě dračiny, krjudowanja, bětlowanja w přehladnej tabulce wot lěta 1112 hač do lěta 1869/1870, je to tajke wuswědčenje dokładnosći a zaměrnosći slědźenja w stawiznach.
Erhard Hartstock, rodźeny 1939, je minjene lěta z dwěmaj na fakty jara bohatymaj knihomaj – wo hornjołužiskim ratarstwje a wo hornjołužiskim hospodarstwje – kedźbnosć zbudźił. A to nic jeno mjez bratrami- a sotrami-historikarjemi, ale w samsnej měrje tež w zajimowanej a dotal tola jenož fragmentarisce wo temje informowanej zjawnosći. Wobě knize je dr. Frank Stübner (1954–2017), serbski nakładnik a mějićel nakładnistwa Lusatia, knižnym wikam přepodał. Najnowša Hartstockowa kniha bu w Oberlausitzer Verlag do ćišća data.
Přihotuja nowu zběrku basnjow a powědkow
Róžeńčanski kružk pisacych zhladuje na 55. róčnicu załoženja
W februaru je Róžeńčanski kružk pisacych 55. róčnicu załoženja woswjećił. Jeho wjelelětny wuměłski nawoda, basnik-spisowaćel Beno Budar, dopřihotuje tuchwilu zběrku basnjow a powědkow ludowych basnikow a spisowaćelow, kotraž ma w lěću w Ludowym nakładnistwje Domowina wuńć. Alfons Wićaz je so z wudawaćelom rozmołwjał.
Što je Was pohnuło zběrku wudać?
B. Budar: Titul mjeztym štwórteje knižki Róžeńčanskeho kružka pisacych budźe rěkać „Zornjatka na puću“. To je titul, wuwzaty z jedneje basnje Marje Krawcec. Začuwach lóšt ze stron čłonow kružka, zo chcyli rady ze swojeho dotalneho tworjenja wuběr do tajkeje zběrki zestajeć. Nimo toho swjeći naš kružk 55lětne wobstaće.
Kotru wažnosć widźiće we wudawanju zběrki za serbske čitarstwo?
Wustajeńca zdobom dokumentacija
Kónc februara su w Budyskim Serbskim domje fotowu wustajeńcu „Heimat / Domizna 1992 – 2017. Katolscy Serbja w Hornjej Łužicy“ wotewrěli. Andreas Varnhorn pokazuje tam wobrazy, kotrež bě we wotstawku štwórć lětstotka ze swojej kameru zapopadnył.
Lěta 1992 bě sej fotožurnalist Andreas Varnhorn z Frankfurta nad Mohanom do Łužicy dojěł, po tym zo bě wo tam bydlacych Serbach zhonił. Zajima a wćipnoty dla je so rozsudźił, jednotliwcow kaž tež skupiny wšědny dźeń runje tak kaž k wosebitym podawkam fotografować a wuslědk we formje tak mjenowaneje fotoweje čary jako swoje diplomowe dźěło zapodać. Hižo w lěće 2012 zrodźi wón mysl, swoje dźěło skulojćić a ludźi, kotrychž bě tehdy wobrazowje zwěčnił, znowa portretować. Hakle loni pak je projekt doskónčnje doplanował a tuž znowa Łužicu wopytał. Nimale wšitcy Serbja, z kotymiž je zwisk nawjazał, běchu zwólniwi, jemu wospjet jako model k rukomaj być.
Jasnje strukturowana a napjata lektura, kotraž so derje čita
Mysle ke kriminalce „Módre buny“
Njedawno hakle je so mjeno Lubiny Hajduk-Veljkovićoweje na přełožku „Lěćo za započatkarjow“ błyšćiło; nětko steji w LND čerstwje wudata kriminalka z jeje mjenom na knižnych polcach Budyskeje Smolerjec kniharnje a prěnich jeje čitarjow.
„Módre buny“, nowostka HajdukVeljkovićoweje, měri so na dorostłych kaž tež młodych lubowarjow kriminalkow. Tu sej awtorka do swěta sporta wućeknje a jón z wotkryćom mordarstwa kombinuje. W dohromady 25 kapitlach spyta so njejapka smjerć Manfreda Sölnera, znateho Budyskeho trenarja, wotkryć. Zwonkastejacy powědar podawa dohlad do kriminalnych přepytowanjow Serbowki Janki Žuroweje a němskeho kolegi Aleka. Spěšnje je komisaromaj jasne, zo so woprawdźe wo mordarstwo jedna a nic wo někajki strowotny problem 50lětneho trenarja abo wo kopjenje tragiskich wobstejnosćow.
Čestna swójbaw strukturnej změnje
Satirisku komediju ze Šwicarskeje w Budyskim dźiwadle znowa předstajeja
Ryzy burska Holcerec swójba ma hospodarske ćeže: Ratarstwo w šwicarskej wsy Kleinseelen so wjace njezadani, dźěl polow je hižo předaty. Sněhakowarski lift nětko awtomatisce jězdźi, nan je tuž bjezdźěłny. Staršej, dwě dźěsći a němy dźěd bydla w horach, ale na połojcy wyšiny, hdźež turistiske busy jenož „techniski stop“ zapołožeja. Dyrbjała swójba snano radšo dele do doła ćahnyć? Abo móže wopytowarjow k sebi wabić? W susodstwje bohužel njekiwa Matterhorn ... Na wumóžacu ideju přińdźe junior: za zapłatk wukrajnikam originalne, njeskažene žiwjenje pokazać, potajkim bydlensku stwu jako „strowy“ přikład.
Njeje ćežko sej włóžne sony zwoprawdźić
Wóndano je so nimale runočasnje w Serbskich Nowinach a w interneće diskusija nastorčiła, kotraž zaběra so z prašenjom, kajkeho razu měli inscenacije NSLDź w přichodźe być. Tak sej Marcel Brauman na swojim blogu přeje mjenje z němčiny přełoženych hrow a město nich wjace serbskich originalow. A Bosćan Nawka wopisuje we wudaću SN z 23. februara wuslědki naprašowanja, kotrež je dźiwadło mjez swojimi přihladowarjemi přewjedło: „Idealny kruch měł tuž być žortny, ale chutny; eksperimentelny runje tak kaž tradicionalny; něhdźe hodźinu trać a tola přestawku měć; we wuběrnej naročnej a přiwšěm lochce zrozumliwej serbšćinje spisany być kaž tež žanežkuli swinstwo a na kóždy pad pornografiju wobsahować.“ Najprjedy jónu napadnje, zo tajke naroki abo přeća jenož w zwisku z Budyskim jewišćom słyšimy. Njebych na přikład wědźał, zo je so štó na tym postorkował, zo njebu keklija „Kurowa klinika ‚Wjesoła mysl‘“, z kotrejž běchu lajscy dźiwadźelnicy z Delan w zašłych měsacach na wjesnych žurlach po puću, we Łužicy spisana.
Drohotna delnjoserbska kniha wo pućowanjach po Łužicy
Dołholětna rozhłosownica zajimawu knihu spisała
Přečitawši sej – woprawdźe nonstop – nowu delnjoserbsku knihu „Ducy pó domowni“, kotruž je Jutta Kaiserowa napisała, sym připódla něšto činił, štož hewak z knihami nječinju. Sym sej statistiku pisał! Wšako je na 150 stronach knihi rěč wo wjele ludźoch, znatych a hišće nic tak znatych. A nimo wosobow je tež wjele wsow w knize mjenowanych.
Statistika takle wupada: We 28 přinoškach knihi jewja so mjena něhdźe sto wosobow a třiceći wsow, nic jenož w Delnjej Łužicy, ale tež w Slepjanskej wokolinje a w Hornjej Łužicy. To je woprawdźe wjele! Dźiw to poprawom njeje. Jutta Kaiserowa dźě je wot 1962 do 2000 dźěłała jako reporterka, redaktorka a moderatorka delnjoserbskeho rozhłosa – w času do 1990 w serbskej redakciji Radija DDR a potom hišće krótki čas pola braniborskeho serbskeho rozhłosa ORB. W tych 38 lětach je wjele dožiwiła, zhoniła a słyšała, jako bě z mikrofonom ducy po serbskej Łužicy. Kóždy dźeń je něšto noweho zapopadnyła za aktualne rozhłosowe wusyłanja a programy w delnjoserbskej rěči abo tež w slepjanšćinje.
Woblubowane wiki a najrjeńše jejka
Wjace hač 1 800 wopytowarjow su lětuše 27. serbske jutrowne wiki posledni kónc tydźenja w małym róžku do Budyskeho Serbskeho domu přiwabili. Wobdźiwać móžachu woni tam předewšěm najrjeńšo debjene jejka – nic nješwarny dźěl z nich nasta takrjec před wočemi přihladowarjow – cyłkownje 43 ludowych wuměłcow. Nimo toho wužiwachu składnosć, so wo Serbach informować, suweněry kupić a sej tohorunja přistupnu wustajeńcu „Heimat – Domizna 1992 – 2017“ fotografa Andreasa Varnhorna z Frankfurta nad Mohanom wobhladać.
Serb a wjesnjan na čole kraja stał
Ekskluziwna rozmołwa našeho wječornika ze Stanisławom Tilichom, kiž je 3 486 dnjow zastojnstwo ministerskeho prezidenta w Swobodnym staće Sakskej wukonjał
„W Čěskej a Pólskej dyrbjachu za wulkopósłanca tołmačić. Ja žanoho tołmačerja njetrjebach.“„Sebjekritisce dyrbju rjec, zo my w Hornjej Łužicy njerozumimy to činić, štož je w Delnjej Łužicy samozrozumliwe.“
Jako zapósłanc Europskeho parlamenta, jako statny minister w štyrjoch ressortach sakskeho knježerstwa a wot lěta 2008 jako ministerski prezident Sakskeje je Stanisław Tilich swoje politiske slědy zawostajił. Loni 12. decembra wón zastojnstwo złoži. Nětko je w rozmołwje z našim wječornikom wo wonym nimale lětdźesatku jako „serbski“ premier powědał.
Kak čujeće so mjeztym tři měsacy po złoženju wusahowaceho zastojnstwa?
Sym dźakowny za tón čas, kotryž smědźach jako ministerski prezident krajej kaž tež Saksam słužić. Zdobom sym wjesoły, zo mam nětko nowu swobodu, mam chwile za přećelow, swójbu. Móžu so swojim zajimam trochu sylnišo wěnować.
Klawěry marki Försterpo wšěm swěće znate
Hač je to w Šotiskej operje Glasgow, w Moskowskej statnej operje, w baletnej šuli Nowosibirska, hač w Salzburgskim Mozarteumje abo w Budyskim Serbskim ludowym ansamblu – wšudźe hraja na křidłach marki Förster. A nic naposledk zwučuja dźěći tež w swójbach po cyłej Němskej na tajkich klawěrach a na nich nimo klasiki rady boogie-woogie, cunje balady runje tak kaž blues hudźa.
„Försterec“ instrumenty maja cyle wosebity a jónkrótny zynk. Haj, wone su dźensa runje tak woblubowane kaž w lěće 1859. Tehdy załoži August Förster w Lubiju pianomanufakturu, kotrejež mjeno bu po cyłym swěće znate.
Jako podamoj so z fotografom na wobchodźenje manufaktury, naju marketingowy šef firmy Gabriel Wandt přewodźa. W składźe, hdźež jako prěnje załožimy, wonja za čerstwym drjewom wšěch móžnych družin. Worješina, krušwa, buk abo dub – wšě móžne družiny štomow tam na tołše deski rozrězane na polcach leža. Runje tak składuja tam wšelake furněry kaž mahagoni. Zwjetša přiwjezu drjewo z blišich rězakow, ale tež z Alpow, zo bychu je tam za filigrane předźěłanje přez wjacore měsacy sušili.
