Što pisanske stwy wšitko přeradźeja ...

Mittwoch, 21. August 2019 geschrieben von:

Wustajeńca fotografikarja Jürgena Maćija w Kamjencu

Wćipnota ćěrješe mje kónc junija do Kamjenca. Připowědźene běchu „Městnosće pisanja – Łužiscy spisowaćeljo“ (SN tehdy rozprawjachu). A wězo wabješe tež nazhonjenje z mnoho dotalnych foto-wustajeńcow Jürgena Maćija: Z nich woteń­dźeš přeco spokojny a zadźiwany z dokładnych, wěrnych pohladow, kotrež ći fotografikar skići.

Dokładne a wěrne pohlady do wuwića w našej towaršnosći

Dopominam so na přikład na „Krajiny města“ 2013 w Połčničanskim Rietschelowym domje abo na „Agrarne krajiny“ 2015 w Budyskim Serbskim muzeju. W pomjatku wostali su mi „Zetkanja na mjezach“, w Carnym Gozdźe (Schwarzheide) lěta 2014, hdźež bě wuměłc w městach z wobeju stronow Nysy njewšědne kućiki zapopadnył, skedźbnjejo na realne wuwića w našej towaršnosći. Znate su jeho zwobraznjenja gigantisce a hrožo skutkowacych krajin wuhlowych jamow abo fascinacija turbinow Hamorskeje milinarnje.

Kniha Erwina Hanuša wušła

Mittwoch, 21. August 2019 geschrieben von:
Budyšin (SN). „Wósłonki mójogo žywjenja“ rěka nowa kniha Ludoweho nakładnistwa Domowina. Erwin Hanuš powěda w njej zajimawostki swojeho žiwjenja. Rodźeny Hochožan, absolwent Budyskeje Serbskeje wyšeje šule a Lipšćan­skeje uniwersity, měješe štyri serbske dźěłowe městna. Wón je Pratyju a wučbnicy wudawał, jako słownikar a basnik skutkował a bě rěčny poradźowar kóž­demu, kiž radu trjebaše. Nazhonjenja zběrał je sam w třoch politiskich systemach a we wobłuku dweju towaršnostneju přewrótow.

Zestajeja filmowy rjad

Dienstag, 20. August 2019 geschrieben von:

Choćebuz (SN/CoR). Organizatorojo filmoweho festiwala Choćebuz zesylnjeja zhromadne dźěło z Institutom za slawistiku Podstupimskeje uniwersity z pilotowym projektom. Tak wuhotuja studenća we wobłuku dwusemesterskeho seminara wot apryla wosebity filmowy rjad za přichodny Choćebuski filmowy festiwal wot 5. do 10. nowembra. Program sekcije staji temu „Migracija we wuchodoeuropskim filmje“ do srjedźišća.

Nimo studowacych Podstupimskeje uni­wersity wuknu tež ći z Europskeje uniwersity Viadrina Frankfurt nad Wódru w seminarje zakładne techniki, kak filmowy wuběr kuratěrować. Woni pisaja rozprawy wo filmach, kotrež su sej wobhladali, a teksty za katalogi wo wu­zwolenych přinoškach. Na festiwalu wob­dźěla so na filmowych rozmołwach a změ­ja tam filmowcow interviewować. 23. oktobra chcedźa studenća film „Migracija we wuchodoeuropskim filmje“ runje tak kaž wuslědki seminara před­sta­jić. Pilotowy projekt ma tež tomu słužić, slawistiku jako jedyn z tak mjenowanych małych předmjetow bóle do zjawnostneho fokusa přinjesć.

Napoleon Bonaparte

Dienstag, 20. August 2019 geschrieben von:
15. awgusta 1769 narodźi so wochudnjenej zemjanskej swójbje w Ajaccio na kupje Korsika syn Napoleon, kiž sta so pozdźišo z wuznamnej historiskej wosobu. Nadarjeny oficěr zakitowaše francosku byrgarsku rewoluciju a wuznamjeni so jako wusahowacy rozkazowar wójska přećiwo Rakuskej, w Italskej a Egyptowskej. 1799 sta so wón z Prěnim konsulom a diktatorom a pjeć lět po tym z francoskim kejžorom. Napoleon doby 1805 nad Rakuskej a 1807 nad Pruskej a zakaza wikowanje a zwiski z Jendźelskej. W bitwje pola Budyšina 20. a 21. meje 1813, kotruž je jeho armeja z dwójce telko padnjenymi kaž Rusojo a Prusojo dobyła, bu na 50 wsow zničenych. Do toho běchu jeho wojacy 12. meje Biskopicy wotpalili. Přebywacy w Budyšinje bydleše Napoleon wot lěta 1807 do septembra 1813 wosom króć w róžkowym domje Nutřkowna Lawska/Jerjowa. W Ruskej poćerpje jeho Wulka armeja 1812 hobersku poražku, 1813 su zwjazkarjo Ruskeje, Pruskeje a Rakuskeje Napoleona w Bitwje narodow w Lipsku porazyli. 1814 interněrowachu jeho na kupje Elba a 1815 na kupje St. Helena w južnym Atlantiku, hdźež wón 5. meje 1821 zemrě. Manfred Laduš

Myto Wojerecam

Montag, 19. August 2019 geschrieben von:

Drježdźany (SN/bn). Lětuši lawreaća sak­ske­ho myta za kulturne kubłanje „Kultur.LEBT.Demokratie 2019“ su towarstwo Kulturna fabrika Wojerecy, powšitkownowužitna tzwr Societaetstheater Drježdźany, kwartěrowy management Prohlis a Kamjeničanske towarstwo ASA-FF. Sobotu je dr. Eva-Maria Stange (SPD), statna ministerka myto wupisowaceho sak­ske­ho ministerstwa za wědomosć a wuměłstwo, institucijam po 2 500 eurach do­těrowane wuznamjenjenje pře­podała. Wosebite myto a 1 000 eurow spožčichu kubłanskemu a kooperaciskemu projektej akterow z Torgauwa, Delitzscha a Püchauwa „Hódnota swobody“.

Wojerowčenjo su ze swojej inscenaciju „Město rejuje: Manifest“, stawizny města wot lěta 1950 hač do dźensnišeho sce­ni­sce wotbłyšćowace, „palace prašenje wizije solidariskeje, sebjewědomeje a swětej napřećo wotewrjeneje domizny towaršnosći spřistupnili“, rěka we wopodstatnjenju jury.

Dohromady 72 rozdźělnych iniciatiwow resp. towarstwow je so na wubědźowanju wobdźěliło. Jeničke łužiske přinoški běchu nimo hry Kulturneje fabriki Wojerecy namjety z Połčnicy, Njedźichowa, Wjelećina a Lubuša.

Maks Rječka

Montag, 19. August 2019 geschrieben von:
19. žnjenca 1944 je serbski wučer a domi­znowědnik Maks Rječka jako wojak w Rumunskej žiwjenje přisadźił. Narodźił bě so 25. jutrownika 1908 w Radworju jako syn dźěłaćerja. Wuchodźiwši ludowu šulu wukubła so wot lěta 1922 do 1926 na Wyšej překupskej šuli w Budyšinje na bankownika. Bórze pak ćehnješe jeho bóle do wučerstwa a tak dźěše 1929 na studij pedagogiki a ludowědy na Pedagogiskej wysokej šuli Drježdźany. Tu zetka so ze sobustudentami, kaž z Jurjom Winarjom, Pawołom Nowotnym a Erichom Krawcom. Rječka dopisowaše za a redigowaše w lětach 1930–1932 časopis Serbski student a běše „hłowny starši“ na schadźownkach. Wěsty čas studowaše tež we Wienje. Wot 1933 běše wučer w Róženće, přechodnje tež w Chrósćicach, Konjecach a Kamjencu. 1934 přewza wot Mikławša Hajny dirigat spěwarskeho towarstwa Lilija­ w Ralbicach hač do jeho zakaza 1937. Podawaše přinoški do serbskich časopisow a zaběraše so z dźiwadźelnistwom mjez šulskej młodźinu. Jeho trajne zawostajenstwo je wobšěrna monografija „Narodna drasta katolskich Serbow“ (1936), prěnja tajka zběrka wo materielnej serbskej kulturje. Jurij Nuk

Wo škleńcach a hosćencach

Freitag, 16. August 2019 geschrieben von:

Do zajimaweje wustajeńcy w domizniskim muzeju pohladnjene

Njeswačidło (ML/SN). Něhdźe 200 piwowych, winowych, palencowych a dalšich škleńcow za gastronomiju wuhlada wopytowar noweje wustajeńcy w Njeswačanskim domizniskim muzeju. Wone pochadźeja z minjenych sto lět, wosebje pak z NDRskeho časa, tak tež wabjenski plakat „Štóž piwo pije, pomha ratarstwu“. Nimale 180 škleńčanych eksponatow je najenk Njeswačanskeho Knježeho hosćenca David Härtel za přehladku pře­wostajił. Jeho staršej staj gastronomaj, a mać ma nětko hišće hosćenc w kupjeli w Nižej Wsy. David Härtel měješe tuž hižo­ zahe zwiski k škleńcam z korčmow, kotrež je jako młodźenc zběrać započał. Šěsć lět mjeztym wón Knježi hosćenc wosrjedź Njeswačidła wot gmejny wotnaja. Wot kónca minjeneho lěta je wulki lokal z korčmu, žurlu a přenocowanjemi jenički w Njeswačidle, wšako stej Wjesny hosćenc a lodowa kofejownja při haće zawrjenej. Jenož w lětnim času móžeš lodowu kofejownju w parku hišće wopytać.

Weimarska wustawa płaćiwosće nabyła

Donnerstag, 15. August 2019 geschrieben von:

14. awgusta 1919 je Weimarska wustawa, prěnja demokratiska w Němskej, płaći­wosće nabyła. Tři dny do toho bě ju reichski prezident Friedrich Ebert (SPD) na durinskim hrodźe Schwarzenburg podpisał. Weimarska wustawa bě wot lěta 1919 do 1933 zakładny zakoń a zakład prěnjeje němskeje republiki. W njej běchu wudobyća Nowemberskeje rewolucije zakótwjene. Wustawa bě pomjenowana po prěnim městnje schadźowanišća Narodneje zhromadźizny, wušłeje z wólbow 19. januara 1919, kotrež wotměchu so pod terorom konterrewolucionarnych wobrónjenych korpsow. Wot 421 zapósłancow, mjez kotrymiž běchu prěni raz wjacore žónske, bě 236 z byrgarskich stron kaž Narodnokonserwatiwneje strony, Němskeje demo­kra­tiskeje strony (DDP) a Centruma. Social­demokraća (SPD) běchu ze 163 zapósłancami a Njewotwisni socialdemokraća (USPD) z 22 politikarjemi zastupjeni.

Prěni prezident bě předsyda SPD Friedrich­ Ebert, šef prěnjeho knježerstwa socialdemokrat Philipp Scheidemann. Tón bě 9. nowembra 1918 w Berlinje re­pu­bliku wuwołał. Knježerstwo bě ko­ali­­cija ze stronow SPD, DDP a Centruma.

„Powědkowy raj“ rěka nowa wustajeńca, kotruž su wčera w Budyskej Serbskej kulturnej informaciji wotewrěli. Monika Šuber­towa (naprawo) z Lubnjowa je zajimcam swój puć do serbskeho swěta předstajiła, Torsten Mak z Choćebuza měješe lawdaciju. Wustajene wolijowe mólby su tež na předań. Hač do nowembra je přehladka w SKI widźeć. Foto: SN/Maćij Bulank

Nětko Kaponica w srjedźišću

Dienstag, 13. August 2019 geschrieben von:
Budyšin (SN). „A srjedźa Kaponica – Mittendrin der Hahneberg“ − rěka dźensa w Ludowym nakładnistwje Domowina wušła třeća zabawna dwurěčna čitanka wudawaćela Marka Grojlicha. Tónkróć wěnuje so wón kónčinje ewangelskich wosadow Rakecy, Njeswačidło a Minakał-Łupoj. Znowa je wubrał kopicu zajima­wych přinoškow ze starych serbskich nowin a wurězki z literatury wo wšědnym dnju a njewšědnych podawkach. Kniha je myslena za serbske a němske čitarstwo Hornjeje Łužicy, kotrejž matej zdźěla samsne korjenje. Knižna premjera budźe 18. oktobra w Rakecach.

Chróšćan Šulerjo

Neuheiten LND