Wo knotach ...

Freitag, 20. Dezember 2024 geschrieben von:

Hodowna kriminalka Serbskich Nowin 2024, napisał Měrćin Wjenk

Je to woprawdźe wón? Njemóže přeco hišće wěrić, što tu čini. Zo sej to načini. Wón waha. Hišće móže so zawróćić. Ale potom by dźěło cyłeho lěta po­darmo było. Zdychnje a wočini wrótka. Po krótkim šćerkowym puću dźe k zachodej. W škleńcy chěžinych durjow so něchtó špiheluje. Ma to być wón, ale wón so sam wjace njespóznawa. Cuzy na njeho wudźěra. „Zmuž so, čiń to“, jemu hłós we wuchu přirěčuje. Začini woči a stłóči na klinkačk.

Jan Kušk

Donnerstag, 19. Dezember 2024 geschrieben von:
Ludowy herc, šewc a korčmar Jan Kušk zemrě jako 78lětny 19. hodownika před sto lětami we Worklecach. Kušk narodźi so 20. jutrownika 1846 w Lišej Horje pola Njeswačidła jako syn chěžkarja. Wón nawukny powołanje šewca a skutkowaše potom jako tajki a jako korčmar w Nowoslicach, Kukowje a Smječkecach. Nawukny we Worklecach pola šewca a huslerja ­Michała Hórnika – wuja, fararja a wótčinca, duchowneho samsneho mjena – zdobom hraće na serbskich huslach. Wón hudźeše jako posledni w katolskich Serbach na třitrunatych serbskich huslach a to na kwasach abo swjedźenjach. Čěski narodny wuměłc Ludvík Kuba molowaše 1923 portret ­Kuški před jeho domskim. Ludowe melodije, spěwy a reje zapisowaštaj dr. ­Arnošt Muka a čěski ludowědnik Adolf Černý mjez druhim pola Kuški. Jeho rěkachu ­ludźo tež Smječkečanskeho huslerja. Manfred Laduš

Dalši dopokaz kmanosćow literarneho dorosta

Mittwoch, 18. Dezember 2024 geschrieben von:

Mysle wo antologiji lyriki a krótkoprozy „LitMiks‘24“ z přinoškami dohromady 14 awtorkow a awtorow

Antologijowy rjad „Paternoster“ Ludoweho nakładnistwa Domowina bě mnohim serbskim dorostowym awtorkam a awtoram z prěnim krokom, swoje teksty publikować a tak z oficialnym zastupom do swěta tudyšeje literatury. Tójšto z nich, kaž na přikład Jill-Francis Ketlicojc, Sylwija Šěnowa, Měrćin Wjenk, Madleńka Šołćic a Andreja Chěžcyna, su mjeztym dalše krótkopowědančka a/abo basnje spisali a wozjewili, pak w měšanych antologijach pak w swójskich zběrkach. Toho nadźija so zawěsće tež někotrežkuli młode pjero, kotrež je w naslědowacym, lětsa spočatk hodownika pod hesłom „LitMiks‘24“ wudatym formaće zastupowane. Kniha wopřijima cyłkownje 27 přinoškow dohromady 14 awtorow. Najwjace z nich, mjenujcy hnydom sydom, je Franciska Kušec napisała. Nic kóžda jeje basnjow docpěwa hłubokosć, kajkejež so „Naju film ...“ a „Morjo bjez žołmow“ dótkatej. Přiwšěm wuprudźeja wšitke jeje wjerše raz reflektowaceho ducha, dokładnje wobkedźbowacy swój wobswět a jón raz ironisce, raz melancholisce komentujo.

Ćěło zaznawać a pomjatk sylnić

Mittwoch, 18. Dezember 2024 geschrieben von:
Budyšin (SN). Ludowe nakładnistwo Domowina je z wudawaćelom zběrki kartkow „Žiwjenje na chribjeće – Masažowe hrónčka“. Wona měri so předewšěm na staršich, kotřiž chcedźa swoje dźěći masěrujo „zaznawanje ćěła spěchować“. Na dohromady 29 kartkach posrědkuja so wotpowědne instrukcije a hodźace so hrónčka. Po słowach zestajerki zběrki Lubiny Popjelineje „zmóžnjeja masaže dźěćom lochce wotpinać“, hrónčka postajeja čas jednotliwych krokow, „pozbudźuja fantaziju a polěkuja pomjatkej“. Wo pisane ilustracije je so Maryna Zhdanko postarała. Na předań je zběrka mjez druhim online a w Smolerjec knihatrni.

Pućowanje po serbskim hudźbnym swěće

Mittwoch, 18. Dezember 2024 geschrieben von:

Budyšin (CRM/SN). Wiolinistaj a komponistaj Malte Hübner z Rostocka a Holm Birkholz z Berlina poskićištaj minjenu sobotu na žurli Serbskeho muzeja komorny koncert pod titulom „Pućowanje po serbskim hudźbnym swěće“. Program wopřijimaše twórby serbskich artificielnych hudźbnikow rozdźělnych dobow kaž tež swójske kompozicije. Je dźě předewšěm Hübner přez lětdźesatki ze swojimi serbskimi kolegami kreatiwnje zwjazany a w tudyšim koncertnym žiwjenju jako wobohaćacy hósć prezentny. Birkholz z Berlinskeje filharmonije ma nětkole podobne zajimy.

Arnošt Simon

Mittwoch, 18. Dezember 2024 geschrieben von:

18. hodownika 1974 zemrě w Budyšinje narodny prócowar, knihikupc a ludowy awtor Arnošt Simon. Jeho pochowachu na Mikławšku kaž mandźelsku Hanu. Wona pochadźeše z Hrubjelčic a bě přistajena Instituta za serbski ludospyt. Na jeju narownym kamjenju na zapadnej stronje pohrjebnišća čitachmy słowa Ćišinskeho: „Měć w Serbach posledni měr, chcu dom, spać w Serbach změrom jenož móžu.“

Arnošt Simon narodźi so 2. jutrownika 1905 jako syn ratarskeje dźěłaćerki na knježim dworje w Zubornicy. Wón nawukny powołanje knihiwjazarja w Niskej a dźěłaše jako tajki wot 1923 w Smolerjec knihićišćerni, doniž jemu nacije jako aktiwnym Domowinjanej a politisce njespušćomnym w ćišćerni dźěłać njezakazachu. Naš nan, kotryž bě tohorunja přistajeny pola Smolerjec, powědaše mi často, kak su Arnošta, jeho a dalšich kolegow 1932 SA-mužojo přebili. Woni běchu přećiwo wustupowanju nacijow w Budyšinje protestowali.

Serbstwo dokal?

Dienstag, 17. Dezember 2024 geschrieben von:
Budyšin (SN). Nazhonita wudawaćelka Marka Maćijowa je pohonjowała awtorki a awtorow napisać eseje za w Ludowym nakładnistwje Domowina wušły zběrnik „Serbstwo, quo vadis?“. 19 awtorkow a awtorow je so z přinoškom wobdźěliło, mjez druhim Marcel Brauman, Jadwiga Bujnowska, Jadwiga Malinkowa, Róža Domašcyna, Benedikt Dyrlich, Jan Malink, Ingrid Hustetowa, Ines Neumanojc, Julian Nyča a Cordula Ratajczakowa. Teksty měli nastork dać, wo tučasnym stawje a přichodźe serbskeje towaršnosće rozmyslować. Kniha je wotnětka mjez druhim online a w Smolerjec kniharni na předań.

Zymske wašnja a wašnička (starych) Serbow

Dienstag, 17. Dezember 2024 geschrieben von:
Janšojce (RK/SN). „Přiwěrki pola Serbow w zymskim času“ bě nadpismo přednoška Uty Henšeloweje ze Šule za delnjoserbsku rěč a kulturu, kotryž wotmě so minjeny štwórtk w Janšojskim Serbsko-němskim domizniskim muzeju we wobłuku tam prawidłownje wuhotowaneje přazy. Referat bě referentka „na zakładźe literarnych rešeršow kaž tež woprašowanjow staršich ludźi“ zestajała. „We 18. lětstotku běchu w zwisku ze samodruhosću, narodźenjom, mandźelstwom, kwasom a křćeńcu wašnja a nałožki nastali, kotrež so ertnje dale dawachu.“ Tak wuwichu so na přikład předewšěm w adwenće pěstowane lubosćinske orakle za prašenja, kaž na přikład „Kak dołho wostanu ja jako holca hišće na přazy? Kotreho/kajkeho muža dóstanu?“ Za to bu na přikład nakusane jabłuko pod hłowak połožene; powołanje potencielneho mandźelskeho zwěsćichu „wěšćo zwuki přirody wuchodźujcy so po křižowym puću“. Zo měli so hałuzy sadowcow w nocy 29. nowembra na swj. Handrija mjelčicy rězać a tež mjelčicy do domu stajić, zo bychu hody kćěli, da někotremužkuli hosćej rozmyslować, čehodla snano w tym zwisku dotal mało zboža mějachu.

Dalšej kandidataj

Dienstag, 17. Dezember 2024 geschrieben von:
Budyšin (SN/bn). „Wulkeje rezonancy“ a „namjetow došedši w poslednim wokomiku“ dla su so Ludowe nakładnistwo Domowina a Serbske Nowiny rozsudźili, lisćinu kandidatow za Hornjoserbske słowo lěta 2024 (HSSL) rozšěrić. Tak hodźi so wotnětka tež za hesło „klěsta“ hłosować. Tele „kreatiwne kófrowe słowo je mjeztym w młodźinje dosć rozšěrjene. Wone je zestajane ze słowow lětsa a klětu a měni tež dokładnje tutu časowu dobu“, we wobkrućenju jurorow rěka. Dalši nowy kandidat je „knihownička“. Wuraz wopisuje bywše „telefonowe budki, w kotrychž hodźa so knihi darmotnje wupožčować a/abo w kotrychž móže kóždy knihi jako dar wotedawać“. Zdobom stej so zarjadowarjej HSSL na to dojednałoj, dobu wothłosowanja podlěšić. Wona wuběži nětko 28. decembra w 23.59 hodź. Wotpowědny wotkaz podawatej online pod www.nakladnistwo.de/hssl2024 a www.serbske-nowiny.de. Wuslědk ma so w silwesterskim wudaću SN wozjewić.

Kito Komer

Dienstag, 17. Dezember 2024 geschrieben von:
Delnjoserbski wučer Kito Komer narodźi so 3. hodownika 1814 w Radojzu do serbskeje prosteje swójby. Maturowaše w Budyšinje a po tym wopyta wučerski seminar w Starej Darbni (Altdöbern) w Delnjej Łužicy. Wot lěta 1841 do jeho smjerće 21. nalětnika 1870 wučerješe w Njabožkojcach a wuwučowaše wjesne dźěći tež w jich serbskej maćeršćinje a staraše so swědomje wo serbowanje šulerjow a wo to, zo woni tež serbsce spěwachu. Kito Komer lubo­waše jara spěwanje a zapisowaše sej swědomiće serbske ludowe spěwy z Njabožkojc a wokolnych wsow. Komer podpěraše spušćomnje a wěcywustojnje Jana Arnošta Smolerja wot lěta 1838 při zapisanju serbskich ludowych spěwow, kotrež wozjewi młody Smoler potom w dwuzwjazkowej zběrce „Volkslieder der Wenden in der Ober- und Niederlausitz. Pjesnički hornych a delnych Łužisich Serbow“. Tehdy załožene serbske spěwne towarstwa w kónčinje material dźakownje wužiwachu. Zwjazkaj tuteje wažneje ludowědneje zběrki buštej 1841 a 1843 w Grimmje ćišćanej a 1953 a 1984 w Berlinje a w Ludowym nakładnistwje Domowina w Budyšinje znowa wudawanej. Manfred Laduš

HSSL24

Chróšćan Šulerjo

Neuheiten LND