Wo knihach a kniharni (10.01.25)

pjatk, 10. januara 2025 spisane wot:

Kónc lěta 2024 je hišće kopica zajimawych knihow w němskich nakładnistwach wušła. Na někotre z nich chcu was dźensa skedźbnić. Knihu wo Budyskim měšćanskim dźělu „Die Seidau. Von der Gemeinde zum Stadtteil“ je awtor Wolfgang Eggerth wudał. Wosobinske dožiwjenja a zajim za stawizny něhdy samostatneje gmejny Židow su awtora pohnuli knihu wo tym napisać. Sadźbu a wuhotowanje publikacije je Handrij Bjeńš, něhdyši sobušuler Eggertha, přewzał.

„Merka/Měrkow 500 Jahre/500 lět 1524-2024“ je swjedźenski spis, kotryž su awtorojo a awtorki składnostnje jubileja wjeski kónc awgusta/spočatk septembra 2024 zestajeli a wudali.

Knihu „Burgen in der Oberlausitz und Nord­böhmen“ staj Mathias Scholz a Björn Ehrlich napisałoj. To je prěni zwjazk, kiž wobsahuje w alfabetiskim rjedźe hrody wot A do J. Wobsah poćahuje so na předchadźacu pućowansku knihu­ „Entdeckungen in Nordböhmen“. Nětko so stawizny hrodow a jich wobsedźerjow dokładnišo wopisuja.

Dźiwadło z pozitiwnym facitom

štwórtk, 09. januara 2025 spisane wot:

Němsko-Serbske ludowe dźiwadło je w lěće 2024 na cyłkownje 760 zarjadowanjach dohromady něhdźe 125 000 wopytowarjow zličiło. Snadny minus porno 2023 wučinja šěsć procentow.

Budyšin (SN/bn). Sparty přesahujo je NSLDź w minjenych dwanaće měsacach 24 premjerow zwoprawdźiło. Najwuspěšniša inscenacija bě lětni spektakl pod hołym njebjom „Spuk unterm Riesenrad – Jetzt ist Bautzen dran“ z něhdźe 37 000 přihladowarjemi. Jako publikum přićahowacy magnet wopokaza so dale na hłownym jewišću předstajany kruch „Hercy – Na tamnym boku měsačka“, wotbłyšćowacy stawizny prěnjeje serbskeje beatband, kotruž loni w februaru hornjoserbsce a wot nowembra němsce pokazachu. Najwuspěšniši přinošk klankodźiwadła bě farsa „Mein Kampf“. Jako dalšej wjerškaj wuzběhny NSLDź europski projekt „Phōnē – mjeńšinowym rěčam hłós dać“ z mjezynarodnym dnjom a ze sobuskutkowacymi z Irskeje a Galiciskeje kaž tež dźiwadłowy festiwal „Witajće druhdźe VI – W jednym čołmje“, kuratěrowany a organizowany wot Thespis-centruma, z mjezynarodnymi hosćimi kónc septembra w Budyšinje.

Moje čěske dopomnjenki po lěće 1945

srjeda, 08. januara 2025 spisane wot:

Jan Brězan z Drježdźan je nam swoje dožiwjenja a nazhonjenja ze šulskich lět we Warnoćicach podał

Swoje šulske lěta wot 1945 do 1949 w susodnych Čechach mam hišće w dobrym pomjatku. Jako 11lětny burski šuler podach so ze swojim bratrom Pětrom do susodneho kraja.

Jako na kóncu Druheje swětoweje wójny 1945 hišće dym a kur z bitwišća mjez Ralbicami a Chrósćicami přez łužiske hona a wjeski ćehnješe, załožichu naši prjedownicy 10. meje 1945 znowa Domowinu, kotruž běchu fašisća hižo w lěće 1937 zakazali. Jedyn z prěnich rozsudow Domowiny bě, Serbski gymnazij załožić. To sta so 1. decembra 1945 w Čěskej Lipje.

Tola hižo w juliju 1945 zarjadowachu přećelni Češa za serbske dźěći prózdninske lěhwo w Starych Splavach blisko města Doksy při Machowym jězoru. Z bratrom Pětrom smědźachmoj tam cyły měsac přebywać. Tam zeznachmoj nowu krajinu, słyšachmoj prěnje čěske słowa, nawuknychmoj samo prěnju čěsku pěsničku. To je so namaj jara spodobało. Jako doma wo swojich dožiwjenjach rozprawjachmoj a samo čěsku pěsničku zaspěwachmoj, to so njemało zadźiwachu.

Na Helmuta Kurja spominali

wutora, 07. januara 2025 spisane wot:

Choćebuz (AK/SN). „Ratar Helmut Kurjo z Blunja je narodnu drastu derje znał. Tohorunja bě wón ludowy wuměłc, braška a křesćan. Łužica měła sej jeho česćić a w pomjatku wobchować.“ Tole wuzběhny Heidemarie Listowa na filmowym popołdnju wčera w Choćebuskim Serbskim muzeju. Zhromadnje z kuratorku Christinu Kliemowej je wona na wopomnjenske zarjadowanje k 90. narodninam Blunjana přeprosyła. Tam pokazaštej dokumentarny film „Dwór Kurja“ Petera Rochy z lěta 1997 w němskej rěči. Wopytowarjo po tym diskutowachu a sej dopomnjenki wo Helmuće Kurju wuměnichu a zhromadnje spěwachu. W mjeńšinje mjelčenja woni na zemrětu Gertrud Wincarjowu z Čorneho Chołmca spominachu.

Budyšin (SN/bn). „Tři lětdźesatki zwjazanja europskeje klasiskeje hudźby a serbskich zynkow ze stajnje znajmjeńša pjeć prapremjerami – tajkule horliwosć njemóžeš sej dosć česćić“, chwaleše moderator 30. wosebiteho koncerta na spočatku lěta Gregor Kliem organizatorku rjadu Heidemarju Wiesnerec pod sylnym přikleskom něhdźe 30 wopytowarjow předwčerawšim w Budyskim Serbskim muzeju. Po koncertomaj w Drježdźanach a Lipsku bě sprjewine město třeća stacija „małeje turneje“, kotraž pokročuje přichodny kónc tydźenja w Choćebuzu, Delnim Wujězdźe a we Wojerecach, doniž so za dwě njedźeli w Berlinje njezakónči.

„Wosebity koncert na spočatku lěta“ z dźewjeć prapremjerami mjez druhim Jana Cyža, Ulricha Pogody a Feliksa Brojera prezentuja wirtuozojo wokoło pianistki Heidemarje Wiesnerec (srjedźa) zajutřišim, njedźelu, w Budyskim Serbskim muzeju. Přichodny kónc tydźenja su ze samsnym programom z hosćom w Choćebuzu, Delnim Wujězdźe a we Wojerecach. Foto: priwatne

Fotowa akcija „Chróšćanska šula“

pjatk, 03. januara 2025 spisane wot:

Z pomocu wjace hač 30 pokiwow móžachmy dotal 54 mjenow šulerjam a wučerjam na foće z lěta 1937 přirjadować (hlej SN 19. a 23. decembra). Po pokiwach čitarstwa pak njejsu hišće wšitke žórła wučerpane. Tuž podlěšimy akciju hač do 20. januara.

W běhu naprašowanja smy zwěsćili, zo jedna so wo šulerjow 1. do 4. lětnika. Štóž ma přiwuznych abo znatych, kiž su so mjez 1923 a 1927 narodźili, móže jich snano na wobrazu namakać. Dóstachmy dalše foto šulerjow wyšich lětnikow, nastate samsny dźeń. Foće z mjenami matej so w jubilejnej knize wo Chrósćicach wozjewić.

Mjertyn Lejnik

pjatk, 03. januara 2025 spisane wot:

17. hodownika 1814 narodźi so jako syn chěžkarja w delnjołužiskej wsy Šejnejdźe Mjertyn Lejnik, pozdźiši serbski wučer a basnik. Nadarjeny pachoł dźěše po šuli jako hospitant na wučerski seminar do Noweje Cale. Wón wučerješe potom w Barbuku a wot lěta 1836 do 1881 w Žergonju. Tam běše tež za syrotownju chudych dźěći zamołwity. Mjez druhim je tamnišich chowancow wuwučował, so wě tež delnjoserbsce.

Lejnik přisłušeše Ochranowskej bratrowskej wosadźe w swojej domiznje. Wón přełožowaše nabožinske teksty a kěrluše za swojich sobuwěriwych. Mjertyn Lejnik přełoži, spisa a wuda w lěće 1850 knižce „Ta chwalba togo Kněza, kenž běšo a pśiźo“ a „Ten wjeliki głos togo janźela“. Nimo toho je wjele přinoškow za Bramborski Serbski Casnik napisał abo z němčiny přełožił. W swojich basnjach je so tež z politiskimi temami rozestajał. Z tutych je najwažniša baseń „Požednosć za měrom“. W njej so jasnje přećiwo wójnam Pruskeje a Němskeje wupraji. Lejnik bě wot jeje załoženja w lěće 1880 z aktiwnym čłonom delnjoserbskeje Maśicy Serbskeje. Wón zemrě 17. jutrownika 1881. Manfred Laduš

Handrij Voigt

štwórtk, 02. januara 2025 spisane wot:
Prěni hodowny dźeń lěta 1794 narodźi so pozdźiši duchowny Handrij Voigt w Rakojdach (Rackel) jako syn blidarja a małoratarja. Wón wopyta Budyski gymnazij a po maturiće studowaše ewangelsku teologiju w Lipsku. W měsće wulkowikow bě Voigt ze sobustawom tamnišeho Serbskeho prědarskeho towarstwa. 1818 nastupi swoju duchownu słužbu jako pomocny prědar w Hro­dźišćanskej wosadźe. W lěće 1824 bu wón w Hrodźišću jako wosadny farar ­ordiněrowany. Hač do swojeje smjerće 4. nazymnika 1860 je Handrij Voigt swěrnje w Hrodźišćanskej wosadźe fararił. Za čas fararja Voigta běchu kóždu njedźelu najprjedy serbske kemše ze 600 kemšerjemi do němskich z 880 wobdźělnikami. Serbsku spowědź měješe Voigt kóždu njedźelu. Jeho naslědnik Karl ­Hilbrig pak je němsku Božu słužbu do serbskich kemšow swjećił. Farar Voigt je pilnje nabožinske teksty zeserbšćił. Wón spisa „Józef jedyn wowčer. Jedna wěrna powěsć“, kotraž bu 1821 w Zhorjelcu ­ćišćana. Zhromadnje z dalšimi duchownymi spisa, zestaji a wuda w Budyšinje přidawk za serbske spěwarske. Manfred Laduš

Serbska hudźba hač do zaheho ranja

póndźela, 30. decembera 2024 spisane wot:

Chrósćicy (SN/MG). Stotki ludźi w publikumje a dźesatki na jewišću – předwčerawšim skrótši zarjadowanje „Serbske bands a fans“ lubowarjam serbskeje hudźby dołhe dny mjez lětomaj. Wot 20 hodź. hač do zaheho ranja zaklinčachu z boksow Chróšćanskeje wjacezaměroweje hale „Jednota“ znate serbske pěsnje. Wobliča na jewišću běchu znate, tak zapiskachu na přikład skupinje Holaski a Con-takt. Stajnje zaso wuhladachu zahorići w publikumje tež tych abo tamnych njepřipowědźenych hosći na jewišću. Tak zaspěwachu jako překwapjenka na přikład Lózy hólcy, István Kobjela, Měrćin Weclich­ abo tež Špitankec Handrij a Andreja. Po hodźiny dołhim programje wjedźeše swěru Jakub Wowčer. Prěni raz bě tež ludźom zwonka „Jednoty“ móžno koncertej sćěhować. Team studija Lucije wokoło Michała Cyža bě so mjenujcy wo live­stream postarał. Tutón je sej hač do redakciskeho kónca tutoho wudaća Serbskich Nowin hižo něhdźe 2 800 ludźi wobhladało. Widejo je dale na platformje Youtube přistupny.

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND