Škoda na samsnej runije kaž Ford, Opel a samo Volkswagen
Jutře, 16. apryla, budźe tomu 25 lět, zo je awtotwarc Volkswagen čěsku „Škodowku“ přewzał a tak wuwiće zahajił, kotrehož wulki wuspěch tehdy lědma štó takle wočakowaše.
Połoženje pola čěskeho awtotwarca bě spočatk 1990tych lět špatne. Zawod, kotryž kóžde lěto mjenje hač 200 000 wozow typa „Favorit“ produkowaše, tčeše w čerwjenych ličbach. Hladajo na tehdy 21 000 přistajenych běchu wuhlady na rentabelnu produkciju njewěste.
Tola wot toho časa móže so wuwiće zawoda widźeć dać. Dźensa produkuje marka wjace hač milion awtow wob lěto. Tež časy, w kotrychž chcyše Volkswagen Škodowku jako „małeho bratra“ etablěrować, su dawno nimo. Škoda steji dźensa na samsnej runinje kaž Ford, Opel a njetrjeba so tež za modelemi VW chować, měni fachowc za awta Ferdinand Dudenhöfer z Duisburgskeje uniwersity. Wón je sej wěsty, zo je Škoda z tym njemała konkurenca.
Přiwšěm by so Škoda 16. apryla 1991 bjezmała z francoskim awtotwarcom stała. Renault chcyše w Mladej Boleslavje niske mzdy zwužitkować a tam małoawto twarić, pozdźiši Twingo. Francoscy ministrojo a samo prezident François Mitterand tohodla do Prahi přijědźechu.
Kusk njebjes hižo na zemi
Projekt iniciatiwy Njebjelčanskeje gmejny wěnuje so přirodźe
Nalětnje słónco a młoda, wupřestrěwaca so zeleń štomow a kerkow dopomhatej tomu, sej předstajeć, zo nastawa tu blisko Miłočanskeje žaby mały kusk njebjes na serbskej zemi. Pomału přiroda wutuća a nabywa mocow. Derje su spóznać změny w krajinje podłu rěčki Jaworskeje wody.
Tu nabywa krok po kroku na iniciatiwu Njebjelčanskeje gmejny wulkotny a do přichoda pokazowacy projekt „Njebjesa“ dźeń a jasniše formy.
W niwje Jaworskeje wody wot Jawory hač do Njebjelčic zwoprawdźa so z podpěru mnohich přećelow přirody a za to zamołwitych organizacijow najwšelakoriše socialne, kulturne, krajinu tworjace a twarske předewzaća we wobłuku projekta „Njebjesa“. Wobsah a zaměr projekta je, přirodźe zaso wróćić a spožčić tu hódnotu, kotruž sej prěnjotnje zasłuži, a z tym zwjazać strowe a čłowjekej tyjace wašnje žiwjenja, zežiwjenja a twarjenja w přezjednosći z přirodu a krajinu.
„Hońtwjerska powołanska“ rěč w serbskej maćeršćinje z Pawołom Rotu 2
Nastawk wo serbskich hońtwjerjach je bywšeho wučerja Pawoła Rotu pohnuł, wo serbskich zapřijećach hońtwjerjenja rozmyslować. Zhromadnje z nim wěnujemy so tejle zajimawej naležnosći: dźensa mjez druhim konkretnym zapřijećam wokoło zwěriny.
Starosć hajnikow-lěsnikow
Byrnjež jelenje, dańki, sorny, hłucharje (Auerwild) abo druha zwěrina druhdy štomy wobhrymzali abo pupki wothrymzali (abäsen, abprossen), štož hajnicy-lěsnicy z prawom zawěrno rady nimaja, woni tole po mojim zdaću runje tak nadhódnoća. Wšako mamy w našich lěsach tež po 150 lětach bjez rubježneho wjelčeho pasma wjele, snano dosć rjaneho drjewa. Wjelk tuž woprawdźe žadyn wuznam za runowahu we wobstatku zwěriny a ani prawo sydlenja w husće wobydlenej Němskej nima. Bjez dźiwa, zo dźensa ani zajaca ani kurotwu žiwej w přirodźe njewidźimy.
Hońtwje zdar!
Radosć a dostojna ćišina knježiłoj
Jutrowničku sej wjace ludźi z cyłeje Němskeje a wukraja křižerske procesiony wobhladało
Wosebje na dworje klóštra Marijineje hwězdy a w Pančicach-Kukowje samych bě wočiwidne, zo bě lětsa jutrowničku při wujěchanju klóšterskich křižerjow wjace přihladowarjow hač loni. Tole wotbłyšćowaše so tež na awtowych čisłach z Berlina, sewjerneje Němskeje a z Bayerskeje. Kaž nam swójba Schädlich z Ranja (Großräschen) a Oldenburga, kotraž připołdnju w Kukowje na łuce blisko Rjedźic kubła swačeše, rjekny, přebywaja woni runja mnohim kóžde lěto jutry rady w Serbach. Druzy běchu sej termin křižerskich procesionow z medijow wučitali a so spontanje za wopyt serbskich wsow rozsudźichu. Znowa móžachu wšitcy dostojne procesiony dožiwić, byrnjež tu a tam, kaž we Wotrowje a Hózku, mjez cyłkownje 1 594 křižerjemi k někotrym njezbožam a zranjenjam dóšło.
Bosničan Almir Šošić: Mějach zbožo
Jako dwanaćelětny z Bosanskeje Dubicy w bywšej Juhosłowjanskej ćeknyć dyrbjał
Před wójnu w domiznje ćeknyć, ze stami ludźi tydźenje dołho na mało městnje žiwy być a čakać. Čakać, zo někak dale dźe, w měrje žiwy być. To je tež Almir Šošić dožiwił, bydlacy dźensa w Załomju. W měrcu 1993 dyrbješe wón jako dwanaćelětny domiznu Bosansku Dubicu w bywšej Juhosłowjanskej nahle wopušćić.
Ekskurs
Lětdźesatki běchu Južni Serbja a Bosničenjo w Juhosłowjanskej měrliwje jako susodźa hromadźe bydlili. Po proklamowanju njewotwisnosće 1992 pak dóńdźe k rozestajenjam mjez Bosničanami, Južnymi Serbami a Chorwatami. Połoženje mjez ludami so dźeń a dale přiwótřeše. W ródnym měsće Almira Šošića Bosanskej Dubicy bydleše tehdy něhdźe 6 000 Bosničanow a trochu mjenje Južnych Serbow. Přiwšěm je sej mjeńšina ludźi kónčinu jako swój teritorij wužadała. Mošeje muslimskich Bosničanow Južni Serbja zničichu, wobydlerjow mjenje abo bóle wuhnachu.
Dom a domiznu wopušćili
Prěni raz sam smjetanu dźěłał
Žuričanski ratar Florian Lipič je po 55 lětach z hornjeje łubje centrifugu wućahnył.
Jako komunisća 1961 w Žuricach tež Lipičecom wšón skót zebrachu, njemóžachu tam hižo tajke nastroje kaž centrifugu za dźěłanje smjetany a butry trjebać. Na Jankec młynje njemějachu žane kruwy wjace. Kaž druhim přisteješe jim při nanuzowanym přistupje k ratarskemu prodrustwu „Heiterer Blick Säuritz“, njeplahować wjace hač 25 kokošow, jedne swinjo a dwě wowcy. „Tón čas by mnohim skoro rjap zezłamał. Komunisća prajachu: ,Štóž ma wjace, tón kradnje‘“, dopomina so Žuričan na hórke słowa swojeju staršeju Hany a Jurja Lipičec.
Lóštnemu a njewotwisnemu žiwjenju přiwobroćeni
Štóž bě lětsa poslednju sobotu januara blisko ležownosće Serbskeho ludoweho ansambla po puću, je snano spodźiwnych muži w módro-žołtej drasće wuhladał. Druzy zaso mějachu na karnewalowu kapičku podobnu čapku w Budyskich barbach na hłowje.
Blisko Röhrscheidtoweje bašty njezetkachu so čłonojo někajkeho karnewaloweho towarstwa. Ně, tam hromadźachu so čłonojo Budyskeho kraja Šlarafije a jich hosćo k swojemu lětnemu zarjadowanju. Röhrscheidtowa bašta bě hižo z dawnych časow zetkanišćo Budyskich Šlarafow. Nětko, po jeje ponowjenju, chcychu sej čłonojo „reycha Budissa“ baštu bliže wobhladać a ju swojim hosćom zbliska a zdaloka pokazać.
Šlarafija, 1859 w Praze załožena, je němskorěčny zwjazk, kotryž pěstuje přećelstwo, wuměłstwo a humor. Słowo Šlarafa je wotwodźene ze staro-srjedźoněmskeho „Slur-Affe“, štož woznamjenješe tehdy telko kaž „bjezstarostny wužiwar“, štož hodźi so z dźiwotwornym krajom Šlarafiju přirunować.
„Hońtwjerska powołanska“ rěč w serbskej maćeršćinje z Pawołom Rotu 1
Nastawk w kónctydźenskej přiłoze Serbskich Nowin wo hońtwjerjach je bywšeho wučerja Pawoła Rotu pohnuł wo serbskich zapřijećach kołowokoło hońtwjerjenja rozmyslować. Zhromadnje z Ralbičanom wěnujemy so w tymle a w přichodnych Předźenakach tejle zajimawej naležnosći, zo bychmy čitarjam a dalšim zajimcam serbske wobroty zbližili. Dźensa wobjednawamy słowničk zwěrinstwa a wliw ratarskeho hospodarstwa na zwěrinu a hońtwjerjenje.
Někotre słowa k Róžeńčanskim hońtwjerjam
Něhdźe na proze lěta 2015/2016 čitach w Předźenaku zajimawe powěsće wo hońtwjerjach wokoło Róžanta. Wědomi Serbja chcedźa woni w swojej poswjatokowej zaběrje nimo wobchadneje rady tež wonu móhłrjec „hońtwjersku powołansku“ rěč w maćeršćinje nałožować. Ale njeznaja wotpowědny serbski słowoskład. Wšako stej hońtwjerstwo a jeho fachowa rěč wupłód němskeho zemjanstwa, započaceho so před něhdźe tysac lětami.
Jednory a skromny měł chlěbowy tykanc być
„Tradicija pječenja tykanca je runje tak stara kaž nyšpor zeleny štwórtk w našej bróžni“, powěda Anna Patokowa. Lětsa wjesela so ludźo hižo 17. raz na wonu cokorowu chłóšćenku. Ideju ewangelskeje nutrnosće zrodźili běchu z bywšim Wojerowskim fararjom Joachimom Nagelom. „Chcychmy lěto w bróžni z Božej słužbu witać“, wujasnja dźowka Anny Patokoweje Birgit. Znata wuměłča je sej w kładźitej bróžni přijomnu mału dźěłarnju a muzej zarjadowała. Farar Nagel měješe k tomu w nalěću jako termin zeleny štwórtk swobodny. „A jutry su dźě rjana přiležnosć.“
Šołćic pječwo Drježdźanjanam słodźi
Christin Šěnec na Wurzenskej dróze w sakskej stolicy pjekarnju přewzała
Daloko znatej stej w Drježdźanach, a nic jenož tam, Šołćic pjekarnja a konditarnja z kofejownju na Wurzenskej 11 do 15. Mnozy z Ralbic pochadźaceho pjekarja Jana Šołtu w měšćanskim dźělu Mikoćinje (Mickten) „serbskeho pjekarja“ mjenuja. Wšako słyša tam, w kofejowni a pjekarskim wobchodźe, napřećo legendarnym „sakskim kupjelam“, prawidłownje naše maćerne słowa. Tak je Marja Šołćina, mandźelska pjekarskeho mištra, rodźena Wałdźic z Pěskec, tež Serbske Nowiny ze słowami „Witajće k nam“ na wopyt do domu witała. Přičina bě, zo je Jan Šołta lětsa 1. januara po 25 lětach pjekarnju młodej pjekarskej mišterce Christin Šěnec z Hrańcy přepodał. Wšako chce sej 68lětny, kiž je w swojim žiwjenju tysacy chlěbow a całtow, njeličomne słódne tykancy a torty a dalše twory pjekł, nětko tróšku wjace měra popřeć.
Pola nana pjekarstwo nawuknył
