Michał Haupt

Montag, 03. März 2025 geschrieben von:
Pozdźiši wučer a kěrlušer Michał Haupt je so 16. małeho róžka 1750 do swójby chěžkarja w Lubjencu narodźił. Wopyta wjesnu šulu we Wulkim Wjelkowje. Nadarjeny pachoł bu jako jedyn z prěnich Serbow na wučerja wukubłany, kotryž bě zdobom serbski spisowaćel a přełožowar. 1774 nastupi prěnje městno jako wučer w swojej bywšej šuli we Wulkim Wjelkowje a wučerješe tam hač do smjerće 19. nalětnika 1799. Z Lutherowych dźěłow je wón wšelake pojednanja wo wysokich swjatych dnjach kaž hodach, jutrach a swjatkach přełožił. Wulkowjelkowski knježk August Adolph von Below, kotryž bě wukubłanje Michała Haupta na wučerja spěchował, bě ćišć přełožkow zapłaćił a je darmotnje swojim roboćanam posrědkować dał. Z tym chcyše pietistisce zmysleny zemjan tež serbske čitanje a křesćanske kubłanje swojich poddanow spěchować. Haupt zeserbšći dale „Jana Albrechta ­Bengela šěsćdźesat wutrobnych rěčow“ a „To ­třicećilětne ćiche žiwjenje našeho Knjeza a Zbóžnika“. Přełoženej pojednani buštej w Budyšinje ćišćanej.

Łužica z wida 18. a 19. lětstotka

Freitag, 28. Februar 2025 geschrieben von:
We 18. a 19. lětstotku bě pućowanje wobćežna naležnosć. To wotbłyšćuje kniha germanista prof. Uwe Hentschela (nal.) „Die Lausitz in Reisebeschreibungen des 18. und 19. Jahrhunderts“, wušłeje w Ludowym nakładnistwje Domowina. Za nju je wón tójšto rozprawow z tutoho časa hromadu znosył. Wčera je publikaciju w Smolerjec kniharni předstajił. Kaž sam rjekny, je wona wuslědk časa korony, za kotruž bě intensiwnje w interneće rešeršował. Wuslědk je zwjazk z tójšto dotal njewozjewjenymi ilustracijemi, wo kotrymž lektor Michał Nuk rjekny, zo jedna so wo najrjeńšu knihu, na kotrejež zwoprawdźenju bě dotal wobdźěleny. Foto: Carmen Schumann

„Faszination Vielfalt“ rěka wosebita wustajeńca, kotraž je wot wutory, 4. měrca, we Wojerowskej ludowej uniwersiće přistupna. Přehladka Wuměłstwoweho towarstwa Slepo wopřijima twórby Thomasa Schwarza, Jörga Tauscha, Franka Steina (zady wotlěwa), Leona Wagnera a Gudrun Feuerriegel (prědku wotlěwa) kaž tež Uty Stastny (njeje na wobrazu). Foto: Stefanie Jürß

Čitajće w nowym rozhledźe (28.02.25)

Freitag, 28. Februar 2025 geschrieben von:
Hajenje a wobchowanje serbskich tradicijow njeje nowa tema, ale dale a bóle z podźělom aktualneje debaty. Mira Dubian měni w swojim předsłowje k tomu „jano gaž swěśiš swóje nałogi tak, ako ty napšawdu sy, jo to awtentiske“. Što a štó ju zmócnja, swoje serbske korjenje njechowajo so před krutym wokom němskeho (a hišće njesmilnišim serbskeho) wobswěta po swojej woli pokazać? Dale skići rozmołwa w nowym Rozhledźe dohlad do myslow a žiwjenja medijoweho wuměłca a materialoweho wědomostnika Bernharda Schippera, z kotrymž je so dr. Theresa Jacobsowa rozmołwjała. Wón je sobuzałožer skupiny NSK – Neue sorbische Kunst, kotraž bě so lěta 1974 skonstituowała. Na jadriwe a žiwe wašnje rěči wo wotrosćenju w Budyšinje a pozdźišich žiwjenskich stacijach, wo swojim zwisku z wuměłstwom a swojich začućach nastupajo Łužicu, kaž na přikład wo tehdyšich planach znowanatwarjenja Bismarckoweho pomnika na Čornobohu. Hač do dźensnišeho je ze swojim tworjenjom w Lipsku a mjezynarodnje wuspěšny – w Hornjej Łužicy pak nic. Składnostnje 500.

Jan Bogumił Nytška

Freitag, 28. Februar 2025 geschrieben von:
Wučer a spisowaćel Jan Bogumił Nytška narodźi so 18. małeho róžka před 200 lětami do chudeje swójby krawca we Wojerecach. Na wučerskim preparandźe w Bórkhamorje přihotowaše so na studij wučerstwa w delnjołužiskej Starej Darbni. Wučerješe najprjedy w Sprjejcach a poda so do cuzby jako wučer w syrotowni w Düsselthalu w Poruhrskej. Tam dwanaće lět dołho přebywaše. Wot lěta 1858 do 1894 bě z wučerjom w Essenje a poda so po tym na wuměnk do Charlottenburga. Wón bě w Poruhrskej pólšćinu nawuknył a je nimo šulskeje wučby za tamnišich ewangelskich pólskich dźěłaćerjow, zawěsće tež za Kašubow, nabožne hodźiny podał a so wo nich z dobrej radu starał. Jako swěrny Serb, kiž hornjo- a delnjoserbšćinu wobknježeše, bě w Blunju wotrostł. Zdobom bě z čłonom Maćicy Serbskeje a delnjoserbskeje Maśicy. W Serbskich Nowinach a w časopisu Łužičan wozjewi prawidłownje pućowanske rozprawy z domizny a z Poruhrskeje kaž tež dopomnjenki na dźěćatstwo a młodosće kaž na př. „Pastyrske žiwjenje w Blunju před 60 lětami“. Zaběraše so dale z rěčespytom.

Wužadanja, interkulturelny dialog a hranicy

Donnerstag, 27. Februar 2025 geschrieben von:

Wulke Hendrichecy (SN). Towarstwo Kunstbauerkino wuhotuje Nysowy filmowy festiwal (NFF) lětsa mjeztym hižo 22. raz. Financneho połoženja kulturneje branše w nimale cyłej Němskej a wosebje w Sakskej dla ma festiwalny team lětsa někotre wužadanja zmištrować. „Ćim dźakowniši smy, zo wšitcy spěchowarjo a podpěraćeljo za nami steja a festiwal tež w lěće 2025 zmóžnja“, wuzběhny Ola Staszel z nawodnistwa festiwala. „To je wosebje za ludźi w našim regionje znamjo, přetož runje nětko je wažne, zo mjez sobu w towaršnostnym a kulturnym dialogu wostawamy.“

Handrij Króna

Donnerstag, 27. Februar 2025 geschrieben von:
14. małeho róžka 1855 narodźi so narodny prócowar Handrij Króna do serbskeje burskeje swójby w Bukecach. Wón přewza pozdźišo kubło staršeju a bě jara wědomy a angažowany narodny prócowar w zapadnym dźělu tehdyšeho Lubijskeho wokrjesa. 1876 wutwori wón Serbske towarstwo w Bukecach, kotrež měješe wjace hač sto sobustawow. Dale wěnowaše so jara prašenjam hospodarstwa w towarstwje a załoži we wosadnej wsy lutowarnju a wupožčowarnju za ratarjow. Zdobom skutkowaše 34 lět jako předsyda jeje dohladowarstwa. Hišće dlěje bě aktiwny předsyda serbskeho towarstwa. Jako tajki zasadźowaše so jara za serbsku wučbu w šulach. Po boku Arnošta Barta-Brězynčanskeho a Jana Awgusta Zoby angažowaše so w protestnym hibanju sakskich Serbow wot lěta 1910 do 1912. Z nim wustupowachu přećiwo germanizowacym naprawam Budyskeho šulskeho radźićela Bacha a za serbsku wučbu w šulach. Jako wjeršk organizowaše Serbski zjězd Domowiny 15. smažnika 1926 w Bukecach. Na nim wobdźěli so 37 serbskich towarstwow ze cyłeje Łužicy z 4 000 wobdźělnikami. 21. nalětnika 1937 zemrě Handrij Króna w ródnych Bukecach. Manfred Laduš

Digitalizujetej stare fota w archiwje

Donnerstag, 27. Februar 2025 geschrieben von:
Druhi tydźeń zymskich prózdnin so pomału nachila, Madlenka Cyžec z Kozarc (naprawo) kaž tež Viktoria Žurec z Radworja tutón tydźeń w Ludowym nakładnistwje Domowina přebywatej. Tam wěnowaštej so wažnemu nadawkej: digitalnemu archiwowanju mnohich starych fotow archiwa Serbskich Nowin. Zo byštej tutón nadawk wuspěšnje zmištrowałoj, dyrbještej dokładnje dźěłać. Wšako ma so kóždy jednotliwy wobraz korektnje do tabulkoweho programa zapisać. Za to je połna koncentracija jara wažna. Šulerce zmóžnjatej z tym wobchowanje dopomnjenkow a spřistupnjenje stawiznow swojeho regiona přichodnym generacijam. Foto: Vanessa Žurec

Swět nad hłowami Łužičanow

Mittwoch, 26. Februar 2025 geschrieben von:

Prapremjera filma wo wobchadźe, wjeselu a wědomosći na njebju

Budyšin (SN/bn). „Nad třěchami Budyšina“ rěka film, kotryž staj režiseraj-producentaj Florian Buk a Florian Kamenz wčera w Budyskim Kamjentnym domje prapremjernje předstajiłoj. Něhdźe třištwórćhodźinska produkcija je prěni wobšěrny přinošk platformy New World Studios, kotruž běštaj Buk a Kamenz loni w septembrje jako „rum, w kotrymž fantazija mjezy nima“, załožiłoj. Hłowny zaměr je zmóžnić jězbu po wjelorakim swěće krótkofilmow, šěrić po principje do-it-yourself zwoprawdźene wudźěłki a powědać stawizny po nowym wašnju. Nowy pask wotpowěduje tejle maksimje, kombinujo elementy dokumentarneho a hrajneho filma. Fiktiwny podźěl twori takrjec ramikowe jednanje a zwjazuje jednotliwe jakne reportaže, wotbłyšćowace „wurězki wšeho, štož so nad hłowami Budyšanow wotměwa. Zakładnu ideju za naju mjeztym štwórty zhromadny projekt zrodźichmoj před něhdźe poł lětom sedźo a bachtajo na třěše domu při Budyskej Bohatej.

Zajimawe dohlady do hórniskich stawiznow wsy

Mittwoch, 26. Februar 2025 geschrieben von:

Budyšin (bry/SN). Wo wjesnych stawi­znach a pěskowo-hlinowej jamje přednošowaštaj wčera na žurli Budyskeje měšćanskeje biblioteki čłonaj organizaciskeje skupiny za jubilej Měrkowa. Wudobywanišćo pomjenuja we wobchadnej rěči jako pěskowu myjernju (Sandwäsche). Něhdźe 30 přisłucharjow bě z Měrkowskeje a Lutobčanskeje wokoliny přichwatało, ale tež zajimowani abo přiwuzni Budyšenjo. Tak měješe wječor zdźěla swójbny charakter.

Chróšćan Šulerjo

Neuheiten LND