Franc Rajš

póndźela, 13. julija 2020 spisane wot:
10. julija 2000 zemrě diplomowy wučer, awtor a nowinar Franc Rajš w Budyšinje. W delnjošleskim Trachenbergu (Żmigród) bě so wón 16. oktobra 1925 narodźił. Jako wójnski jaty w Čěskej nawjaza zwiski k Domowinje a přesydli so 1948 do Wojerec. Na Serbskim wučerskim wustawje w Radworju sej serbšćinu jara derje přiswoji a sta so z wuznawacym swěrnym Serbom. Wučerješe w Čornym Chołmcu, bě šulski direktor we Wulkich Ždźarach a woženi so 1955 ze serbskej wučerku z Mješic. Dale běše šefredaktor „Serbskeje šule“, nawoda a šeflektor wotrjada za serbske wučbnicy a 1958 prěni načolnik LND. Něhdźe 400 knihow a wučbnicow LND w jeho zamołwitosći wuda. Wot lěta 1951 do 1965 bě wón čłon Zwjazkoweho předsydstwa Domowiny, tři lěta hłownohamtski sekretar zwjazkoweho předsydstwa za kulturu a kubłanje. Skutkowaše we wotrjedźe serbske šulstwo Akademije pedagogiskich wědomosćow NDR, jako archiwar Noweje doby a sekretar Instituta za serbski ludospyt. Spisa něhdźe 20 přiručkow a wučbnych brošurow, 1987 knihu „Stawizny Domowiny we słowje a wobrazu“ a „Serbske towarstwa hač do lěta 1937“. Manfred Laduš

Zjězd Serbow z Wilhelmom Pieckom

pjatk, 10. julija 2020 spisane wot:

Wot 8. do 10. julija 1950 bě Budyšin ­hosćićel třidnjowskeho Zjězda Serbow, na kotrymž so něhdźe 150 000 ludźi wobdźěli. Ličba wšak dopokazuje, zo njeběchu jeno Serbja přichwatali, ale zo běchu wjetšina hosći Němcy z Łužicy. Na němskim plakaće, kotryž za wopyt zjězda wabješe, steješe tuž w němskej rěči: „Kulturne zetkanje Serbow w znamjenju Nacionalneje fronty“. Plakat ry­sował bě Měrćin Nowak-Njechorński. Na nim widźeć běchu młoda Serbowka we Wojerowskej drasće z młodym pioněrom, starši Serb z typiskej čapku z přityknjenymi kwětkami a pachoł z mejskej žerdźu. Zjězd Serbow organizowała je narodna organizacija Domowina zhromadnje z Nacionalnej frontu.

Myto Büchnera Elce Erb

srjeda, 08. julija 2020 spisane wot:

Darmstadt (SN/at). Lyrikarka a basnica Elke Erb je lawreatka Georga Büchne­roweho myta 2020, najwuznamnišeho němskeho literata. Swój rozsud za 82lětnu, kotruž bě za čas NDR tež stasi wob­čušlała, wozjewi wčera Darmstadtska Akademija za rěč a basnjenje.

Erb ma tež poćah k Łužicy: Wona słušeše ze swojim mandźelskim Adolfom Endlerom, Kitom Lorencom a Heinzom Czechowskim wot lěta 1970 k małej koloniji basnikow we Wuježku pola Bukec, zo bychu w móžnej najwjetšej distancy k oficialnemu kulturnemu žiwjenju socialistiskeho stata žiwi byli a basnili.

Budyšin (SN/bn). Činohrajne studijo Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła je swoju inscenaciju „Greta“ njedźelu dru­hi a zdobom posledni raz w serbšćinje před­stajiło. Dalše, lětušu hrajnu dobu NSLDź zakónčace předstajenje budźe 2. awgusta, potom w němskej wersiji. Wot Lu­biny Hajduk-Veljkovićoweje zeserbšćeny kruch Daniela Rattheija wěnuje so fenomenej „Fridays for future“, při čimž su elewojo Maria-Helena Bretschneiderec, Katja Hrjehorjec a Clemens Bobka pod nawodom Ralfa Hensela łužiski aspekt do jednanja zapřijeli. Dalša runina wobswětla ćeže młodostnych w puberće mjez sobu, z wučerjemi kaž tež ze staršimi.

Na slědach přirodospytnikow

póndźela, 06. julija 2020 spisane wot:
Budyšin (SN). Lěta trajace njesprócniwe dźěło bywšeho lektora Ludoweho nakładnistwa Domowina Jana Krala je wunjesło w LND předležacu knihu „Zelena radosć“. Awtor podawa so na slědy při­rodospytnikow, kaž su to Hadam Bo­hu­chwał Šěrach, Michał Rostok, Jan Bohu­wěr Mučink, Michał Awgust Kral, Jan Laras­, Korla Bohuwěr Šěca, Jakub Nowak­-Horjanski, Měrćin Kral, Jakub Lorenc-­Zalěski a Julius Korla Emil Riota. Zhladowanja Jana Krala na přirodu su toho­runja do nowostki zapřijate.

Budyšin (CS/SN). Handrij Henčl je spěwar Serbskeho ludoweho ansambla, wuznawa pak so tež z dudami, kotrež wón wobknježi. A to nic jenož jedne, ale hnydom wjacore družiny. Nimo serbskich wulkich a małych dudow – měchawy a měchawki – hraje Henčl mjez druhim tež na šotiskich highlandskich dudach, wón wobknježi němsku pastyrsku pišćałku a wulku němsku měchowu pišćałku. Cyłkownje sydom instrumentam je Handrij Henčl na njedźelnym koncerće pod hesłom „Kóždom ludej swojej dudy“ w Budyskim Serbskim muzeju zaklinčeć dał. Při tym rozłoži něhdźe 50 zajimcam wosebitosće jednotliwych dudowych typow a z kotrymi ćežemi maš so bědźić, chceš-li na nich hrać.

Budyšin (CS/SN). Tónle wječor měješe wšitko, štož sej za lětnju nóc přeješ: miłe temperatury, wulkotne chowanje słónca kaž tež słódnu kapku před jónkrótnej kuli­su Budyskeho stareho města. A k tomu hišće předstajenje z modernej reju, recitaciju a hudźbu, poskićane wot Serbskeho ludoweho ansambla. Z programom „Klinčace nócne fantazije“ je SLA wčera nanuzowanu přestawku zakónčił a so publikumej znowa předstajił. Maksimalnje 90 hosći je w barje „Sundowner“ pod Röhrscheidtowej bastu dowolenych. Publikum bě zahorjeny wo poskitku kwarteta smyčkarjow Cordophone z Betti­nu Witke, Matthiasom Reichelom, Arturom Malinowskim a Helfriedom Knopsmeierom. Tež serbske husle a hus­lički su zapřijeli.

Wo knihach a kniharni (03.07.20)

pjatk, 03. julija 2020 spisane wot:

„Syman Pětr Cyž budźe nowy jednaćel LND, 2. přechod projekta ,Naša serbska kniha‘ je zahajeny, knižne wiki w Lipsku su wotprajene“. Takle zahajich na tymle městnje swoju kolumnu spočatk měrca. Mjeztym jenož w nakładnistwje nowy wětřik njeduje. Po cyłym swěće je so „worakaweho“ koronawirusa dla mnoho změniło. Nimo Lipšćanskich su tež knižne wiki w Praze wupadnyli, kaž nimale wšitke zjawne zarjadowanja. Tola wichory su přeco zaso byli, pomyslmy jeno na čas před 30 lětami, jako so cyły stat z politiskeje karty zhubi. Z měrliweje rewolucije za reformami žedźaceho so ludu sćěhowaše zrazom politiski přewrót, a ludźo móžachu so lědma dodźiwać, kak spěš­nje stejachu před wulkej nowej swobodu. Kak pak ju wužiwać, kak z nowymi wobstej­­nosćemi wobchadźeć – to bě mnohim ho­berske eksistencielne wužadanje. Porno tomu je korona ... špatne přirunanje.

Po wjace hač třoch lětdźesatkach je so Beno­ Bělk 30. smažnika z připosłucharjemi Serbskeho rozhłosa rozžohnował. Bosćan Nawka je so z woblubowanym moderatorom rozmołwjał.

Knježe Bělko, najwoblubowaniše prašenje na kóncu powołanskeho skutkowanja je: Wuměnkar – a što nětko? Potajkim: Što nětko?

B. Bělk: Sprawnje prajene scyła njerozumju, zo sej ludźo hižo pjeć lět do renty hłowu wo tym łamaja, kak potom dale. Njewuchadźam z toho, zo so za mnje pře­wjele změni. Poprawom njemóžu rjec, zo sym minjene 31 lět na dźěło chodźił. Wólny čas, dowol, zhromadnosć w chórje abo sportowym cyłku a wězo skutko­wanje za mikrofonom – wšo to ze so­bu zwisuje, wšitko so mjez sobu wobwli­wuje a móže nastorki dawać. Ani jenički raz njejsym rano w třoch stanył a sej prajił:­ Dźensa pak so mi njecha! Popoł­dnju po wusyłanju snano, hdyž bě wu­konowa křiwka popušćiła, tajke myslički hdys a hdys mějach. To pak zawěsće kóždy znaje.

Romuald Domaška

štwórtk, 02. julija 2020 spisane wot:
2. julija 1945 zemrě we Worklecach spi­sowaćel a Maćicar, pater Romuald ­Domaška. Narodźił bě so wón 28. julija 1869 žiwnosćerskej swójbje w Koslowje. Po wopyće Serbskeho seminara w Praze zastupi wón do rjadu cisterciensow a studowaše teologiju w Litoměřicach. Dźesać lět bě kapłan w klóštrje Marijinej hwězdźe, wot 1909 do 1940 administrator w Róžeńće a propst Pančičanskeho klóštra. Lěta 1928 postara so wo wulki swjedźeń krónowanja hnadowneje postawy w Róžeńće. Tak předstajichu jeho hru wo njej, a Domaška wuda tež wobrazowu knihu „Tysac lět hnadowne městno Róžant“. 1935 organizowaše wón hódne wopominanje 100. posmjertnin spisowaćela Bosćana Tecelina Měta, 1940 jeho nacije wuhnachu. Tak je po Europje pućował a wjele wo tym pisał. Pod pseudonymom Ilsan wozjewješe wón pilnje swoje powědančka wo surowych serbskich stawiznach, kaž 1935 wot nacijow zatamane „Wbohec mosty, Pilatusowy jězor ...“, a wo žiwjenju w Delanach, kaž knihu „Wrjós.“ LND wuda 1961 jeho literarne dźěła pod titlom „Wokoło stareho młyna“. W Koslowje a Šunowje dopominatej wopomnjenskej tafli na njeho. Manfred Laduš

nowostki LND