„Smy! Bin ich?“ je titul noweje inscenacije Serbskeho ludoweho ansambla, kotraž je – telko smě so hižo rjec – dotal najnjewšědniša produkcija za čas intendantstwa Tomasa Kreibicha-Nawki. Po ideji Gundule Peuthert předstaja balet rejowanski kruch, wobswětlacy prašenje za (serbskej) identitu. W prěnim dźělu tworja wuprajenja naprašowanych Łužičanow runje tak kaž zwonka njeje bydlacych nastupajo za swój region charakteristiske ludowe reje a jich towaršnostny woznam wuchadźišća choreografijow (Peuthert a balet SLA). Rejowarki a rejowarjo sćěhuja raz chutnym, raz ironiskim komentaram, kotrež buchu z interviewow w cyłkownym wobjimje něhdźe 20 hodźinow wubrane. Wopisowanja nimale etnografiskeje akuratesy na přikład z Italskeje, Šwedskeje abo Chorwatskeje kontrastuja mjez druhim satiriski monolog wo klasifikaciji discofoxa jako ludowa reja a jězbnej reportaži podobny přinošk z Awstralskeje, nawjazowacy na nadal aktualnu debatu wo „kulturnym přiswojenju“.

Před sto lětami, 4. decembra 1924, narodźi so Cyril Nawka jako 12. dźěćo Nawkec swójbje w Radworju. Nan Michał Nawka bu za čas fašizma wulkopřerady dla wobskorženy a 1937 ze swójbu z Radworja do Kamjenicy wuhnaty. Cyril bu 19lětny nazymu 1943 do wójny na wuchodnu frontu do Ruskeje sćazany, hdźež bu na lěwej ruce ćežko zranjeny. Přiwšěm dyrbješe hač do kónca wójny pola infantrije słužić. We wójnskej jatbje dźěłaše někotre měsacy pola bura w Delnjej Sakskej, doniž nazymu 1945 domoj njetwochny. 1946 zmandźeli so z Hanu Cyžec a přesydli so do Wotrowa. Tam załoži cyrkwinski chór, kotryž nimale 50 lět nawjedowaše. Runočasnje započa na pišćelach hrać a cyrkwinske wobrjady na wšěch 40 lět přewodźeć. ­Melodiju serbskeho Wótčenaša, kiž je so do wosadnika přiwzała, je Cyril Nawka po Druhim Vatikanskim koncilu skomponował. Wona so jako „młodźinska“ we wšěch wosadach spěwa. Nimo toho stwori melodiju za „Wotrowsku Božu mšu“ – order missy. Tež wona so w serbskich wosadach spěwa. Bamž Jan Pawoł II. je jeho w lěće 1985 z rjadom Pro Ecclesia et Pontifice počesćił. Maltezojo pasowachu jeho w lěće 1987 na „Magistralneho ryćerja“.

Wjeselimy so, zo wuwabi naša rozmołwa wo „kolonializmje a Serbach“ (Předźenak, 15. nowembra 2024) diskusiju, přetož runje to wučini žiwu zhromadnosć. Zadźiwało pak nas je, kotre motiwy a wuprajenja so mjez linkami našeho teksta wučitachu. Tema našich rozmyslowanjow je kolonializm a přeco zaso na tutym zakładźe tu a tam sformulowane žadanje, zo měli so Serbja jako indigeny lud připóznać. Po našim měnjenju je kolonializm wědomostnje jasne definowane zapřijeće a njehodźi so na procesy nałožować, kotrež móžemy něhdy abo tež dźensa we Łužicy wobkedźbować. W tutym zwisku ani njepisamy wo „měrliwej asimilaciji“ abo zo je serbski lud „jeničce konstrukt a mytos“, ani njezaprějemy jónkrótnosć serbskeje rěče a kultury.