„Syman Pětr Cyž budźe nowy jednaćel LND, 2. přechod projekta ,Naša serbska kniha‘ je zahajeny, knižne wiki w Lipsku su wotprajene“. Takle zahajich na tymle městnje swoju kolumnu spočatk měrca. Mjeztym jenož w nakładnistwje nowy wětřik njeduje. Po cyłym swěće je so „worakaweho“ koronawirusa dla mnoho změniło. Nimo Lipšćanskich su tež knižne wiki w Praze wupadnyli, kaž nimale wšitke zjawne zarjadowanja. Tola wichory su přeco zaso byli, pomyslmy jeno na čas před 30 lětami, jako so cyły stat z politiskeje karty zhubi. Z měrliweje rewolucije za reformami žedźaceho so ludu sćěhowaše zrazom politiski přewrót, a ludźo móžachu so lědma dodźiwać, kak spěš­nje stejachu před wulkej nowej swobodu. Kak pak ju wužiwać, kak z nowymi wobstej­­nosćemi wobchadźeć – to bě mnohim ho­berske eksistencielne wužadanje. Porno tomu je korona ... špatne přirunanje.

Po wjace hač třoch lětdźesatkach je so Beno­ Bělk 30. smažnika z připosłucharjemi Serbskeho rozhłosa rozžohnował. Bosćan Nawka je so z woblubowanym moderatorom rozmołwjał.

Knježe Bělko, najwoblubowaniše prašenje na kóncu powołanskeho skutkowanja je: Wuměnkar – a što nětko? Potajkim: Što nětko?

B. Bělk: Sprawnje prajene scyła njerozumju, zo sej ludźo hižo pjeć lět do renty hłowu wo tym łamaja, kak potom dale. Njewuchadźam z toho, zo so za mnje pře­wjele změni. Poprawom njemóžu rjec, zo sym minjene 31 lět na dźěło chodźił. Wólny čas, dowol, zhromadnosć w chórje abo sportowym cyłku a wězo skutko­wanje za mikrofonom – wšo to ze so­bu zwisuje, wšitko so mjez sobu wobwli­wuje a móže nastorki dawać. Ani jenički raz njejsym rano w třoch stanył a sej prajił:­ Dźensa pak so mi njecha! Popoł­dnju po wusyłanju snano, hdyž bě wu­konowa křiwka popušćiła, tajke myslički hdys a hdys mějach. To pak zawěsće kóždy znaje.

2. julija 1945 zemrě we Worklecach spi­sowaćel a Maćicar, pater Romuald ­Domaška. Narodźił bě so wón 28. julija 1869 žiwnosćerskej swójbje w Koslowje. Po wopyće Serbskeho seminara w Praze zastupi wón do rjadu cisterciensow a studowaše teologiju w Litoměřicach. Dźesać lět bě kapłan w klóštrje Marijinej hwězdźe, wot 1909 do 1940 administrator w Róžeńće a propst Pančičanskeho klóštra. Lěta 1928 postara so wo wulki swjedźeń krónowanja hnadowneje postawy w Róžeńće. Tak předstajichu jeho hru wo njej, a Domaška wuda tež wobrazowu knihu „Tysac lět hnadowne městno Róžant“. 1935 organizowaše wón hódne wopominanje 100. posmjertnin spisowaćela Bosćana Tecelina Měta, 1940 jeho nacije wuhnachu. Tak je po Europje pućował a wjele wo tym pisał. Pod pseudonymom Ilsan wozjewješe wón pilnje swoje powědančka wo surowych serbskich stawiznach, kaž 1935 wot nacijow zatamane „Wbohec mosty, Pilatusowy jězor ...“, a wo žiwjenju w Delanach, kaž knihu „Wrjós.“ LND wuda 1961 jeho literarne dźěła pod titlom „Wokoło stareho młyna“. W Koslowje a Šunowje dopominatej wopomnjenskej tafli na njeho. Manfred Laduš

Po 75 lětach chcedźa we Łazu pomnik za woporow ćěkańcy a wuhnanstwa postajić

Wjes to w idyliskej wokolinje: Konrads­waldau blisko Briega. „Tři jězory, wulke žiwnosće, tři hosćency, dwaj rěznikaj, dwě pjekarni a třo frizerojo; dźěd a wowka z maćerneho boka měještaj zahrodnistwo a wobchod z kolonialnymi tworami. Staršej wobsedźeštaj frizersku stwu. My dźěći hrajkachmy sej při jězorje. Tam móžachmy so w lěću kupać a w zymje so smykać“, dopomina so 85lětna Sigrid Hanske ze Šćeńcy na dźěćatstwo w Šleskej. Wjes rěka dźensa Przylesie, leži pola Brzega a słuša k wojewódstwu Opole.

W januarje 1945 bližeše so fronta. Druha swětowa wójna nawróći so do kraja, kotryž bě ju rozputał. „Bě jara zyma, minus 23 stopnjow; a mějachmy wjele sněha. Dyrbjachmy ćěkać. Mějachmy jenož mały kófer a poslešćo při sebi, jako so z dwěmaj konjomaj na puć nastajichmy. Wokolne wsy běchu hižo wopušćene.“ Sigrid Hanske rodź. Schmidt bě tehdy dźesać lět stara. Woznam kaž tež stróžele wójny jej hišće wědomej njeběchu.

Na zapad ćěkali