Lóšo a zmužićišo do přichoda
Silbermond je po lětdźesatku nowy započatk pytała a namakała, štož so na nowym albumje wotbłyšćuje
„Nashville – to bě woprawdźe najrjeńši čas, kotryž smy dotal jako skupina měli.“„Prěni raz so sta, zo smy to, štož bě po zdaću přeco samozrozumliwe, do prašenja stajili – skupinu. “
„Sym třećinu swojeho žiwjenja hižo dožiwiła, a z toho wjace hač połojcu ze skupinu. Sym zbožowna? Dokal hišće chcu? Što je mój zaměr?“
Dypkownje k hodam je znata a wjacore razy wuznamjenjena band Silbermond nowy album „Leichtes Gepäck“ předpołožiła. Je to pjata CD skupiny, kotrejež štyrjo čłonojo – Stefanie Kloß, Johannes a Thomas Stolle a Andreas Nowak – su so w Budyšinje namakali a před lětami tule zhromadnje hudźić započeli. Wo tym powěda mjez druhim tež nimale hodźinu trajacy portretowy film, kotryž je albumej jako DVD připołoženy. Cordula Ratajczakowa je so ze spěwarku Stefanie Kloß wo nowym albumje, wo wuwiću skupiny a wězo tež wo hodownych předewzaćach štyrjoch hudźbnikow rozmołwjała.
Trofeje na sćěnje su jeno kosće
Serbscy hajnicy wo swojim hobbyju, najrjeńšich wuspěchach, wo hladanju přirody a čehodla sej wonka druhdy podrěmnu
Nimo husaceje pječenje sej hody něchtóžkuli tež dźiwinu popřeje. W kupnicy drje ju tež poskićeja, ale wosebitosć je, maš-li čwak sorny abo dźiwjeho swinjeća direktnje wot hajnika. Hajnik pak je wjace hač jenož dodawar čerstweho mjasa z lěsa. Wón spjelnja mnohostronske přirodoškitne a towaršnostne nadawki. Tole zhonju w rozmołwje z hajnikami, kotřiž z Róžanta a Ralbic pochadźeja abo tam dźensa bydla. Bjesada z nimi je kaž wulět do swěta z hinašimi wašnjemi a ze swojoraznej rěču.
„Sym na tym polu kaž detektiw“
Pola nawody Serbskeje centralneje biblioteki a serbskeho kulturneho archiwa dr. Franca Šěna
Wón sedźi za šěrokim pisanskim blidom. Zady njeho na polcy steji kopica rjadowakow, knihow, tež hišće na boku na kamorje. Wšitko je přewidnje zrjadowane. Spóznaješ, zo dźiwa nawoda centralneje biblioteki a kulturneho archiwa w Budyskim Serbskim instituće na porjad. To wšak dr. Franc Šěn w swojej zamołwitej funkciji dyrbi, tole tči prosće w jeho krwi.
Wid z woknom na Park Marianny Britze z wulkimi štomami a w słóncu zybolacymi so łopjenami spožča jemu zawěsće přeco zaso mocy do dźěła na dobro serbskeho literarnostawizniskeho slědźenja. Na knižnym regalu steji napadnje wulka, powjetšena fotografija wo serbskej žonje w katolskej narodnej drasće z lěta 1900. Budyšan pytnje mój zajim za wobraz.
Brizantne dokumenty wo wukrajnej politice Domowiny za čas NDR ...
Wukrajne poćahi Domowiny běchu dotal lědma wědomostnje přeslědźene a wopisane. Dr. Ludwig Ela je so tajkim zwiskam za čas NDR na zakładźe archiwalijow wěnował, a Serbski institut je wo tym wosebity zešiwk Lětopisa wudał. Jako žórła wužiwaše wón Serbski kulturny archiw, archiwowy wobstatk SED Załožby za strony a masowe organizacije NDR w zwjazkowym archiwje, dokumenty zwjazkoweho społnomócnjeneho za podłožki stasi a Dansku centralnu biblioteku za Južny Schleswig. Móžu awtorej wobkrućić, zo je jara wobšěrnje a dokładnje slědźił a 115 přewšo zajimawych, njeznatych dokumentow na 196 stronach wozjewił. „Předležace dźěło je takrjec pódlanski produkt mojeho slědźenja za tohorunja w LND wudatu knihu wo Domowinje w NDR“, praji dr. Ela.
„Wjeselu so na nowe beletristiske a dźěćace knihi“
Rozmołwa z jednaćelku Ludoweho nakładnistwa Domowina Marku Maćijowej
Lěto so nachila. Tež w Budyskim Ludowym nakładnistwje Domowina zhladuja na to, što su lětsa docpěli, a měrja so zdobom hižo na lěto 2016. Wo tym a tamnym je so Alfons Wićaz z jednaćelku LND Marku Maćijowej rozmołwjał.
Je so za LND wšitko zwoprawdźiło, štož sće sej za lěto 2015 předewzali?
M. Maćijowa: To běše rjane, ale tež napinace lěto. Štož smy sej předewzali, smy zwoprawdźili. Wězo so přeco zaso stawa, zo so knižne titule přesuwaja, zo njemóžeš stajene terminy kaž planowane dodźeržeć. W cyłku pak smy jara spokojom.
Zawěsće jewjachu so starosće we wšelakich wobłukach, abo něšto je so nimokuliło. Kak sće to zmištrowali?
M. Maćijowa: Nam njeje so ničo nimokuliło. Ale dyrbjachmy so mócnje napinać, zo bychmy kónc meje nowy internetny wustup Serbskich Nowin zwoprawdźili, je pak so poradźiło. Nětko dźěłamy na nowym internetnym wustupje Noweho Casnika.
Na knižnym polu je wšitko derje běžało?
„Dajće Serbamzaso serbskich wučerjow“
Proza a lyrika Fryca Rochi w nowostce LND
Serbscy historikarjo, slědźerjo, rěčespytnicy maja hišće wjele dźěła. W serbskich a łužiskich stawiznach su dźě we wšitkich lětstotkach hišće mnohe běłe blaki, kotrež dyrbja so přeslědźić. Tole płaći w Delnjej Łužicy předewšěm za serbske pismowstwo. Předleža drje mjez druhim Chrestomatija delnjoserbskeho pismowstwa abo starše wudaće a diplomowe kaž tež doktorske dźěła wo jednotliwych spisowaćelach a basnikach. Bohužel pak je dotal hakle wot jednoho z našich delnjoserbskich klasikarjow wušło cyłkowne literarne dźěło w ćišćanej formje, kaž znajemy to wot Handrija Zejlerja, Jakuba Barta-Ćišinskeho abo tež Jurja Brězana.
„Štóž najhłubšo mysli, lubuje to žiwe“
Měr a dušiny pokoj pytamy wosebje wokoło hód. Hody chcemy najradšo sćicha w kruhu swójby swjećić. Prakřesćanske hodowne poselstwo pak mentalnje runje to nawopačne měni. Tež fanfary w Bachowym hodownym oratoriju „Juskajće a wjeselće so!“ njesteja runjewon za bjezšumnu idylku a mjelčenje, ale su kaž wukřik. Wulka wěc je so stała, něšto je so dospołnje změniło a něšto cyle nowe so započało. Poprawna ideja hód mjenujcy je: Słowo je so mjaso sčiniło. Sprostnjene słowa su naraz žiwe. Jich duch je přetworjeny do budźaceho, wožiwjaceho, čiłeho, kreatiwneho žiwjenja. To dźensnišim hodownym sentimentalnym začućam scyła wotpowědować nochce. Nimo toho koncentruja so naše hody hłownje na komerc, nic na duchowne tworićelske mocy.
Dwanata błótowska protyka Stog wušła
Stogi su wosebitostka Błótow. Hač do šěsć metrow wysoke „hoberske kopjena“ z drjewjanej podłohu a srjedźnej wodorunej žerdźu njesteja dźensa jenož na łukach. Widźiš je jako symbol krajiny na přikład w Bórkowach na swjedźenišću wosrjedź wsy a w miniformje samo w tamnišej termje. „Stog – Der Schober“ rěka tež kóždolětna knižna protyka, kotruž Spěchowanske towarstwo domizniske stawizny Stog Bórkowy wot lěta 2005 wudawa. Towarstwo běchu hakle w měrcu samsneho lěta załožili. Hižo k swjedźenskemu tydźenjej 700 lět Bórkowy kónc awgusta su mjeztym hižo dwanaty lětnik Stoga předstajili.
Zamóže čło- wjeske myslenje swojoraznje zapopadnyć
„Stary dom“, knižna prěnička młodeho spisowaćela Měrćina Wjenka, je nětko w Ludowym nakładnistwje Domowina wušła. Hdyž bywa samo na sebi w serbskej literaturje hižo z podeńdźenjom, zo so nowe młode pjero jewi, da je to pola Měrćina Wjenka hižo hotowy, serbskeho čitarja dospołnje jimacy a spokojacy podawk. Kniha wopřijima štyri powědančka: ju titulowacy „Stary dom“, „Muž a wobraz“, „Słonina“ a „Ja, tón tekst“.
Nošne powědančko je „Stary dom“, najwobšěrniše po linkach, zawěrno tež po předmjeće najhłubšo sahace. Chudy nimašnik Jan steji – hač bjezradny, to so hišće wukopa a wučinja powědku – před něhdy rjanym domom, mjeztym rozpadowacym a struchły napohlad skićacym. Wón dawa swojim myslam tam a sem brunčić, a dóńdźe jako rjek bjez wulkeho jednanja k skoro psychoanalytiskim refleksijam. Awtor přewodźa „do-so-hiće“ rjeka, kotryž spóznaje, „zo dyrbi swoju zašłosć hinak hódnoćić, swoje dźensa znowa wobmyslić a zo budźe jeho přichod ... wotnětka dospołnje hinaši“. Nowe zynki, nowe linki to w serbskej literaturje!
Wutrobne přeprošenje do Wrócławja
Prezident kulturneje stolicy Europy 2016 dr. Rafał Dutkiewicz sej přeje, zo bychu ludźo spokojni a wotewrjeniši byli
Klětu budźe pólske město Wrócław kulturna stolica Europy. Na to je so susodne pólske město dołho přihotowało. Wjele noweho je tam nastało a njesměrnje bohaty budźe kulturny poskitk, kotryž móža tež Serbja a Němcy z Łužicy wužiwać. Alfons Wićaz je so z prezidentom města Wrócławja dr. Rafałom Dutkiewiczom rozmołwjał.
Knježe prezidento, wy sće hižo před lětami w pólskim wulkopósłanstwje w Berlinje wo tym rěčał, zo so Wrócław za kulturnu stolicu Europy požada. Što je Was tehdy k tomu pohnuło?
R. Dutkiewicz: Sprěnja wěrju do kultury. Chcemy-li so wuwiwać a zwoprawdźeć, dyrbimy tole přez a w kulturje činić. Přidatnje wobsteji znata korelacija mjez kulturu a inowaciju. A tule chcemy moderne, inowatiwne město tworić. Tohodla tónle strategiski rozsud za kulturu.
Wašej próstwje za lěto 2016 bu přihłosowane. Što je tole w prěnim wokomiku za Was a wobydlerjow města woznamjenjało?
