Rěznistwo a kermuše wostanu nam w pomjatku
Wałdźic rěznistwo a Worklečanska předawarnja kónc lěta zawrjetej
Na wšo rjane a přijomne so čłowjek tak zwuči, zo wobhladuje to jako trajne a samozrozumliwe. Tak je to we Worklecach tež z Wałdźic rěznistwom a tamnišej předawarnju EDEKA. Kupcy ze wsy a wokoliny jara wobžaruja, zo njezměja wot noweho lěta hižo móžnosć w bjezposrědnjej bliskosći nakupować. Gerat Wałda a mandźelska Marja podataj so po dźěłapołnych lětach na zasłuženy wuměnk.
Wróćo zhladujo Gerat Wałda zwěsća: „Naju kredo stajnje bě, kupcow z našimi wudźěłkami spokojeć. Je-li so to namaj a cyłemu personalej poradźiło, stej so naše zhromadne dźěło a wša próca zadaniłoj.“
Zastaranje z tradiciju
„Sym nana za to wobdźiwał“
Budestečan Eberhard Rabovsky lětsa znowa jako rumpodich na Budyskich Wjacławskich wikach dožiwjomny był
Adwent, to su tydźenje do hód. A w tym času tež hišće dźensa rumpodich rady dźěći po dnjach połnych potajnosćow hač do patoržicy přewodźa. Wón wopytuje najmłódšich na adwentničce w pěstowarni abo horće, staršich snano na dohodownej bjesadźe sobudźěłaćerjow abo towarstwa, seniorow w starowni a potrěbnych w hladarni. Na jednym zjawnym městnje pak móže cyła swójba rumpodicha dožiwić: na adwentnych wikach. Swěrni wopytowarjo Budyskich Wjacławskich wikow su w běhu lět zawěsće zwěsćili, zo přichadźa přeco zaso samsna wosoba na wone małe jewišćo na Hłownym torhošću. Imponowacej stej jeho čisty hłós kaž tež jeho radosć, dźěćom na jewišću hodownu pěseń zakantorić. Štó pak so za kostimom tohole rumpodicha chowa?
Što bě w Błótach k hodam něhdy z wašnjom było
„Dohodowny čas bě přeco tež čas skradźnosće, wšako so naš nan a mój dźesać lět starši bratr často wječor z potajnosćiwymi přispomnjenjemi wróćo sćehnještaj a so w komorje zawrěštaj“, powěda Charlotte Wetzk, staruška z Raduša. Wuslědk jeju potajnosćiweho činjenja pokaza so potom k wobradźenju: Bě to samozhotowjena klankowa stwička ze wšěmi meblemi a wěckami, kotrež wutrobičku holčki zawjeseleja. Ze stwički bu lěto pozdźišo klankowa chěža, samo z wjacorymi etažemi a hišće wjace klankami.
Wuknje wjele słowow we wjele rěčach
Syriski muslim Mahdi Faour je we Wojerowskim domje za ćěkancow AWO jako socialny dźěłaćer wažny posrědnik
Telefonat pjatk rano. W šuli Při planetariju pobrachuje hižo štyri dny njezamołwjeny šuler z domu za požadarjow azyla. „Waše telefonowe čisło prošu. Naprašuju so a was potom zazwonju“, rjeknje Mahdi Faour. Wot awgusta je 37lětny muslimski Syričan we Wojerowskim domje za ćěkancow Dźěłaćerskeho dobroćelstwa (AWO) na Thomasa Müntzerowej socialny dźěłaćer. Ćěkancow podpěruje wón při wupjelnjowanju próstwow za jobcenter, zarjad za wukrajnikow a strowotniski zarjad. Dale organizuje za nich kursy němčiny. Druhdy přewodźa ćěkancow tež k lěkarjej abo dojedna terminy za nich. Mahdi Faour je wažny a trěbny po- srědnik mjez rěčemi a kulturami.
Bóh je jej puć k terapeutce za biosens pokazał
Steju před durjemi domskeho Grofic swójby w Smječkecach. Hižo tam wuhladam na schodach wšelakore postawy jandźelow. Steja na owalnych kuluškach z keramiki z napisami „nadźija“, „wěra“, „lubosć“ a „ćerpliwosć“. Adwentna pycha měrnje skutkowacy wobraz skulojća.
„Přiwšěm mam druheho ducha najradšo“
Měrko Brankačk „Hodownu stawiznu“ znowa serbsce předstaja
W nowembrje 2003, jako dožiwi „Hodowna stawizna“ po Charlesu Dickensu (1811–1870) swoju serbskorěčnu prapremjeru, bě młody dźiwadźelnik Měrko Brankačk runje swój angažement w Budyskim Němsko-Serbskim ludowym dźiwadle nastupił a předstaji so přihladowarjam na jeničkim wječoru hnydom we 38 rólach. Telko figurow ma hrajer mjenujcy w kruchu jendźelskeho dźiwadźelnika Patricka Stewarta, znateho jako Captain Picard w telewizijnej seriji „Raumschiff Enterprise“, sćělesnjeć, a to takrjec w formje połdrahodźinskeho monologa. Kruch, kotryž bě tehdy Lubina Hajduk-Veljkovićowa do serbšćiny přenjesła, je Měrko Brankačk pozdźišo mnohe lěta němskemu publikumej předstajał. Nětko, po štyrnaće lětach, pak je skónčnje tak daloko, a Serbja dóstawaja woblubowanu hodownu stawiznu wo nječłowjeskim, bohatym a skupym starcu z mjenom Scrooge, kiž stanje so přez wopyt třoch duchow hody z lubosćiwym, wulkomyslnym čłowjekom, znowa wobradźenu.
Hdyž dobre słowo kaž medicina skutkuje
Naš čas a jeho wobstejnosće su cyłu kopicu nowych chorosćow ze sobu přinjesli. Nimo problemow hibanskeho aparata a krejneho wobtoka přiběra dźeń a bóle ličba psychiskich schorjenjow. Mnozy dušinje schorjeni pytaja wućek pola fachowcow, psychologow a psychiaterow, abo hdyž je pad wosebje akutny, samo w hojernjach a chorownjach, hdźež so tajkim schorjenjam wěnuja.
W mnohich padach je tež ambulantna pomoc móžna. Ambulantne zastaranje psychisce chorych ma wjele lěpšinow a po dopóznaću fachowcow samo lěpše šansy na wuspěch hač intensiwne hojenje. Tajku ambulantnu słužbu natwarjeja a poskićeja wot spočatka lěta tež w Budyskim wokrjesu. Jedyn ze sobudźěłaćerjow prěnjeje hodźiny je rodźeny Pěskečan Xaver Smoła.
Zakład dźěła su dobre nazhonjenja
Powabliwa wustajeńca wo wašnju drasćenja a drasty
Muzej Budyšin wabi tuchwilu z wosebitej wustajeńcu łužiskich drastow, nic pak narodneje drasty, kaž kuratorka wustajeńcy Ulrike Telek wuzběhuje. Njedawno je wona skupinu zajimcow po wustajenišću wjedła.
Što łužisku drastu wuznamjenja? Kotre su rozdźěle mjez drastu serbskich a němskich wobydlerjow? Su tajke scyła spóznajomne? Čehodla piše muž z Droždźija, zo njebě jeho mać Serbowka? Měješe pak drastu, w kotrejž ewangelske Serbowki w tychle kónčinach w 19. lětstotku chodźachu. Z kotreje přičiny su někotre suknje płatane? A čehodla rozrosće suknja wot přerězka njecyłych sto centimetrow w běhu lět na wo połsta wjace? A z kotreje přičiny njeje na sukni widźeć, zo bu pře- a wobdźěłana? Kak bu drasta rjedźena a kotre sćěhi měješe to za drastynošerku? Prašenja to, kotrež njemóžeše Ulrike Telek wšitke wotmołwić. Z jeničkim wuprajenjom pak wona wšitko wujasni: „Šwalče a krawcy rozumjachu swoje rjemjesło a běchu přewšo wušikni.“ Wjace hač dwaceći zajimcow dósta njedawno we wobłuku wodźenja po wustajeńcy hłuboki dohlad do historije nošenja a šića drastow.
Tworićelske srjódki sej nazběrała
Na wopyće pola produktiwneje serbskeje spisowaćelki Jěwy-Marje Čornakec
Druhdy sej myslu: Što by Serbski ludowy ansambl bjez spisowaćelki a swojeje wuwićoweje dramaturgowki Jěwy-Marja Čornakec był? Retomas zajimawych kruchow je 1959 rodźena a we Wotrowje wotrostła Serbowka za kulturnu instituciju stworiła. Su to wosebje libreta za musicale, kotrež njeje jenož dźěćom wěnowała, ale zdobom dorostłym. Bohata je tež jeje proza za młode a starše serbske čitarstwo, wuchadźaca w Ludowym nakładnistwje Domowina. A runje tak wuspěšna je na polu dramatiki: Jeje dźiwadłowe hry na jewišću Budyskeho Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła su serbski a němski publikum zahorili. Ze swojej wobsahowej a dramatiskej napjatosću a přez pomoc dramaturgow, režiserow a dźiwadźelnikow zamóchu wone přihladowarstwo putać. Lisćina literarnych płodow serbskeje spisowaćelki rěči wo pilnosći, wo njewusaknitej bohatosći jeje literarnych idejow.
„Sněžynka“ – nowa cejdejka ze spěwami w delnjoserbskej rěči
Jeli wuspěch politikarja woteběra, potom so rady z dźěćimi na jewišću pokaza. Podobne płaći za spěwy, kotrež so njepředawaja. Tohodla běch skeptiski, wotsłuchawši sej cejdejku „Sněžynka“, kiž je Spěchowanske towarstwo za serbsku rěč w cyrkwi z.t. we winowcu, potajkim sčasom do adwenta, wudało. Podpěrowali su wudaće Domowina, Załožba za serbski lud, energijowy koncern LEAG a rozhłós RBB. Hewak njebyštaj techniski nawoda Marko Schoen a producent Matthias Kießling tajku – wot wuhotowanja přez technisku hač do hudźbneje realizacije – wuběrnu CD z nakładom tysac eksemplarow produkować móhłoj, kotraž je za jenož 10 eurow na předań. Po słowach předsydy towarstwa dr. Hartmuta Leipnera měri so 23 adwentnych, zymskich a hodownych spěwow wosebje na serbšćinu wuknjace dźěći. Tohodla drje su jenož štyri spěwy originalne serbske, a wudawaćel njeje, nimo instrumentalneho zawoda a zakónčenja, na hižo tradicionelne hornjoserbske dźěćace spěwy k hodam dźiwał. Přetož hdyž dźěći melodiju znaja, je za nje a jich staršich lóšo słowa wuknyć.
