Erich Lodni

wutora, 13. junija 2023 spisane wot:
9. smažnika před 75 lětami zemrě w Budyšinje wyši wučer na wuměnku Erich Lodni. Dwaj tydźenjej do toho bě jeho mandźelska na prawdu Božu wotešła. Mandźelskaj buštaj na Tuchorju pochowanaj a narowny kamjeń pyšeše serbske hrónčko. Erich Lodni měješe lětsa dwaj jubilejej, dokelž bě so 21. meje před 150 lětami jako syn ratarja w Jatřobju (Jetscheba) pola Minakała narodźił. Po studiju na Budyskim Krajnostawskim wučerskim seminarje wučerješe najprjedy štyri lěta w Chwaćicach, hdźež aktiwnje w tamnišim serbskim towarstwje a z narodnym pró­co­warjom Arnoštom Bartom-Brězynčanskim hromadźe dźěłaše. Po tym bě wot lěta 1897 do 1934 w Rakojdach z wučerjom, hdźež so jara za Serbstwo zasadźowaše. Lodni bě wot 1895 čłon Maćicy Serbskeje. W Rakojdach załoži 1902 serbske ratarske towarstwo a dwě lěće po tym załoži ratarske towarstwo za Bart a wokolne wsy. Bě jeho městopředsyda a pokładnik. Lodni spěchowaše serbsku kulturu w tamnišej kónčinje a zaběraše so z plahowanjom sadu. 1934 přesydli so jako wuměnkar do Budyšina. Po wójnje po­dawaše wot nazymy 1945 serbšćinu w měsće a wupomhaše jako lektor w redakciji Noweje doby.

Mina Witkojc

wutora, 30. meje 2023 spisane wot:

28. róžownika před 130 lětami narodźi so delnjoserbska basnjerka a nowinarka Mina Witkojc w Bórkowach jako dźowka słužownicy. Jeje njemandźelski nan bě Fryco Pohlenc, korčmar w jeho po swójbje pomjenowanym błótowskim hosćencu. Mina wotrosće pola wowki, přetož mać bě zahe zemrěła.

Bogumił Šwjela

wutora, 23. meje 2023 spisane wot:

20. róžownika 1948 zemrě na železniskej jězbje z Rudolstadta do Łužicy blisko Naumburga delnjoserbski wótčinc a farar Bogumił Šwjela a bu pozdźišo w Choćebuzu pochowany. „Z Bogumiłom Šwjelu je wotešoł jedyn z najhorliwišich prócowarjow stareje generacije, rěčespytnik a nimo Frida Mětška posledni delnjoserbski narodny prócowar.“ Tak pisaše šefredaktor Noweje doby Měrćin Nowak-Njechorński. 5. požnjenca 1873 narodźi so Šwjela jako syn wučerja a redaktora Bramborskeho Casnika Kita Šwjele w Skjarbošcu (Schorbus) w Delnjej Łužicy.

Maks Rječka

wutora, 25. apryla 2023 spisane wot:
25. apryla 1908 narodźi so wučer a do­mi­znowědnik Maks Rječka w Radworju. Po wukubłanju na bankownika poda so na studij pedagogiki a ludowědy do Drježdźan a Wiena. Statny eksamen złoži Rječka 1933 z dźěłom wo serbskej katolskej drasće, kotrež w Časopisu Maćicy Serbskeje 1936 wozjewi. Tute wobhla­duje so jako zazběh slědźenja na tutym polu. W nim wuži tež swój wuběrny ry­sowanski talent. Pod wliwom slědźerja Adolfa Spamera wěnowaše so akribisce dalšim ludowědnym temam kaž na př. nabožnym pomnikam. Zahority Serb bě 1929 předsyda towarstwa seminaristow Włada, redaktor časopisa Serbski student, nawjedowaše 1931 Zwjazk łuži­sko-serbskeho studentstwa, bě 1932 předsyda Towarstwa Bjarnat Krawc w Drježdźanach a wot 1934 nawoda Ralbičanskeje Lilije. Po po­dušenju Sokoła w NS-času hromadźeše sportowcow w Zwjazku serbskich katolskich zwučowanskich jednotow. Wučer w Róžeńće, Chrósćicach, Konjecach a Kamjencu bu 1939 do wojakow zwołany. Żiwjenje ­nadźijepołneho slědźerja, wučerja a nana štyrjoch dźěći skónči so tragisce 1944 w Rumunskej. Andrea Pawlikowa

Dr. Simon Brězan

srjeda, 19. apryla 2023 spisane wot:
15. jutrownika 1998 zemrě dr. Simon Brězan. Wón bě nawoda referata za naležnosće Serbow w ministerstwje za wědomosć a wuměłstwo Swobodneho kraja Sakskeje. Narodźi so 31. januara 1958 jako jenički syn spisowaćela Jurja Brězana w Budyšinje. Wot 1978 do 1983 studowaše w Lipsku germanistiku. Po tym dźěłaše wosom lět jako literarny wědomo­stnik w Budyskim Instituće za serbski ludospyt. Bě tam redaktor Lětopisa, rjada D, za kulturu a wuměłstwo. Spisa swoje doktorske dźěło „Zwiski mjez němskim rozswětlerstwom a serbskim narodnym wozrodźenjom“. 1988 zakitowaše swoju disertaciju z predikatom „Magna cum laude“. Spisa rjad literarnowědomostnych přinoškow a literarne kritiki. Po towaršnostnym přewróće bu 1991 w sakskej statnej kencliji za serbske naležnosće přistajeny. Zdobom bě tež sobuzamołwity za wutworjenje Załožby za serbski lud jako zastupowacy sobustaw załožboweje rady a čłon załožboweje komisije. Dźěłaše sobu na nowym Serbskim zakonju Sakskeje.

Jan Krygaŕ

pjatk, 14. apryla 2023 spisane wot:

9. jutrownika 1598 narodźi so w Brjazynje pola Gubina jako syn hosćencarja a kěbětarja Jan Krygaŕ, sławny komponist, předewšěm kěrlušow, hudźbny direktor, wučer a pišćeler. Wón chodźeše na łaćonsku šulu w Gubinje, hdźež dósta wuběrne kubłanje tež w hudźbje, a spěwaše w cyrkwinskim chórje. Pjatnaćelětny poda so jako šolar (srjedźowěkowski pućowacy student) do tehdy čěskeho Wrócławja a studowaše na to dale w breisgauskim Freiburgu, w Regensburgu, w słowakskej stolicy Bratislavje a w morawskim Olomoucu. Pjeć lět bě domjacy wučer a gymnaziast w Berlinskim „Šěrym klóštrje“. Po tym studowaše we Wittenbergu teologiju a wróći so 1622 zaso do Berlina. Tam powołachu jeho za wučerja hudźby gym­nazija „Šěry klóšter“, hudźbneho direktora a kantora cyrkwje swj. Mikławša (nětko blisko Telewizijneje wěže).

Anton Nawka

štwórtk, 06. apryla 2023 spisane wot:

4. jutrownika před 25 lětami zemrě spisowaćel, rěčewědnik a lawreat Myta Ćišinskeho 1995 Anton Nawka w Budyšinje. Wón bu na Mikławšku blisko nana Michała Nawki a jeho mandźelskeje pochowany. Wulka ličba přewodźerjow zanjese na pohrjebje wot njeho zbasnjeny kěrluš „Božo, Ty, Serbow wodźił sy a škitał“.

Herman Šleca

wutora, 04. apryla 2023 spisane wot:
Kónc nalětnika 1948 zemrě w Budyšinje wědomostnik a narodny prócowar Herman Šleca. Šleca bě z dźowku Marka ­Smolerja woženjeny a swak Budyskeho krajneho rady dr. Jana Cyža. Wón narodźi so 7. julija 1892 w Droždźiju jako syn ­dźěłaćerja. Po studiju na Budyskim krajno­stawskim wučerskim seminarje wučerješe w Bukecach a studowaše na to w Lipsku a Praze filozofiju. Na temu „Dr. Jan Pětr Jordan a jeho žiwjenje a skutko­wanje“ je promowował. Jako sekretar Domo­winy a dalšich narodnych hibanjow je serbske prócowanja spěchował a organizował, mjez druhim Domowinske zlěty w Kulowje a Bukecach a tajke Serbskeho Sokoła. W Praze bě wón hižo čě­skemu Sokołej přistupił. Tež Sokoł we Łužicy je Šleca sobu załožił a nawjedował. Za njón wuda „Sokołski spěwnik“ a na­pisa „Prěkuš“ a wšelake zwučowanja za sportowe jednotki. Zdobom je Sokołske ­Listy załožił a redigował. Šleca bě čłon Maćicy Serbskeje, nacije jeho zajachu a přesćěhowachu. Po wójnje je na Serbskim gymnaziju we Warnoćicach wučerił, wučbnicy w maćeršćinje spisał a „Powědančko wo Leninje“ zeserbšćił. Manfred Laduš

Prof. dr. Kurt Pětř

srjeda, 22. měrca 2023 spisane wot:

18. měrca 1998 zemrě w Budyšinje bywši direktor Serbskeho wučerskeho wustawa (SWW) prof. dr. Kurt Pětř. Na Tuchorskim pohrjebnišću namaka wón swój posledni wotpočink. W žarowanskej hali rysowaše žarowanski rěčnik Achim Wjenk jeho zasłužby jako kubłar generacijow pedagogow, wosebje serbskich. Jako so kašć ze zemrětym z hale njeseše a wonka wotstaji, steješe jeho najwuši přećel z młodych lět, superintendent Gerat Wirth za nim, modleše so ćicho a jeho požohnowa. „Wšědnje smój z ćahom, wón z Rakec a ja z Komorowa, do Budyskeho gymnazija a wróćo jěłoj. Smój byłoj, njehladajo na rozdźělnej powołani a swětonahladaj, hač do smjerće dobraj přećelej“, praji Gerat Wirth.

Benjamin Běgaŕ

wutora, 28. februara 2023 spisane wot:
Před 150 lětami narodźi so jako syn wučerja w Janšojcach Benjamin Běgaŕ, pozdźiši městopředsyda Maśicy Serbskeje a posledni serbski farar Wětošowa. W Greifswaldźe a Kielu studowaše teologiju. Po tym bě wot lěta 1902 w Picnju z diakonom a wobdźěli so aktiwnje na młodoserbskim hibanju w Delnjej Łužicy. Zhromadnje z fararjom Hajnom Rizom je załožił a redaktorił delnjoserbski časopis Wosadnik. Tohorunja dopisowaše do Bramborskeho Casnika a dalšich časopisow. 1908 zastupi do Maćicy Serbskeje. Wot lěta 1910 bě Běgaŕ z fararjom na sewjeru Němskeje. Wot 1929 do 1941 bě z archidiakonom we Wětošowje a ze serbskim fararjom. Měješe wulki podźěl na organizowanju poradźeneho swjedźenja k 50. jubileju Maśicy Serbskeje 1930 we Wětošowje. Běgaŕ spisa zhromadnje z Herbertom Cernu knihu „Wendisches Volkstum in der Gegenwart“. Běgaŕ bě ­wustupił přećiwo redaktorce Casnika a basnicy Miny Witkojc a dźěłaćerskeje spisowaćelki ­Marjany Domaškojc. Nochcyše, zo žony a njestudowani pěsnja. Zemrě 26. po­žnjenca 1945. Jeho čestny row z dwurěčnej taflu je we Wětošowje zachowany. Manfred Laduš

Serbska debata

nowostki LND