List Jurjej Kochej po prěnim ­čitanju jeho knihi „Golo a Logo na slědach ­lumpakow“

Waženy bratře, Twoja krimipowědka je mje zahoriła. Sym ju w nonstopje do kónca přečitał. Sym přeswědčeny, zo so runje takle wšěm čitarkam a čitarjam póńdźe, wosebje tež rowjenkam wowki Abezinki, hdyž sej tute 46 ćišćanych stron do ruki bjeru.

W tutym krimipadźe chce so wowka Abezinka na stare dny wudać, a to na Jurja Worješka, wo ničo młódšim hač wona. Štož hišće žadyn krimi njeje. Hale, tón so započnje na str. 18 srjedźa, jako čitarka/čitar zhoni, zo je Abezinka swoju wnučku Machbubu, bydlacu w Etiopiskej, na kwas přeprosyła. Wnučka so stanje z objektom kidnapperow. Z Pražskeho lětanišća ju profizawlečerjej pokradnjetaj a do přihotowaneje chowanki blisko Choćebuza zawleknjetaj. Wot tam dóńdźe ultimatum čakacym: Pak wowcyne złoto ..., hdyž nic, potom je po wnučce! Serbskimaj kriminalistomaj ­Golu a Logu so poradźi, wězo nic tak ­jednorje kaž ja to tu zjimam, Machbubu z pazorow złóstnikow wuswobodźić.

Damaskusowa stwa w Drježdźanskim ludowědnym muzeju

Wulce zajimawe bě w 19. lětstotku, so z temami a předmjetami zaběrać, kiž pochadźeja z orienta. Tež w architekturje tutoho časa so to špiheluje. Jedyn tajki časowy swědk je Drježdźanska „Yenidze“ z lěta 1907/1909, něhdyši tobakowy kontor, natwarjeny w orientaliskim stilu. Tež ­w Drježdźanskim ludowědnym muzeju nańdźemy drohoćinku, kotraž pochadźa ze Syriskeje, ze stareho dźěla města Damaskusa. Je to ensemble wudebjeneje drjewjaneje stwy, kiž słužeše jako wukładźenje rumnosće wosobneje swójby, hdźež hosći witachu a wobhospodarichu. Na zakładźe napisa je móžno nastaće stwy do lěta 1810 po Chr. datěrować, štož je po islamskim kalendrje lěto 1225.

Puć Damaskusoweje stwy do Drježdźan

W tutej kolum­nje powěda sydom redakciji SN znatych mjezy­narodnych awtorow, wotměnjacy so pod pseudonymom „prof. Wink“, jónu wob měsac wo swojich nazhonjenjach a dožiwjenjach we wobłuku zetkanja kulturow, identitow, rěčow a narodnych mjeńšin.

Zawěsće sće hižo raz aziatisce jědli. Što pak poprawom „aziatiska jědź“ je? Teritorij, kotryž so Azija mjenuje, je hoberski. A mjez denerkebabom a sushijom je wulki rozdźěl. Prof. Wink, kiž bě wjele w Aziji po puću, wě, zo njedawa w Aziji žadyn „Aziski přikusk“ abo „Aziski restawrant“. Zhromadne wopřijeće „aziska jědź“ je zwonka Azije nastało, najskerje w Europje. W Aziji njeby nichtó zwažliwu mysličku rodźił, tute wšelakore kulinariske tradicije pod samsnym mjenom zjimać. W Aziji zawěsće tež nichtó na ideju njepřińdźe, „Peking – Thai – sushi – restawrant“ wotewrjić, kaž je to prof. Wink w městačku blisko Berlina nadešoł – runje tak kaž w Europje žadyn „Paris – italski – pražena kołbasa– restawrant“ njeje.

Grit Lemke wěnuje so w knize „Kinder von Hoy – Freiheit, Glück und Terror“, wušła 2020 w nakładnistwje Suhrkamp, temje, kotruž tuchwilnje we wědo­mosći kaž tež w towarstwje diskutuja – bydlenje w platowym twarje a z tym zwjazane ­formy žiwjenja. We Łužicy při tym wězo hnydom na Wojerecy mysliš – a to hu­stodosć jako kontrast k žiwjenju na wjeskach na jednej stronje a k tysaclětnym stawiznam Budyšina na tamnej stronje. Tež w literaturje NDR bu platowy twar kritizowany, tak na přikład ze strony ­Brigitty Reimann w romanje Franziska Linkerhand (1974), kotryž jedna wo młodej architektce, kiž njemóže swój ideal ­žiwjenja w měsće při twarskim dźěle w Nowym Měsće zwoprawdźić. Ryzy negatiwny diskurs wo platowych sydlišćach so tuchwilnje wobohaći wo diferenco­wane perspektiwy, kotrež so w knihach na přikład wot Philippa Meusera (Die Ästhetik der Platte. Wohnungsbau in der Sowjet­union zwischen Stalin und Glasnost. Berlin 2015) abo Steffena ­Mauwa (Lütten Klein. Leben in der ostdeutschen Transformationsgesellschaft. Berlin 2019) wopisuja.