Michał Jan Wałda

póndźela, 13. septembera 2021 spisane wot:

Měšnik, kěrlušer a hymnologa Michał Jan Wałda narodźi so 8. požnjenca 1721 ­burskej swójbje w Čornecach. Wuknješe na gymnaziju w Českim Krumlovje, Praze a Olomoucu a bě po tym chowanc Serbskeho seminara. Wón studowaše w złotym měsće nad Wołtawu teologiju a filozofiju a bě prefekt seminara. Wróćiwši so do domizny skutkowaše wot lěta 1750 do 1759 jako wikar a kapłan Bu­dyskeje cyrkwje Našeje lubeje knjenje. Wot 1761 do 1776 bě zasłužbny a woblubo­wany wosadny farar w Radworju. Na to powołachu Wałdu do Budyskeho ta­chantstwa, powyšichu jeho 1777 na šolastika a lěto po tym na tachantskeho ­kantora.

Sokoł Malešecy

pjatk, 10. septembera 2021 spisane wot:
10. septembra 1921 běchu w Malešecach na iniciatiwu wjesneho šewskeho mištra, wjesneho chronikarja a zahoriteho serbskeho prócowarja Arnošta Sykory, a jeho syna Kurta jednotu Sokoła załožili. Arnošta Sykoru wuzwolichu za starostu, načolnik (tak rěkaše zamołwity nazwučowar) bě wučer Ota Jurak. Spočatnje přewjedowachu jenož proste (gymnastiske) zwučowanja, ale hižo w nowembru samsneho lěta móžachu młodźi Sokoljo swoje kmanosće na prěkušu a bradłach dopokazać. Narjady běštaj Marko Smoler a Herman Šleca w Čěskej darmotnje dóstałoj. Malešanska jednota so derje wuwi, bu přikład za to, wutworić lěto pozdźišo dalšej jednoće w Poršicach a Ra­dworju. W Malešecach wotměchu 1. awgusta 1922 prěni sokołski swjedźeń w Serbach. Lěto pozdźišo wutworichu tam sku­pinje Sokołkow-žonow a Sokolatow-dźěći. Najmłódšich nawjedowaše Kurt Sykora. Wón bu 1927 zwjazkowy nazwučowar. Lěto do toho bě w Malešecach w stawiznach Sokoła mjez 1920 a 1933 jenički zlět Sokolatow z wobdźělenjom wosom skupin. Hač do rozpušćenja jednoty po 9.

Spočatk we Wjerbnje

srjeda, 08. septembera 2021 spisane wot:
Mjeztym zo běchu Hornjoserbja hižo 10. meje 1945 w Chrósćicach wot fašistow zakazanu Domowinu wobnowili, poradźi so nowy spočatk w Delnjej Łužicy hakle 8. septembra 1946. To sta so w domje Měta­ Lažkeho we Wjerbnje. Na zeńdźenju 20 Serbow (mjez nimi Bogumił Šwjela a dr. Jurij Rjenč z Budyskeje centrale Domowiny) wuzwolichu Lažkeho za předsydu, Kita Smogarja ze Žylowa a Božidara Pjelu ze Šlichowa za zastupjerjow, Fryca Maraka ze Smogorjowa za sekretara za młodźinu a Minu Witkojc za kulturne dźěło. Prawiznik Rjenč bě hižo spočatk junija w jednanju na sowjetskej komandanturje w Choćebuzu přizwolenje za dźěło serbskeje narodneje organizacije dóstał. Na zeńdźenju we Wjerbnje Měto Lažki sam přitomny njebě, jeho běchu zajeli (kaž na krótki čas tež Minu Witkojc) po wobwi­nowanju ze stron němskich nacionalsocialistow. Hižo 1932 běchu tući Lažkeho „Wendenkönig“ mjenowali a po jeho wobdźělenju na Wšosokołskim zlěće w Praze „Tschechenfreund“ a „tschechischer Quertreiber“. Wo ćežkim dźěle Domowiny swědči, zo su hakle 15. meje 1949 sekre­tariat za Delnju Łužicu w Choćebuzu wu­tworili. Mikławš Krawc

PhDr Mikławš Krječmar

wutora, 07. septembera 2021 spisane wot:
Pozdźiši serbski rěčespytnik, literarny stawiznar a uniwersitny docent PhDr Mikławš Krječmar narodźi so 6. požnjenca 1891 chěžkarskej swójbje w Chasowje. Wón bě chowanc Praskeho Serbskeho seminara a studowaše tam katolsku teologiju, slawistiku a germanistiku. Po promociji 1921 bě najprjedy wučer němčiny na čěskich šulach w Praze. Wot lěta 1922 do 1953 bě docent za serbšćinu na Karlowej uniwersiće, hdźež 1948 wo serbskej rěči a literatury habilitowaše. Wot 1946 do 1948 bě wučer a direktor Serbskeho gymnazija w Českej Lípje a Varnsdorfje. PhDr Krječmar běše zasłužbny serbski literarny wědomostnik, kiž přeslědźeše předewšěm listy Jakuba Barta-Ćišinskeho, Mikławša Andrickeho a studentski časopis „Lipa Serbska“. Z prof. dr. Pawołom Nowotnym wuda knihu wo „Listowanju Ćišinskeho z Muku a Černym“. Pisaše wo syntaksy a słowotwórbje našeje maćeršćiny a šěrješe w ČSR wědu wo nas Serbach. Dale zeserbšći někotre literarne dźěła Aloisa Jiráseka, Jana Nerudy a Boženy Němcoveje a Komunistiski manifest. Jako jedyn z prěnich dósta Myto Ćišinskeho. Maćicar a Domowinjan zemrě 22. smažnika 1967 w čěskim Mělníku.

Jurij Šołta

póndźela, 06. septembera 2021 spisane wot:
1. septembra 1971 zemrě w Budyšinje w starobje 85 lět wučer, kantor, kulturny prócowar Jurij Šołta. Něhdyši serbscy šulerjo w Českej Lípje a Varsndorfje so wěsće na internatneho nawodu a wučerja nabožiny, kotrehož jenož pod mjenom „knjez kantor“ narěčachu, dopominaja. Jurij Šołta bě po wopyće Katolskeho wučerskeho seminara wot lěta 1907 wučer w ródnym Radworju, Zdźěri a Budyšinje. Tam jeho nacije 1938 jako nawodu Tachantskeje šule wotsadźichu. Wědomy Serb dyrbješe hač do kónca wójny w zakładnych šulach wučić, mjez druhim w Poršicach. Po nawróće z Čěskeje 1948 bu wón korektor w serbskej ćišćerni, je pak dale serbšćinu podawał. Wulke zasłužby měješe wo Budyske kulturno-nabožne žiwjenje. Bě dirigent chórow Nadźija a Jednota, nic mjenje hač 50 lět bě kantor Serbskeje cyrkwje, bě awtor hódnych přinoškow w nowinach a časopisach, bě sobuzamołwity za wudawanje nabožinskich a wědomostnych spisow. Za šulsku potrjebu wuda wón w lěće 1937 „Rozmołwnik k lochkemu nawuknjenju serbskeje rěče za najwšelakoriše poměry čłowjeskeho žiwjenja“, wersija w němskej rěči bě hižo 1920 wušła. Mikławš Krawc

Zejlerjowy pomnik

póndźela, 30. awgusta 2021 spisane wot:
30. awgusta 1931 su Serbja na Łazowskej nawsy pomnik swojemu wuznamnemu basnikej Handrijej Zejlerjej (1804–1872, wot lěta 1835 do smjerće farar we Łazu) stajili. Při pomniku měješe šěsć čłonow Hrodźišćanskeje jednoty Serbskeho Sokoła čestnu stražu. Sokołska swjedźenska drasta a scyła serbske zarjadowanje bě­štej mjez němskimaj skupinomaj Stahlhelm a Hitlerowcow pohóršk zbudźiłoj. Hižo do swjedźenja běchu tući samo z krejpřelećom hrozyli. Postorkowachu so na tym, zo wustupuja Sokol­jo w „čěskich uniformach“. Wosadny farar Jurij Malink a wjesny předstejićel Korla Blazij spytaštaj z wulkim napinanjom situaciju złahodźić a njemyleny wotběh poswjećenja zawěsćić, štož so skónčnje tež poradźi. Tak móžeše Měrćin Nowak-Njechorński (sam čłon čestneje stra­že) w Sokołskich Listach pisać: „Nó chrobli ‚štalhelmojo‘ a ‚Hitlerowscy‘ nje­běchu ličili z raznosću wosadneho fararja a gmejnskeho předstejerja. Taj njedaštaj so zatrašić a šćuwakam a wupěrakam wot­mołwu dołžnu njewostaštaj.“ Dźens staraja so čłonojo spě­chowanskeho towarstwa Dom Zejlerja a Smolerja wo Zejlerjowej pomnik a row.

Jiří Mudra

pjatk, 27. awgusta 2021 spisane wot:

28. awgusta 1921 narodźi so pozdźiši gymnazialny wučer, slawist, čěski přećel našeho ludu Jiří Mudra. W lěće 2011 wuda Praske Towarstwo přećelow Serbow (SPL) z podpěru Maćicy Serbskeje 136 stron wopři­jacu knihu, w kotrejž je w podtitulu rěč wo 90. narodninach „čěskeho wótčinca a přećela Łužiskich Serbow“. Dopokazow za tajke hódnoćenje je nadosć. Tak su to „Mudrowe wjelětne spomóžne dźěło w SPL, jeho zamołwite redaktorstwo časopisa Česko-lužický věstník (1993–1999), jeho njeličomne přinoški w Rozhledźe, Lě­to­pisu a mnohich čěskich medijach, wjele přełožkow serbskeje literatury, kaž „Bosćij Serbin“ Marje Kubašec abo „Nawrót sonow“ Jurja Kocha. Z Janom Petrom spisa Mudra štyrizwjazkowu wučbnicu serb­šćiny za studentow a druhich zajimcow, swědomiće dźěłaše na čěsko-serbskim resp. serbsko-čěskim słowniku. Wuske zwiski nawjaza ze znowazałoženym Serbskim Sokołom. W lěće 2008 dari nam repre­zentatiwnu knihu „SOKOL – Malé dějiny­ velké myšlenki“ („SOKOŁ. Małe stawi­zny wulkeje myslički“). Serbja wu­znamjenichu Jiříja Mudru 1996 z Mytom Domowiny. Zemrěł je wón 2. měrca 2009.

Mikławš Krawc

Michał Rab

srjeda, 25. awgusta 2021 spisane wot:
25. awgusta 1971 zemrě w Smochćicach w 84. žiwjenskim lěće farar-dekan Michał Rab, pod klóšterskim mjenom jako pater Clemens (Klimant) znaty. Z Wotrowa po­cha­dźacy duchowny (tam bě so 13. septembra 1887 narodźił) přežiwi wjetši dźěl žiwjenja w Čěskej. Po wopyće tachantskeje šule a wučerskeho seminara w Budyšinje poda so do Praskeho Serbskeho seminara. Wottam wjedźeše jeho puć do nižozemskeho Sittarda na filozofiske a teologiske studije a po tym na měšniski studij do Luxemburga. Po wudyrjenju wójny 1914 wukonješe na wjacorych městnach lacaretsku słužbu. Hakle 1. žnjenca 1920 bu na měšnika wuswjećeny. Najprjedy skutkowaše 13 lět w Novosedlicach/Dubí, wot 1933 w Bořymje. 1945 přesydli so do Jiřetina bli­sko­ Varnsdorfa. Nimo serbskich kemšow (jónu měsačnje tež w Praze) podawaše serbskim gymnaziastam nabožinu. Po přewzaću mocy přez komunistow w februaru 1948 bě někotre tydźenje zajaty. Hač do lěta­ 1966 fararješe w Novosedlicach a we Vtelnje pola Mosta. Po nawróće do do­mi­z­ny wupomha druhdy w Zdźěri. Michał Rab pisaše do nowin a časopisow a wuda knižku „Domizna a křesćanska swójba w serbskich přisłowach“. Mikławš Krawc

Arnošt Bart

wutora, 24. awgusta 2021 spisane wot:
24. awgusta 1996 zemrě w 94. žiwjenskim lěće horliwy Sokoł a narodowc Arnošt Bart. Narodźił bě so 18. měrca 1903 jako syn Arnošta Barta z Brězynki (Briesing), sobuzało­žerja Domowiny, jeje pozdźišeho předsydy a předsydy Serbskeje narodneje rady. Arnošt-młódši zapřimny hižo zahe do narodneho dźěła. Załoži 1920 sobu prěnju jednotu Serbskeho Sokoła w Budyšinje, bu sobustaw spěwneho towarstwa Sołobik w Sowrjecach (Soritz) a Budyskeje Nadźije. W jednotach Sokoła w Budyšinje, Malešecach a Delnim Wujězdźe bě aktiwny zwučowar. Zhromadnje z Kurtom Sykoru staraše so zaměrnje wo nastaće dźěćacych skupin. Tajke Sokolata mějachu na to w jědnaće jednotach, w Malešecach bě jako jenič­ka skupina holcow. Sokolata wustupowachu na zlětach Sokoła 1924 w Pan­čicach-­Ku­ko­wje, 1927 we Wulkim Ćisku a 1931 w Ra­dworju, na zlětach Domowiny pak 1924 w Chwaćicach, 1926 w Bukecach, 1928 w Budestecach, 1929 w Klukšu kaž tež 1930 w Rakecach. Same mějachu Sokolata zlět 1926 w Malešecach, 1927 w Chrósćicach a 1928 w Radworju. Po wójnje znajachu Serbja młynka z Delnjeho Wujězda tež jako hrajerja w Serbskim ludowym dźiwadle. Mikławš Krawc

Sprawny a horliwy Serb

srjeda, 18. awgusta 2021 spisane wot:

Składnostnje 100. posmjertnych narodnin spominamy na studijneho radu, swěr­neho towarša a horliweho Serba Rudija Klina. Wón narodźi so 3. awgusta 1921 w Malešecach a tam tež wotrosće. Pola serbskeho wučerja Jana Šěcy měješe mjez druhim serbsku wučbu. Po šuli nawukny zamkarstwo a dyrbješe bórze do wojakow a do wójny. Ćežkozbrašeny wróći so do Malešec. W lěće 1946 wopyta nowowučerski kurs na Serbskim wučerskim wustawje w Radworju. Nastupi prěnje wučerske městno w šuli Zubornička/Stróža. W lěće 1949 złoži prěnje wučerske pruwowanje a bu šulski nawoda we Worcynje. Hro­ma­dźe z Měrćinom Nowakom-Njechorńskim wožiwi Domowinske dźěło we wsy. W Niskej a Běłowodźanskim wokrjesu skutkowaše pozdźišo jako naměstnik wokrjesneho radźićela. Najwjetše zasłužby za Serbstwo zdoby sej Rudij Klin jako direktor Centralneje rěčneje šule w Minakale. Wot 1956 hač do swojeho inwalidizowanja 1980 nawjedowaše dalekubłanišćo dorosćenych z wulkej zamołwitosću. W Minakale je wšón čas Domowinskej skupinje „Statok“ předsydarił.

nowostki LND