Nowa lyrika Justyny Michniuk
W sewjeropólskim měsće Toruń rodźena a dźensa w Hamburgu bydlaca swobodna publicistka Justyna Michniuk pisa w pólskich časopisach přeco zaso wo zańdźenosći a přitomnosći Łužiskich Serbow. 30lětna Pólka je absolwentka studija mjezynarodnych stykow a balkanskeje filologije. Lěta 2010 wopyta wona prěni raz Łužicu, hdźež přewjedźe pólne slědźenja na temu „Łužica w 21. lětstotku – narodna identita a mjeńšinowe prawa w časach stopnjowaneje globalizacije a zjednotnjenja kultury“. Tema identity wotbłyšćuje so tež w jeje poeziji, přetož jako Pólka we wukraju rozestaja so basnjerka ze swojej narodnosću kaž tež z jazykami, kotrež rěči. Loni wobdźěli so prěni raz na Swjedźenju serbskeje poezije a přednjese w „nocy poezije při Starej wodarni“ swojej basni „Serbowka“ a „Rozdwojenje“, kotrejž stej w časopisu „Matrix“ (čo. 3/2016) pólsce, serbsce a němsce publikowanej. Tež za lětuši swjedźeń pozije na česć Jurja Chěžki, kotryž je bohužel wupadnył, bě Justyna Michniuk zajimawe basnje zapósłała. Chcemy je tule přebasnjene wozjewić a je tak publikumej spřistupnić.
Dorothea Šołćina
Brojenje
Justyna Michniuk
Čas kapaše mi přez porsty
Přeńdźe do zašłosće
Do kotrejež njeda so nawróćić
Kaž k wotstawkej w knize
Wučerpana wot powabliwosćow
A podawkow bjez wuznama
Zawjertnych honač zachodnosće
Zo njebych ani chwilki hižo zhubiła
Z toho časa sym mjez wčera a dźensa
Jutře so ženje njestanje
Jenož kusk je mi škoda
Zo nimam před sobu žadyn přichod
(Z pólšćiny přebasniła
Dorothea Šołćina)
Pytać za korjenjemi
Serbja, Estojo a Letojo w stawiznopisu Wittenbergskich humanistow
Kónc lěta 1523 pisaše Martin Luther: „Z radosću chcu was zbóžnoprajić, kotřiž sće na kóncu swěta spomóžne słowo ze wšej žadosću přijeli.“ Tele chwalobne słowa wupraja wón křesćanam we wulkich městach Livlanda, kónčinje, kotraž hłownje teritorijej dźensnišeju republikow Estiskeje a Letiskeje wotpowěduje. Riga a Reval – moderny Tallinn – stej za Lutherowy čas němskorěčnej a kruće do wikowanskeje syće Hansy zaplećenej měsće, kotrejž běštej jenož něšto dnjow wot mórskich přistawow sewjerneje Němskeje zdalenej. A přiwšěm woznamjenještej za reformatora kaž tež za mnohich jeho rowjenkow kónc swěta.
Romantica tójšto zajimcow nawabiła
Modowa přehladka „Són z lódki“ wosebity zajim zbudźiła
Kónčny wohnjostroj Budyskeje nakupowanskeje nocy RomanticaFabienne Wjacławkec w narodnej drasće Budyskich ewangelskich SerbowWulkotne dožiwjenje wopytowarjam zbliska a zdaloka bě minjenu sobotu Budyska nakupowanska nóc Romantica. Wjac hač 80 wikowarjow Budyskeho nutřkowneho města kaž tež 70 w Centeru na Žitnych wikach so na njej wobdźěli. Kaž Budyska citymanagerka Gunhild Mimuß zdźěli, su něhdźe 50 000 hosći tón wječor w sprjewinym měsće zličili. Woni dožiwichu swjedźensce wupyšene město, hdźež běchu cyłe dróhi kaž tež jednotliwe domy wosebje wobswětlene. Na Bohatu wěžu bu imageowy film města projicěrowany, zajimcam poskićachu rejwanske a wohnjowe pokazki a laserowu show pólskich specialistow při sportowym domje Timm, w kotrejž akterojo woheń, wodu, powětr a zemju kombinowachu. A wulkotny kónčny wohnjostroj postara so wo dospołnje přepjelnjeny Móst měra.
Na městnje hrodu steji dźensa wuspěšne kubłanišćo
Pohladnicy powědaja wo dawnych časach, swědča wo podawkach a ludźoch. Alfons Handrik wotkrywa nam swět, na kotryž smy w minjenych lětach nimale pozabyli.
Wuwiće Hornjeje Łužicy jónkrótnje wobwliwowane
Wosebita wustajeńca Žitawskich měšćanskich muzejow wobhladanjahódna
Byrnjež puć do Žitawy najbliši njebył, so wón druhdy wosebje wudani. Wšako maja tamniše měšćanske muzeje dobre mjeno za wustajeńcy tróšku hinašeho razu k stawizniskim temam. Tajka bě w lěće 2002 přehladka „Dom Habsburgski a Hornja Łužica 1526–1635“ w Hefterowym twarjenju. Tuchwilu skića Žitawscy muzejownicy w bywšim klóštrje franciskanow znowa přewšo wabjacy dohlad do tudyšich stawiznow. „Cyle hinak – Reformacija w Hornjej Łužicy“, rěka ekspozicija, z kotrejž zakónča cyłkowne předewzaće wobliča reformacije w Hornjej Łužicy, w Čěskej a Šleskej 2012–2107 w kulturnym rumje Hornja Łužica-Delnja Šleska.
Rědki přikład žiweje tolerancy
„Po dobrych wowčich lětach sćěhuje zaso hubjeńše“
Lětny rytmus wowčerja postaja přiroda, a to 365 dnjow. Tak je to tež pola Měrćina Justa z Konjec. Jeho dźěło z wowcami – z najwšelakorišimi nadawkami a wobstejnosćemi – přewodźamy tele lěto w pokročowanjach.
Pobrachowace naslědnistwo je tež mjez wowčerjemi wažna tema. W lěću bě Konječan Měrćin Just wowčernju při Parcowskim jězoru přewzał. To wšak zadźiwa, dokelž njeje tale wowčernja hnydom přez puć. „Wuhladach raz wowčerja, jako swoje wowcy paseše. Pozastach a rozmołwjach so z nim“, mi Just zwiski do Zhorjelskeje kónčiny rozkładuje.
Kaž so wukopa, jednaše so wo Franka Domigallu, kiž njeje mjez łužiskimi wowčerjemi žadyn njeznaty. Přez lěta je wón wowčerske psy wukubłał. Minjeny čas bě samo jenički, kiž so w bjezposrědnjej bliskosći tomule nadawkej wěnowaše. A dokelž ze swójby žanoho naslědnika za wowčernju njeměješe, je wón zhromadnje z Konječanom rozrisanje našoł.
Wittenberg – kolebka reformacije
31. oktobra je tomu 500 lět, zo bě Luther w měsće nad Łobjom swoje 95 tezow wozjewił
Přichodnu wutoru je tomu 500 lět, zo je awgustinski mnich a profesor teologije Martin Luther we Wittenbergu swoje 95 tezow přećiwo wotpuskej wozjewił. To bě spočatk reformacije, a tohodla swjećimy 31. oktober lětsa prěni króć jako cyłoněmski swjaty dźeń. Rezidencne a uniwersitne město Wittenberg sta so tak z kolebku a srjedźišćom reformacije. 1938 dósta wone oficialne mjeno Lutherowe město Wittenberg. Najwažniše twarjenja w zwisku z reformaciju – hrodowu a měšćansku cyrkej swj. Marje kaž tež domaj Luthera a Melanchthona – přiwzachu 1996 do swětoweho namrěwstwa UNESCO.
Wopismo z lěta 965 naspomnja mjeno serbskeje župy Nizici, wupřestrěwaceje so podłu Łobja wot zaliwa Čorneho Halštrowa do njeho hač k zaliwej Modły (Mulde). W lěće 973 jewi so prěni króć mjeno serbskeho sydlišća Broth, nětčiši měšćanski dźěl Wittenberga Pratau a lěta 1004 Grodisti, dźensa Seegrehna na teritoriju Lutheroweho města.
„Běštaj tam, běštaj tam putnikaj dwaj“
Serial Serbskich Nowin w jubilejnym lěće reformacije 10. dźěl
Reformaciske hibanje přesadźi so z nowymi spěwami. Tež katolska cyrkej přewza mnohe lutherske kěrluše, tu a tam trochu porjedźene. Po lěće 1590 přihotowachu w Budyskim tachantstwje za katolskich Serbow mały spěwnik z dźesać lutherskimi kěrlušemi, tak mjenowane „Gregoriusowe kěrlušowe knižki“. Rukopis wosta njećišćany, je pak indic za to, zo njeměješe tachantstwo starše serbske spěwy k dispoziciji, hodźace so za wozjewjenje. Tež na ewangelskim boku nimamy jasne pokiwy na kěrluše, kotrež bychu hižo do reformacije w serbskej rěči předleželi. W spěwarskich knihach so drje wjele kěrlušow z doreformaciskimi korjenjemi namaka, je pak prawdźepodobne, zo buchu hakle po 1517 do serbšćiny přełožene.
Pomnik na Chróšćanskej Fulkec hórce dopomina na padłych pólskich ...
Na Fulkec hórce pola Chrósćic pozběhuje so nětko hižo połsta lět třiróžkaty pomnik z čerwjeneho porfyra. Na jeho prědnjej stronje wuhladaš woporow wojowanjow dla płakacu serbsku mać z rubiškom na hłowje. Na šěršim delnim dźělu pomnika je do porfyra serbsce zadypane: „Na wopomnjeće pólskich rjekow, kotřiž padnychu w aprylu 1945 w boju přećiwo fašizmej. Jich wopor njech je nam wěčne wopominanje.“ Na dalšimaj stronomaj stej pólski tekst, nad kotrymž wuhladaš k přisaze zběhnjeny porst a płomjo, kaž tež němski tekst z wobličom mrějaceho wojaka.
