Choćebuz (AK/SN). „Ratar Helmut Kurjo z Blunja je narodnu drastu derje znał. Tohorunja bě wón ludowy wuměłc, braška a křesćan. Łužica měła sej jeho česćić a w pomjatku wobchować.“ Tole wuzběhny Heidemarie Listowa na filmowym popołdnju wčera w Choćebuskim Serbskim muzeju. Zhromadnje z kuratorku Christinu Kliemowej je wona na wopomnjenske zarjadowanje k 90. narodninam Blunjana přeprosyła. Tam pokazaštej dokumentarny film „Dwór Kurja“ Petera Rochy z lěta 1997 w němskej rěči. Wopytowarjo po tym diskutowachu a sej dopomnjenki wo Helmuće Kurju wuměnichu a zhromadnje spěwachu. W mjeńšinje mjelčenja woni na zemrětu Gertrud Wincarjowu z Čorneho Chołmca spominachu.
Budyšin (SN/bn). „Tři lětdźesatki zwjazanja europskeje klasiskeje hudźby a serbskich zynkow ze stajnje znajmjeńša pjeć prapremjerami – tajkule horliwosć njemóžeš sej dosć česćić“, chwaleše moderator 30. wosebiteho koncerta na spočatku lěta Gregor Kliem organizatorku rjadu Heidemarju Wiesnerec pod sylnym přikleskom něhdźe 30 wopytowarjow předwčerawšim w Budyskim Serbskim muzeju. Po koncertomaj w Drježdźanach a Lipsku bě sprjewine město třeća stacija „małeje turneje“, kotraž pokročuje přichodny kónc tydźenja w Choćebuzu, Delnim Wujězdźe a we Wojerecach, doniž so za dwě njedźeli w Berlinje njezakónči.
Z pomocu wjace hač 30 pokiwow móžachmy dotal 54 mjenow šulerjam a wučerjam na foće z lěta 1937 přirjadować (hlej SN 19. a 23. decembra). Po pokiwach čitarstwa pak njejsu hišće wšitke žórła wučerpane. Tuž podlěšimy akciju hač do 20. januara.
W běhu naprašowanja smy zwěsćili, zo jedna so wo šulerjow 1. do 4. lětnika. Štóž ma přiwuznych abo znatych, kiž su so mjez 1923 a 1927 narodźili, móže jich snano na wobrazu namakać. Dóstachmy dalše foto šulerjow wyšich lětnikow, nastate samsny dźeń. Foće z mjenami matej so w jubilejnej knize wo Chrósćicach wozjewić.
17. hodownika 1814 narodźi so jako syn chěžkarja w delnjołužiskej wsy Šejnejdźe Mjertyn Lejnik, pozdźiši serbski wučer a basnik. Nadarjeny pachoł dźěše po šuli jako hospitant na wučerski seminar do Noweje Cale. Wón wučerješe potom w Barbuku a wot lěta 1836 do 1881 w Žergonju. Tam běše tež za syrotownju chudych dźěći zamołwity. Mjez druhim je tamnišich chowancow wuwučował, so wě tež delnjoserbsce.
Lejnik přisłušeše Ochranowskej bratrowskej wosadźe w swojej domiznje. Wón přełožowaše nabožinske teksty a kěrluše za swojich sobuwěriwych. Mjertyn Lejnik přełoži, spisa a wuda w lěće 1850 knižce „Ta chwalba togo Kněza, kenž běšo a pśiźo“ a „Ten wjeliki głos togo janźela“. Nimo toho je wjele přinoškow za Bramborski Serbski Casnik napisał abo z němčiny přełožił. W swojich basnjach je so tež z politiskimi temami rozestajał. Z tutych je najwažniša baseń „Požednosć za měrom“. W njej so jasnje přećiwo wójnam Pruskeje a Němskeje wupraji. Lejnik bě wot jeje załoženja w lěće 1880 z aktiwnym čłonom delnjoserbskeje Maśicy Serbskeje. Wón zemrě 17. jutrownika 1881. Manfred Laduš
Chrósćicy (SN/MG). Stotki ludźi w publikumje a dźesatki na jewišću – předwčerawšim skrótši zarjadowanje „Serbske bands a fans“ lubowarjam serbskeje hudźby dołhe dny mjez lětomaj. Wot 20 hodź. hač do zaheho ranja zaklinčachu z boksow Chróšćanskeje wjacezaměroweje hale „Jednota“ znate serbske pěsnje. Wobliča na jewišću běchu znate, tak zapiskachu na přikład skupinje Holaski a Con-takt. Stajnje zaso wuhladachu zahorići w publikumje tež tych abo tamnych njepřipowědźenych hosći na jewišću. Tak zaspěwachu jako překwapjenka na přikład Lózy hólcy, István Kobjela, Měrćin Weclich abo tež Špitankec Handrij a Andreja. Po hodźiny dołhim programje wjedźeše swěru Jakub Wowčer. Prěni raz bě tež ludźom zwonka „Jednoty“ móžno koncertej sćěhować. Team studija Lucije wokoło Michała Cyža bě so mjenujcy wo livestream postarał. Tutón je sej hač do redakciskeho kónca tutoho wudaća Serbskich Nowin hižo něhdźe 2 800 ludźi wobhladało. Widejo je dale na platformje Youtube přistupny.
Sakski kurwjerchowski mechanikar a blidar Handrij Zahrodnik narodźi so patoržicu lěta 1654 w Chwaćicach jako syn ratarskeho najenka a wotrosće w Hornjej Hórce. W Budyšinje nawukny powołanje blidarja a poda so wot lěta 1673 na dwanaćelětne rjemjeslniske pućowanje po Němskej, Awstriskej a Italskej, přiwšěm sej tójšto kmanosćow při točenju škleńcow, zhotowjenju intarsijow, w twarstwje kaž tež astronomije, geome- trije a při twarje mechaniskich nastrojow přiswoji. 1685 wróći so do Sakskeje a dwě lěće po tym bu swojich wobšěrnych kmanosćow wědy dla w Drježdźanach jako kurwjerchowski dwórski blidar přistajeny. Wón bu wot lěta 1694 hač do smjerće 2. małeho róžka 1727 pola kurwjercha Awgusta Sylneho z modelowym mištrom a dwórskim mechanikarjom.
Budyšin (SN/bn). „Kadla“ je Hornjoserbske słowo lěta 2024 (HSSL). Stary wuraz z dohromady dźesać w Soblexxu jewjacymi so woznamami nałožuje so dźensa z němym „d“ předewšěm w rěči młodostnych jako pendant k němskemu „Alter“. Hesło přesadźi so ze 17,7 procentami přećiwo nowotwórbje „přesłapjenka“ (17 proc.), kotraž bu ze stron čitarstwa jako „słowo, kotrež wopisuje situaciju, w kotrejž so ći tak prawje zecnje a wostrózbnjace začuće, hdyž njejsy docyła spokojom“ namjetowane. Na třećim městnje slěduje dalši neologizm, mjenujcy „paypalować“ (14,3 proc.). Tónle werb wotwodźuje so z drje najznaćišeho posłužowarja za digitalne zapłaćenje a hodźi so mjeztym skupinje družinowych zapřijećow přirjadować. Towaršnostno-politisce lětsa dominowace hesła resp. kombinacije „wólbne superlěto“, „ćernjowkowa koalicija“ a „legalizacija“ wopokazachu so wobsadźiwši z dwójce 0,7 a jónu 2,7 proc. troje městna na kóncu tabulki jako poměrnje njepopularne wobroty.
Je to woprawdźe wón? Njemóže přeco hišće wěrić, što tu čini. Zo sej to načini. Wón waha. Hišće móže so zawróćić. Ale potom by dźěło cyłeho lěta podarmo było. Zdychnje a wočini wrótka. Po krótkim šćerkowym puću dźe k zachodej. W škleńcy chěžinych durjow so něchtó špiheluje. Ma to być wón, ale wón so sam wjace njespóznawa. Cuzy na njeho wudźěra. „Zmuž so, čiń to“, jemu hłós we wuchu přirěčuje. Začini woči a stłóči na klinkačk.