Jónkrótne hibanje mjez Delnimi Serbami
W Delnjej Łužicy steji tuchwilu žadanje za delnjoserbskej rjadownju w zjawnej diskusiji. Milenka Rječcyna je so z wučerjom Uwe Gutšmidtom rozmołwjała.
Předewzaće, załožić w Delnjej Łužicy serbskorěčnu rjadownju, je wužadanje. Što su zakłady tajkeho žadanja?
U. Gutšmidt: W meji smy jako wučerjo z Delnjeje Łužicy, kotřiž serbsce rěčimy a předmjety serbsce podawamy, wuradźowali wo dopóznaćach z ewaluacije wuwučowanja delnjoserbšćiny na zakładnych šulach w Braniborskej. Wo posudku Instituta za sorabistiku Lipšćanskeje uniwersity běchu wučerjo zatrašeni a zludani. Wěmy, zo dyrbimy sylnišo za delnjoserbšćinu a za wučerjow wabić.
Njeje kritika woprawnjena?
Wočakuja dźesać wuměłcow z pjeć krajow
Mjeztym 13. mjezynarodna rězbarska dźěłarnička wotměje so wot 19. awgusta do 1. septembra w Miłočanskej skale. Kotrych wuměłcow lětsa wočakuja, wo tym je so Andreas Kirschke mjez druhim z čłonom předsydstwa towarstwa Kamjenjak Hubertom Langu rozmołwjał.
Hižo spočatk lěta sće z wupisanjom dźěłarničku přihotować započeli. Kelko wuměłcow je so požadało a štó přijědźe za tři njedźele do Łužicy?
Wobmyslenja interneta dla
Na njeličomnych městnach Budyskeho wokrjesa wuhladaš tele dny pisane banery, kotrež swědča wo tym, zo tam nowe kable za spěšny internet kładu. Akcija za wjele milionow eurow njezwyša jenož hódnotu domow a ležownosćow, kotrež budu potom šěrokopasmowej syći přizamknjene, ale zawěsće tež image cyłeho regiona, kiž budźe z tym snano tež móžnym inwestoram zajimawši. Najzajimawše wšak je, zo financuja projekt jeno ze spěchowanskimi srědkami, tak zo wobydlerjam žanežkuli kóšty njenastanu. Hdźe da tajke něšto dźensa hišće mamy? Nimo toho tajke wulke předewzaće tójšto firmam połne nadawkowe knihi wobradźa, byrnjež wukrajne byli, wšako maja so tysacy kilometrow rołow a kablow do zemje skłasć. Při zahajenju projekta před měsacami w Smochćicach sej zamołwići tuž mjez sobu na ramjo klepachu.
Štož so radźi, činiš klětu znowa
Přirodowa a wučbna zahroda w klóštrje Marijineje hwězdy, kotraž je w nošerstwje Křesćansko-socialneho kubłanskeho skutka (CSB), wobsteji lětsa 25 lět. Wšón čas je Sonja Hejdušcyna (dźensa pola Sakskeho krajneho kuratorija z.t.) woblubowane wočerstwjenišćo a kubłanišćo přewodźała. Marian Wjeńka je so z njej rozmołwjał.
Knjeni Hejdušcyna, z prawom drje smě so rjec, zo je klóšterska zahroda Waše dźěćo.
Sonja Hejdušcyna: Haj, tak móžeš to rjec. Zahrodu zarjadować bě narok kaž tajke diplomowe dźěło. Hnydom po studiju sym pola Křesćansko-socialneho kubłanskeho skutka z tutym projektom we wobłuku ABM započinała dźěłać. Zahrodu smy tehdom, wot 1992 do 1994, z pjeć wosobami a tójšto pomocnikami wutworili. To bě za nas wšitkich a wězo tež za mnje něšto noweho, ale tež wulke wužadanje, tehdyšu klóštersku zahrodu přetworić. Njejsym to, kaž hižo prajene, wězo sama činiła. Jara pomhała je nam fachowa šula za zahrodnistwo w Pillnitzu ze studentami a wučerjemi, dokelž tajku wučbnu zahrodu planować a wuhotować, bě po přewróće něšto cyle noweho.
Wjeseli so hižo na wotewrjenje noweho dźěla muzeja
Dźensa swjeći we Łomsku pola Njeswačidła Měrćin Panach swoje 90. narodniny. Jubilar bě so do serbskeje burskeje swójby narodźił. Doma rěčachu stajnje serbsce. Dźensa je jubilar jenički tam rodźeny wjesnjan, kotryž hišće serbuje a „Pomhaj Bóh“ čita. Zhromadnje z mandźelskej Brunhildu, synom Manfredom, dźowku Ingrid, štyri wnučkami a pjeć prawnučkami swjeći wón strowy a zbožowny swój jubilej.
Łužicu na sebje skutkować dali
Ze 17 studentami geografije a jich profesorom z uniwersity w Celovecu je so projektowy sobudźěłaćer Serbskeho instituta Marcel Langer minjeny tydźeń na dnjowu kolesowarsku turu po Łužicy podał. Cordula Ratajczakowa je so z geografom Langerom rozmołwjała.
Bě to hižo druhi raz, zo sće ekskursiju pod hesłom „Łužica. Strukturna změna. Serbja – na slědach politiskeje ekologije“ přewjedł. Čehodla turu poskićujeće?
Serbska hudźba hišće načasna?
Žołma powšitkowneje woblubowanosće, tak mjenowany hype, wudyri wokoło Pětrohródskeje skupiny Nejromonach Fejofan po jeje wustupje na sobotnym nócnym festiwalnym programje w Chrósćicach. Na mnohich serbskich zarjadowanjach młodźinskeho razu słyšiš mjeztym jich hudźbu – kombinaciju ruskich ludowych spěwow z modernym elektroniskim drum’n’basom. To bě mi přičina trochu rozmyslować: Hdy mějachmy posledni raz w Serbach tajkile hype? Prawdźepodobnje běše to w lěće 2014, jako předstaji serbska skupina JANKAHANKA swój prěni a hač dotal nažel jenički album „Zbožo“.
Masterski plan zestajeć a pisać
Měto Nowak je nastorčił diskusiju wo zestajenju masterskeho plana za rewitalizaciju delnjoserbšćiny. Milenka Rječcyna je so z koordinatorom za serbsku akcisku syć rozmołwjała.
Domowina je před lětami wobzamknyła, zdźěłać rěčny plan. Wy namjetujeće zestajeć masterski plan za přichod delnjoserbšćiny. Što wobzamknjenje a ideju zwjazuje?
M. Nowak: Fakt je, zo trjebamy w Serbach rěčne planowanje. Domowina hižo wjacore lěta wo tym rěči a w lěće 2014 su byli k tomu prěnje iniciatiwy. Před lětomaj je so rěčna rada z temu zaběrała. Na kóncu pak dale šło njeje. Mjeztym smy so jako syć z Domowinu, kotraž wšak je jeje čłonka, wothłosowali. Mamy nadźiju, zo zjawna diskusija tak daloko powjedźe, zo směrnicy Domowiny wo zestajenju rěčneho plana zwoprawdźimy.
Orientujeće so w swojich idejach na Delnju Łužicu a rěčiće z tym za přichod delnjoserbšćiny. Hdźe wostanjetej po směrnicach Domowiny potom hornjoserbšćina a slepjanšćina?
Cyrkej je žiwaa wotewrjena
W meji a juniju je Slepjanska ewangelska wosada prěni raz na kulturne lěćo přeprosyła. Wo motiwach, wobsahach a wuslědkach je so Andreas Kirschke z fararku Jadwigu Malinkowej rozmołwjał.
Knjeni Malinkowa, kak bu ideja kulturneho lěća zrodźena?
J. Malinkowa: Nastorčiła je to wosadna cyrkwinska rada. Prajachmy sej, zo mamy wulke rumnosće a rjanu cyrkej, čehodla njesměli tole šěršej zjawnosći přewostajić. Poselstwo bě, zo je wjesna kónčina atraktiwna a žiwjenja hódna. Kubłanje a kultura słušatej dźensa do žiweje cyrkwje a kóždy dyrbjał jej wužiwać móc.
Zahajili sće kulturne lěćo ze židowskim wuměłstwom.
J. Malinkowa: To bě srjedź meje. Heidelbergska molerka Judith Wetzka je swoje twórby židowskeho načasneho wuměłstwa w cyrkwi wustajała. Na to slědowaše koncert kapały Kula Bula ze swojim serbsko-němsko-jendźelskim programom. To bě jara rjany wječor na farskim dworje a mnozy měnjachu, zo dyrbjeli tajki koncert na kóždy pad wospjetować.
Dale je molerka Judith Wetzka dźěłarničku poskićiła.
Disciplina skupin falowała
Přihotowanski wuběrk Mjezynarodneho folklorneho festiwala „Łužica“ je so mjeztym zešoł a wot 4. do 7. julija wotměwace so zarjadowanja wuhódnoćił. Z předsydu gremija Markom Kowarjom je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Ludźom je so lětuši mjezynarodny folklorny festiwal znowa lubił, kak spokojom pak sće jako organizatorojo?
M. Kowar: Hdyž je so ludźom spodobało, potom smy spokojom. Wothłós přihladowarjow je to jedne, tamne měritko je tón hosći. A rezonanca wšitkich našich wukrajnych skupin bě přewšo pozitiwna. Tajke něšto kaž na dworach njejsu hišće dožiwili. Hospodliwosć a přećelnosć na wsach stej w nich hłuboki zaćišć zawostajiłoj. Wjeselimy so tež, zo mějachmy dwójce telko přihladowarjow při Budyskim swjedźenskim ćahu kaž hewak a 2 500 předawanych zastupnych lisćikow w Hochozy je tež dobry rezultat.
Su so nowostki jako dobre wopokazali?
