Budyšin (SN/bn). „Dźakuju so awtorkam a awtoram, kotřiž su zmužići dosć byli, ze swojimi rozdźělnymi, tež kontrowersnymi přinoškami zběrku esejow zwoprawdźić. Dźakuju so nimo toho wuhotowarce Kristin Neumann, fotografej Maćijej­ Bulankej, lektorej Pětrej Thiemannej a korektorce Mari Hrjehorjowej.“ Z tymile słowami zahaji Marka Maćijowa wčerawšu knižnu premjeru w Ludowym nakładnistwje Domowina wušłeje antologije „Serbstwo, quo vadis?“, za kotruž bě sej jako wudawaćelka dohromady 19 hornjo- a delnjoserbsce pisacych zdobyła. Thiemann dźakowaše so Maćijowej za „wurjadne dźěło wot prěnjeje mjeńšiny hač k wuńdźenju“. Na to předčitaštaj dwaj z awtorow w połnje wobsadźenej Smolerjec kniharni swojej esejej. Lubina Malinkowa wěnuje so w přinošku „Bjez Němcow by serbska kultura jara chuda była“ dichotomiji serbsko-němskeho poćaha mjez potłóčowanjom a spěchowanjom. Na prašenje z publikuma wona přeradźi, zo bě so „ryzy pragmatisce“ za formu fiktiwneje rozmołwy rozsudźiła, „dokelž kedźbliwosć ludźi woteběra.

Masěrować ze serbskim hrónčkom

Freitag, 31. Januar 2025 geschrieben von:
Něhdźe 15 přitomnych, kubłarki, maćerje a dźěći wobdźěli so wčera dopołdnja na knižnej premjerje „Žiwjenje na chribjeće“ z awtorku Lubinu Popjelinej w kubłanskim srjedźišću LIPA w Smjerdźacej. Tam je wona kartki ze serbskimi hrónčkami a nawodami za masažu małych dźěći předstajiła, kotrež přitomni hnydom wuspytachu. Awtorka powědaše, zo bě jeje syn husto njeměrny a zo chcyše jemu serbsku rěč zbližić, mjeztym zo jemu runočasnje něšto dobre sčini. Kóžda kartka je na wěstu situaciju wšědneho dnja wusměrjena, kaž na přikład na pječenje poprjančkow, na hraće z bulom abo na druhe činitosće, kotrež hodźa so jako masaža na chribjet pjerachow přenjesć. Foto: Vanessa Žurec

Tworjaca wuměłča Sabine Veit (na foće), skutkowaca w Budyšinje, a fotograf Tomasz Raczyński z Jelenje Góry wotewritaj zajutřišim, njedźelu, wustajeńcu swójskich twórbow we wobłuku bruncha „KulturFrittag“ Biskopičanskeho zetkawanišća B28. Wo hudźbne wobrubjenje wernisaže postarataj so cembalist Kristof Spiewok a Perrine Joedicke na fleće. Foto: Sabine Veit

Mnohostronskeho serbskeho wučenca předstajili

Donnerstag, 30. Januar 2025 geschrieben von:

Budyšin (CS/SN). Přednošk wo wosobinje z dawnych časow njetrjeba suchi a wostudły być. To dopokaza měšćanski wodźer Wolfgang Mendow předwčerawšim w Budyskej měšćanskej bibliotece. W swojim přednošku předstaji na połnje wobsadźenej žurli serbskeho uniwersalneho wučenca Caspara Peucera.

Peucer narodźi so před 500 lětami w Budyšinje. Tam chodźeše na radnu šulu, prjedy hač jeho wulkeje nadarjenosće dla na renoměrowanu łaćonsku šulu w Goldbergu (dźensa Zlotorya w Pólskej) pósłachu. Tamniši nawoda kubłanišća poruči jeho Philippej Melanchthonej, a tak sta so 15lětny Peucer we Wittenbergu z asistentom wuznamneho teologa a reformatora. Po Schmalkaldiskej wójnje ćěkaše Melanchthon do Nordhausena, Peucer nastupi na to studij mediciny w Frankobrodźe nad Wódru. W lěće 1550 zmandźeli so z Magdalenu, najmłódšej dźowku Melanchthona.

Jurij Hawštyn Swětlik

Donnerstag, 30. Januar 2025 geschrieben von:
23. wulkeho róžka 1650 narodźi so měšćanskej swójbje pozdźiši duchowny a sobuzałožer serbskeho katolskeho pismowstwa Jurij Hawštyn Swětlik. Wón bě jedyn z dźesać wuznamnych serbskich duchownych Kulowskeje wosady. Wopyta w čěskim Krumlowje gymnazij, dósta 1675 měšnisku swjećiznu, bě kapłan w Čěskej a wot lěta 1678 do 1682 wikar w Budyskim tachantstwje. Po tym skutkowaše jako duchowny w ródnym Kulowje a wot lěta 1683 do 1707 jako wosadny farar w Radworju. Zdobom wobsedźeše duchowny magister filozofije a bě pozdźišo senior Budyskeho tachantstwa. Wón nałožowaše po přikładźe Kulowskeho jezuita Jakuba Xavera ­Ticina (1656–1693) prawopis katolskeje warianty hornjoserbskeje pisomneje rěče, kotraž hač do 1862 eksistowaše. Swětlik je sam wot lěta 1688 do 1707 cyłe Swjate pismo do katolskeje serbšćiny přełožił. Wón spisa prěni serbski ćišćany słownik Vokabularium Latino-Serbicum. Za dźěći wuda „Tón mały křestijanski katolski katechismus“, „Serbske katolske kěrluše, kiž so na te róčne časy spěwaju“ a přełožki „Swjate sćenja“. Swětlik zemrě 23. małeho róžka 1729 w Budyšinje. Rumnosć na Radworskej farje nosy mjeno Swětlika. Manfred Laduš

Wospjet putacy, pohnuwacy a zahorjacy program

Mittwoch, 29. Januar 2025 geschrieben von:

Druhi festiwal „Klasika w zymje“ z mjezynarodnymi komponistami a basnikami kaž tež ze serbskimaj prapremjeromaj

Druhi raz je huslerka Franziska Pietsch festiwal „Klasika w zymje“ na žurli Budyskeho Serbskeho muzeja wuhotowała, a wospjet je so jej poradźiło, publikum putać, pohnuć a zahorić. Tónraz bě třidnjowski program jako­ wuměłstwowe pućowanje po Via regiji koncipowała a wotpowědnje francoskich, němskich, serbskich, pólskich a ukrainskich­ komponistow kaž tež basnikow zapřijała.

Zahorjacy ptačokwasny program

Mittwoch, 29. Januar 2025 geschrieben von:
Holcy a hólcy Budyskeje pěstowarnje „Bručk zboža“ zawjeselichu předwčerawšim seniorow kaž tež personal Budyskeje starownje swj. Jadwigi z pisanym dwurěčnym ptačokwasnym programom. Nazwučowali běchu jón pod nawodom kubłarkow Danki Sćapanoweje a Ludmile Wićaz-Wengeroweje. Dźěći dopokazachu, zo zamóža spěwy hłósnje čisće a basnje serbsce a němsce fonetisce zrozumliwje přednjesć. Temperamentnje rejowachu holcy w Budyskej ewangelskej drasće a hólcy w běłych košlach a ćmowych woblekach „Šewcowu rejku“ a w nowej choreografiji „Katyržinku“. Wobydlerjo starownje mócnje sobu placachu. Překwapjenka na kóncu, jako dźěći kóždemu seniorej samospasleneho pisaneho ptačka přepodachu, so poradźi. Dohromady předstaja mali wuměłcy swój program sydom króć, při čimž kubłarce na to dźiwataj, zo je kóžde dźěćo raz z njewjestu resp. nawoženjom. Foto: Alfons Wićaz

Korla H. R. Rjeda

Mittwoch, 29. Januar 2025 geschrieben von:
Prěni serbski protykar, farar Korla Herman Robert Rjeda, zemrě 14. wulkeho róžka 1900 w Budyšinje a bu na Tuchorju pochowany. Z nim zemrě najstarši čłon Maćicy Serbskeje, kotrejž bě wón při załoženju 1847 přistupił. Pozdźišo bě čestny čłon Maćicy. Jako syn fararja bě so 5. žnjenca 1816 w Smělnej narodźił. Ze stipendijom za syna serbskeho duchowneho wopyta Wjerchowsku šulu w Mišnje a studowaše po tym teologiju w Lipsku. Tam bě aktiwny čłon serbskeho Łužiskeho prědarskeho towarstwa. Po studiju bě najprjedy wot lěta 1839 do 1843 domjacy wučer pola zemjanskeje swójby von Rabenau w Rakecach. Wot 1843 bě dwaceći lět farar w Hućinje. 1844 bě mjez załožićelemi Klukšanskeho serbskeho ratarskeho towarstwa a wjele lět jeho zapisowar. 1856 namjetowaše a organizowaše w Hućinje prěnju wustajeńcu skotu w Serbach. Rjeda starosćeše so jara wo chudych Serbow na wsach. W lětomaj 1847 a 1848 bě špatnych žnjow dla chlěb jara drohi a lud tradaše hłód. Wón wuprosy sej wot wyšnosće a knježkow len a dari jón chudym, zo bychu sej z předźenjom lena něšto přizasłužili. Wšako bu předźeno tehdy derje płaćene.

Waršawa a Krakow wuswobodźenej

Dienstag, 28. Januar 2025 geschrieben von:

12. januara 1945 zahajichu pola Sandomierza armeje 1. ukrainskeje fronty pod komandom maršala Iwana Konjewa nadběh na němsku wehrmachtu. Z tym započa so wulka zymska ofensiwa Čerwjeneje armeje, operacija Wisła-Wódra. Wona zahaji so wosom dnjow zašo kaž planowane, dokelž bě jendźelski premier Winston Churchill Stalina wo to prosył. Němske wójsko bě 16. decembra 1944 sylnu ofensiwu přećiwo armejam USA a Wulkeje Britaniskeje w Ardennach a Elsassu zahajiło, přez to dyrbje­štej so ameriska a jendźelska armeja na zapadnej fronće wróćo ćahnyć. Nadběh Čerwjeneje armeje měješe tuž połoženje zapadneju zwjazkarjow wolóžić.

Zahaja jutrowne wubědźowanje

Dienstag, 28. Januar 2025 geschrieben von:

Budyšin (SN/bn). Spěchowanski kruh za serbsku ludowu kulturu wuhotuje lětsa 72. wubědźowanje wo najrjeńše serbske jutrowne jejko. Hač do 5. měrca móža dorosćeni zajimcy swoje kolekcije zapodać, wobstejace z třoch čisće wudutych, w tradicionalnych serbskich technikach wozdebjenych kokošacych jejow. Dobyćerjow wuznamjenja 14. měrca w Budyskim Serbskim muzeju.

Wubědźowanje za dźěći a młodostnych w starobje do 24 lět je tohorunja zaběžało. Swoje kolekcije stajnje dweju jejow njech sposrědkuja hač do 28. apryla. Ze spěchowanskim mytom wuznamjenjenej owalnej drohoćince wustajatej so zhromadnje z preměrowanymi wudźěłkami dorosćenych w Serbskim muzeju.

Přinoški za wobě wubědźowani přijimuja w regionalnych běrowach Domowiny we Wojerecach, w Slepom a Chrósćicach abo w Serbskimaj kulturnymaj informacijomaj w Budyšinje a w Choćebuzu. Nimo toho hodźa so kolekcije tež z póstom připósłać. Wobdźělnicy njeměli na dokładne podaće mjena, adresy a staroby zabyć. Nadrobne informacije podawa wuhotowar pod www.domowina.de.

Chróšćan Šulerjo

Neuheiten LND