Wo knihach a kniharni (10.06.16)
Tele dny, w kotrychž so składnostnje jeho stotych posmjertnych narodnin wšón serbski literarny zajim na Jurja Brězana koncentruje, wuńdźe słuchokniha „Šwintuchaj“. Dwěsćě minutow słuchanske wjeselo, předčitane wot Fabiana Kaulfürsta. W lěće 2013 smy za dźěći wotpowědnu knihu, wot njeho a jeho mandźelskeje Jadwigi z čěšćiny přełoženu, wudali. Wótre diskusije su so hižo wjedli, jako wona ani hišće na předań njebě. Wosebje bu kritizowane, zo je sej nakładnistwo zwěriło knihu wozjewić, w kotrejž jewi so wobchadna rěč, kaž na přikład „blows nic!“, „maš ty klopsa!“, „na kikeru“ a podobne.
„Jurij Brězan je serbskemu ludej puć do wulkeje swětoweje ...
Z tójšto zarjadowanjemi wopominaja Serbja tele dny dźensniše stote posmjertne narodniny swojeho najwuznamnišeho spisowaćela 20. lětstotka, Jurja Brězana.
Chrósćicy/Budyšin (SN/JaW/MiR). Horstka ludźi je dźens dopołdnja Jurja Brězana při jeho rowje na Chróšćanskim kěrchowje wopominała. Mjez přitomnymi běchu nimo někotrych čłonow Zwjazkoweho předsydstwa Domowiny, zastupjerjow institucijow a towarstwow a wosadneho fararja Měrćina Deleńka tež swójbni Brězana. Předsyda Domowiny Dawid Statnik wuzběhny w krótkej narěči dźensniši wuznam literata. Wobrubili su swjatočnosć šulerjo Chróšćanskeje zakładneje šule pod nawodom Wórše Wićazoweje z trompetowym solom, ze spěwom a wjacorymi basnjemi z pjera Jurja Brězana.
Jurij Brězan 1916 – 2006
Do redakcije dóšłe su dopomnjenki na serbskeho spisowaćela
Młodźinski funkcionar Domowiny, brigadnik, spisowaćel – to su sobu najznaćiše stacije ze žiwjenja Jurja Brězana. 9. junija 1916 we Worklecach narodźeny by dźensa stoćiny swjećił. Wosebje młódša generacija so praša, kajki bě to čłowjek? Serbske Nowiny su tohodla čitarjow prosyli, zo bychu swoje dopomnjenki na zetkanje z nim napisali a je redakciji pósłali. Někotre fasety móžemy z tu wozjewjenych přinoškow zhonić. Wobšěrniši mozaik dopomnjećow na 12. měrca 2006 zemrěteho Jurja Brězana pak předpołožimy wam z jutřišim Předźenakom.Wón je mje ze swojim měnjenjom zakitował
Jeho teksty běchu šulska lektura. Z romanami, kaž bě to na přikład „Na mjezy rosće žito“, mějach druhdy swoju lubu nuzu, wšako sym radšo basnje čitała. Potom słyšach jeho hłós w radiju. Bě přijomny a transportowaše literarne poselstwo: narok na lěpši swět. Čitach „Nawrót do Krakowa“, pozdźišo „Christu“ a „Stareho nana“. Knize běštej mi zrazom bliskej, spóznach wobswět a „swojich“, wězo w přenjesenym zmysle. Nimo toho je „Christa“ bóle za młode holcy spisany roman, tych bě w NDRskim času mało. Hišće pozdźišo sym jeho „Krabata“ čitała. Čitaše so ćešo hač Otfrieda Preußlerowy, a bjerjech sej jón stajnje zaso do ruki, zo bych humanistiski narok po mnohich awtorowych šćežkach sćěhować zamóhła.
Bě samo trjeba zwólniwosć k wuknjenju budźić
Před lětami je něhdyši načolnik Jasčanskeje skupiny Serbskeje młodźiny Gerat Just mi jako předsydźe Domowinskeje skupiny přepodał mapu z listowanjom mjez skupinu a centralu w Budyšinje. Chcu tu někotre wujimki z listowanja podać, kotrež swědča wo tym, zo je so Jurij Brězan jako načolnik Serbskeje młodźiny tež wo to starać dyrbjał problemy wšědneho dnja rozrisać. Tak piše wón we wokolniku wšěm skupinam Serbskeje młodźiny z 23. oktobra 1946: „Lubi bratřa a sotry! Kaž hižo wšitcy wěsće, je so nam skónčnje poradźiło dóstać dom, w kotrymž móžemy wukubłać młodźinu za serbski dalši přichod. Prěni kurs započnje so 4. nowembra 1946. Njeje pak móžno, zo sej wot kóždeho žadamy, zo ma měch běrnow sobu přinjesć. Tohodla je nuzne, zo hromadźimy běrny. Připołožimy tu lisćinu a prosymy, z njej hić dom wot doma a nakupować běrny, morchej, kał atd. za nas. Hač něšto kilow abo centnar – wšo dźakownje bjerjemy.“
„Ja pak dóstanu jedyn eksemplar w bretonskej rěči“
Na kromje wopyta Diwan-šulerjow z bretonskich srjedźnych šulow we wobłuku wuměny z partnerskej Šulu Ćišinskeho w Pančicach-Kukowje nalěto 1997 we Łužicy je Jurij Brězan mje a kolegow-dohladowarjow na rozmołwu do Hornjeho Hajnka přeprosył.
Jako smy přišli, nawróći so wón ze swojim psom z wuchodźowanja. Wón zdawaše so mi hobersce wulki być, snano dokelž bě tak šwižny. W jeho dźěłarni rěčachmy wo imersiskej pedagogice. Wón je wobstejnosće pola nas w Bretani jara derje znał a sej přał, zo tež we Łužicy tajku syć imersiskich šulow wutworja. Wšako je so tehdy spěšnje woteběraceje ličby dźěći w serbskich pěstowarnjach dla starosćił. Wón je při tym tež naspomnił wulku stratu za Łužicu a serbstwo, zo mnozy serbscy młodostni z hospodarskich přičin domiznu wupušćeja.
Spisowaćelej cyle blisko była
Na lětnim dnju 1999 sym sej zaso raz Brězanowu knihu „Krabat oder Die Bewahrung der Welt“ do ruki wzała. Prawy lóšt k čitanju pak njemějach, a njerozsudźena połožich knihu nabok. Při tym napadny mi signatura: „Jurij Brězan 30.3.93“. Tehdy běch čitanje z Brězanom dožiwiła. Nětko chcych sej dalši eksemplar wot awtora signować dać, zo bych jón někomu dariła. Jurja Brězanowe telefonowe čisło sym chětře našła, tež zwisk je so mi poradźił. Spisowaćel mje přeprosy, zo bych k njemu do Hornjeho Hajnka přijěła.
Hdźe pak to leži? Přez Sćijecy, Chrósćicy, Worklecy a Nowu Wjesku dóstach so skónčnje do Hornjeho Hajnka. Jurij Brězan mje hižo wočakowaše, přećelnje je mi hač k płotej zahrody napřećo přišoł, pódla njeho dakl Kifko. Dźiwje mje tón witaše, hewak pak so wot swojeho knjeza njezdalowaše. Mój hosćićel chcyše wědźeć, čehodla chcych z nim runje tónle wosobinski kontakt. To bě chětře prajene. Wašnje jeho powědanja bě mje wosebje jimało, jako čitach knihu „Ohne Paß und Zoll“. Nětko chcych tule knihu dobremu přećelej k narodninam darić, wot awtora za to signowanu. A wón njeda so dwójce prosyć.
Domjaca nadoba a fota Serbowkow
Njeswačidło (ML/SN). Jako prěnje wuhladaš kołwrótaj, stary butrobas a plećeny korbik, zastupiš-li do 33. wosebiteje wustajeńcy Njeswačanskeho domizniskeho muzeja. „Pokazujemy tule wjace hač 220 eksponatow domjaceje nadoby wot lěta 1890 hač do kónca Prěnjeje swětoweje wójny 1918. Wjetšina z nich su požčonki. Mjez nimi su petrolejowe a dalše historiske lampy, kotrež je nam Zhorjelčan Dieter Brückner znowa přewostajił. Dalši dźěl eksponatow mamy ze swójskeje zběrki a zbytk z wobsydstwa Njeswačanow“, powěda nawoda muzeja Arnd Lehmann, kiž je pokazku zestajał.
Hdyž cyła wjes a wokolina dźiwadło hraje
Čorny Chołmc (SN/MiR). Přirodna kulisa we a wokoło Čornochołmčanskeho Krabatoweho młyna stanje so za dwě njedźeli wospjet z łužiskim kulturnym srjedźišćom. 22. junija budźe tam premjera lětušeje inscenacije za mjeztym 5. Krabatowe swjedźenske hry. Hač do 10. julija wočakuja tam něhdźe 9 000 hosći, mjez kotrymiž budźe tež zaso sakski ministerski prezident Stanisław Tilich (CDU).
Europscy wandrowscy zetkaja so w Miłoćicach
Sociokulturny centrum „Při Krabatowym kamjenju“ nabywa hódnotu z pomocu pućowacych rjemjeslnikow
Wot 6. junija přebywa mjeztym wjace hač dwaceći z połsta přizjewjenych wandrowskich při Miłočanskej skale. W tamnišim sociokulturnym centrumje „Při Krabatowym kamjenju“ wotměwaja woni swoje 22. kamjenjowe zetkanje. Dwě njedźeli chcedźa tam mužojo a žony dźěłać. W Hornjej Łužicy dotal jónkrótne zetkanje so z 3. hornjołužiskej akciju wuměłstwoweho busa 18. a 19. junija zakónči.
