Mjertyn Moń

Mittwoch, 25. Januar 2023 geschrieben von:
24. wulkeho róžka před 175 lětami narodźi so jako syn bura pozdźiši gymnazialny profesor a wučenc Mjertyn Moń w delnjołužiskim Turnowje. Před jeho ródnym domom bu 13. winowca 2001 wopomjatny kamjeń z jeho portretom wotkryty. W Halle a Lipsku studowaše klasiske rěče a podawaše je wot lěta 1876 na gymnaziju w Eislebenje hač do zažneje smjerće 4. požnjenca 1905. Moń delnjoserbšćinu jako maćernu rěč wosebje lubowaše. Pisaše wo njej. Po Delnjej Łužicy pućowaše w prózdninach, slědźeše na polu ludowědy a rěčespyta a wuda 1887 swoju gramatiku delnjoserbšćiny w rukopisu. Bramborski Casnik wozjewi někotre jeho powědančka. Wot lěta 1880 bě ze sobustawom Maśicy Serbskeje a tři lěta po tym zastupi tež do Maćicy Serbskeje. Po smjerći Monja 1905 wozjewi Časopis Maćicy Serbskeje 1907 dwaj jeho njewozjewjenej wědomostnej přinoškaj wo delnjoserbskich rostlinskich mjenach, ale tež wo ludowych pěsnjach, spěwach a narěči. Moń zawostaji dale wobšěrny rukopisny pućowanski dźenik ze zajimawymi zapiskami wo towaršnostnym połoženju w Delnjej Łužicy. Dr. Frido Mětšk wozjewi dźěl dźenika za čas NDR. Manfred Laduš

Nic jeno barby rejowachu w muzeju

Dienstag, 24. Januar 2023 geschrieben von:
Budyšin (SN/bš). Pod hesłom „Barby rejuja“ běchu minjenu njedźelu mali a wulcy zajimcy do Budyskeho Serbskeho muzeja přeprošenju sćěhowali. We fokusu popołdnja za swójby steješe aktualna wustajeńca „Wšo je krajina“ Jana Buka. Muzejowa sobudźěłaćerka Monika Ošikowa prezentowaše na wotměnjawe wašnje wuzwolene žiwjenske stacije molerja a tomu wotpowědne mólby. „Hižo w zažnych časach swojeho žiwjenja so wuměłstwje wěnowaše“ rozkładźe Ošikowa pokazujo na ćišno (Stilleben) wuměłca. Po namołwje, so po słodźe najlubšeje barby zdrasćić, zapřiješe wodźerka tři dźěći, z kotrychž měješe kóžde jednu ze zakładnych barbow zdrasćene. W poslednich wot Ošikoweje předstajenych twórbow, zaběraše so moler z temu wotbagrowanja Łužicy. Tuž móžachu přitomni tež raz čorne wuhlo přimać. Wjeršk wodźenja bě rejowanski flashmob młodostnych kulturneho ruma Hornja Łužica/Delnja Šleska (JKON) zhromadnje z rejowanskej skupinu „wee dance company“, kotraž je zaměstnjena při Gerhart-Hauptmann dźiwadle Zhorjelca-Žitawy.

Jan Haješ

Dienstag, 24. Januar 2023 geschrieben von:
22. wulkeho róžka 1873 narodźi so w Lipinach (Lippen) Jan Haješ. Dźěłaše w Drježdźanach na tramwajce. Kupi sej 1904 klamarstwo we Łazu, kotrež na kupnicu pře­twori. Bě jedyn z najaktiwnišich čłonow předsydstwa 1911 załoženeho Łazowskeho towarstwa „Handrij Zejler“, zastupi 1912 do Maćicy Serbskeje a bě wot 1921 hač do zakaza Domowiny 1937 župan Wojerowskeje župy „Handrij Zejler“. Po 1945 bě wón zaso něšto lět w tutym zastojnstwje. 1912 je Domowinu sobu załožił a bě wjele lět jeje pokładnik. Běše zahority Sokoł a podpěraše serbskich studentow, mjez druhim Naw­kec swójbu a schadźowanki šćedriwje z pjenjezami. Haješ zdoby Łazowskeho fararja Jurja Malinka za aktiwne skutkowanje za serbstwo a podpěraše postajenje pomnika za Zejlerja we Łazu 30. žnjenca 1931. Nacije by­dlenje a wobchod Haješa, čłona Wuznawanskeje cyrkwje, wjackróć přepytachu. Po wójnje wón hač do smjerće 5. hodownika 1959 skutkowaše wón towaršnostnje a w cyrkwinskej wosadnej radźe. 1958 ­dósta jako jedyn z prěnich Čestne znamješko Domowiny. Dr. Jan Cyž wopisowaše Haješowe žiwjenje w spisu „Za wšědnym chlěbom“. Manfred Laduš

Koncertowanje wysokeje klasy

Montag, 23. Januar 2023 geschrieben von:

Budyšin (CRM/SN). Mjeztym 28. raz we Łužicy a zwonka njeje předstajeny rjad „Wosebity koncert na spočatku lěta“ staji w Berlinje skutkowaca koncertna pianistka Heidemarja Wiesnerec lětsa pod hesłom „beSINNung – rozMYSLOwanje“. Tola njeběše tež tutón komornohudźbny program w Lipsku, Berlinje, Choćebuzu kaž tohorunja předwčerawšim w Budyskim Serbskim muzeju a wčera na Wojerowskim hrodźe něšto błukosć za zły čas wuprudźaceho. Ně, wuběr wonych pregnantnych 20 programowych dypkow podšmórny skerje prawosć Ludwiga van Beethovenoweho tworićelskeho postupowanja: „Z ćmy do swětła.“ K tomu běše sej iniciatorka zaso wukonliwy interpretatoriski team zdobyła, kiž z njej rady ze zahoritosću tež načasnu hudźbu Serbow, němskemu runja serbskemu publikumej, prezentuje.

Moderna interpretacija romantiskeje opery

Montag, 23. Januar 2023 geschrieben von:

Radwor (SN/bn). Prěnja a často jako „narodna“ wobhladowana serbska opera buffa „Jakub a Kata abo Bajka wo zakuzłanymaj nosomaj“ Korle Awgusta Kocora a Handrija Zejlerja twori žro lětušeho wječorneho ptačokwasneho programa Serbskeho ludoweho ansambla. Po delnjoserbskej premjerje štwórtk před dwěmaj njedźelomaj w Choćebuzu pokazachu balet, orchester a chór SLA kaž tež Serbski folklorny ansambl Wudwor a hóstni spěwarjo-hrajerjo inscenaciju předwčerawšim prěni raz hornjoserbsce, a to w z něhdźe 130 wopytowarjemi połnje wobsadźenej Radworskej wjacezaměrowej hali „Slavia“.

Docpěwa ludźi z emocijemi

Montag, 23. Januar 2023 geschrieben von:

Lessingowe myto lyrikarjej a grafikarjej Andreasej Reimannej spožčili

Kamjenc (SN). Sakska statna ministerka za kulturu a turizm Barbara Klepsch (CDU) je zawčerawšim w Kamjencu lětuše Lessingowe myto Swobodneho stata Sakskeje lyrikarjej a grafikarjej Andreasej Reimannej přepodała. Z 20 000 eurami dotěrowane Lessingowe myto Swobodny stat kóždej dwě lěće spožči. We wobłuku wuznamjenjenja přepoda ministerka tohorunja spěchowanskej myće Lessinga ze stajnje 7 500 eurami, kotrejž stej awtorka Heike Geißler a hudźbnica Sarah Lesch dóstałoj.

„Wjeselu so, zo móžu w Lessingowym měsće Kamjenc Lessingowe myto Andreasej Reimannej přepodać a gratuluju jemu kaž tež lawreatkomaj. Słowa z literatury a wuměłstwa su njeparujomne formy cyłotowaršnostneho rozestajenja. A runje lawreat a spěchowanskej lawreatce su ze swojimi twórbami jara dobre přikłady a so wuběrnje do tradicije rozswětlerstwa hodźa“, statna ministerka wuzběhny.

Jasne žadanja z politiki na rozhłós

Montag, 23. Januar 2023 geschrieben von:

Po dwěmaj dnjomaj wuradźowanja chce krajowa rozhłosowa komisija „radu přichoda“ etablěrować. Nastać ma nowa platforma a chcedźa wjace regionalnych poskitkow wusyłać.

Deidesheim (SN/bš). Zo bychu raz zwonka debatoweje rutiny wuradźowali, wotměchu čłonojo rozhłosoweje komisije minjeny štwórtk a pjatk klawsurne posedźenje. „Zjawnoprawniski rozhłós ma wažny nadawk za demokratiju a towaršnosć.“, rozłoži koordinatorka rozhłosoweje komisije a statna sekretarka za medije Porynsko-Westfalskeje Heike Raab (SPD). Zo bychu so tučasnym wužadanjam – wšěch wobydlerjow docpěć, na změnjene wužiwanje medijow reagować a přez krizu RBB mylenu dowěru wróćo zdobyć – stajili, wobzamkny komisija reformowe ćežišća.

Regionalizacija trěbna

Montag, 23. Januar 2023 geschrieben von:
Reforma zjawnoprawniskeho rozhłosa je jedna z bytostnišich medijopolitiskich temow lěta 2023. Regionalne rozprawnistwo polěpšić je ćežišćo aktualnych debatow. Tež klawsura rozhłosoweje komisije je to kónc minjeneho tydźenja wobkrućiła. Wo žiwjenju zwonka metropolow rozprawjeć je druhdy wobćežne. Ale to, štož so tam stawa, je ludźom prosće bliše, jich skerje zajimuje. Sćelak MDR ma ze studijomaj w Budyšinje a Zhorjelcu dobre wuchadźišćo, zo by narokej regionalizacije dźeń a lěpje wotpowědował. W Choćebuskim studiju ćerpja na sćěhi poslednjeho zalutowanskeho kursa na njedobro regionalnych studijow RBB. Serbske wobaranje je tomu zadźěwało, zo bychu w delnjoserbskej redakciji městna šmórnyli. Jako tak mjenowane třeće programy telewizije maja sćelaki pod třěchu ARD jasny regionalny nadawk. Wusyłanski čas za magacinaj „Wuhladko“ MDR a „Łužyca“ RBB rozšěrić, wotpowěduje na přikład runje tak dalšej regionalizaciji. Axel Arlt

Jewišćo wšitkim wotewrjene

Donnerstag, 19. Januar 2023 geschrieben von:
W rjedźe „Open stage“, potajkim wotewrjeneho jewišća, přeprošuje Budyski Kamjentny dom jutře, pjatk, wot 20 hodź. na karaoke-wječor. Jednotliwcy, duety abo spěwne skupiny móža tam swoje spěwne kmanosće předstajić a snano stanje so ­runje jutřiši wječor z wuchadźišćom wulkotneje karjery. Z karaoke-jukebox změja najwšelakorišu hudźbu spřihotowanu, ke kotrejž trjebaš jeno sobu spěwać. Wšitcy su wutrobnje witani. Zastup je darmotny. Foto: Jörg Stephan

Tradicionalny swjedźeń zdobom jubilejny swjatk

Mittwoch, 18. Januar 2023 geschrieben von:

Kulowske Bratrowstwo zhladuje na 125 lět skutkowanja na dobro Serbow, jich rěče a wěry tež zwonka „swojeho“ teritorija

Tradicionelny lětny swjedźeń Kulowskeho Bratrowstwa w Sulšečanskim kulturnym domje (hlej wčerawše wudaće SN) bě lětsa zdobom narodninski swjatk kaž tež zazběh do jubilejneho lěta składnostnje 125. róčnicy załoženja towarstwa, kotrež słuša k najstaršim swojeho razu we Łužicy.

Chróšćan Šulerjo

Neuheiten LND