„Měrowe zrěčenje“ zwiski mjez
Dźensa před 70 lětami je Sakski krajny sejm w Drježdźanach prěni serbski zakoń schwalił
Sakski krajny sejm je 23. měrca 1948 Zakoń wo zachowanju prawow serbskeje ludnosće wobzamknył. To bě před 70 lětami. Za čas NDR kaž tež po towaršnostnym přewróće 1989/1990 su so Serbja a Němcy wospjet z tymle historiskim podawkom zaběrali. Před 20 lětami na přikład wotmě Serbski institut k tomu kolokwij w Budyšinje. Přinoški historikarjow, ludowědnikow a juristow wozjewichu w informaciskich łopjenach třěšneho zwjazka Łužiskich Serbow (Domowina-info, měrc 1998). Dźensa mamy nowe zakonske rjadowanja za Serbow w Braniborskej a Sakskej. Čehodla tuž na tajki podawk spominać?
Wo wobsahu a prěnich wuskutkach zakonja
Nan ze słabej strowotu njesprócnje dźěłałZe zapiskow Richarda Zahrodnika, 2
Dźěćatstwo w narańšej ewangelskej kónčinje mjez Bukecami a Lubijom kónc 19. lětstotka wopisuje 1962 zemrěty Richard Zahrodnik. Originalny němskorěčny tekst ze swójbneho archiwa staj jeho prasotrowc Friedhard Krawc a Arnd Zoba-Bukečanski zeserbšćiłoj.
Nan je nas dźěći jara lubował. Husto sym słyšał, kak wón rjekny „dźěćatka su jandźelki“. Njejsmy pak přeco jandźelki byli. Hdyž raz posłušne byli njejsmy, dyrbjachmy tak dołho na konopeju sedźeć, doniž njeje přichodny ćah přijěł. Železnica wjedźeše nimo našeje chěže. To běše přewšo skutkowne chłostanje. Jónu sedźach na konopeju, jako wikowar k nam přińdźe a so wopraša, hač sym chory. Nan pak jemu rjekny, zo mam arest, a to so jara hańbowach. Wobaj so „krutej“ pokuće smějkotaštaj. Kak rady byštaj wonaj tajku wotpokućiłoj.
Luboznje so nan tež wo nas staraše, hdyž smy do łoža šli. W zymje bě naša spanska komorka jara zymna. Mać wohrěwaše dźěćace łoža z hlinjanej wohrěwanskej blešu. Běchmy-li so spicy wotwodźěli, nas nan starosćiwje zawodźě, prjedy hač so sam do łoža lehny.
„Dyrbiš domoj, nětk sy tam trěbny“
Runja stotkam młodych Serbow z cyłeje Hornjeje Łužicy sym tež ja po Druhej swětowej wójnje do Čech „za dźěłom“ šoł. Dźěch do Warnoćic, dokelž mój młódši bratr Ludwig tam wot decembra 1945 na šulu chodźeše. Zo sym w nawuknjenym powołanju w molerstwje pokročował, bě hoły připad. Kantor Jurij Šołta chcyše mje nablaku zaso do Radworja pósłać, dokelž njemějach trěbne wopismo Domowiny. Na zhromadźiznje serbsce zwoblěkana žona srěnjeje staroby – mi so zda, zo je w serbskim internaće kuchariła – wšak mi přišukny, zo „pola Kunerta“ ludźi pytaja. Tak namakach w znatej nohajcarni „Elite“ dźěło a zasłužbu.
Jězby po swěće čaja – Wodu warić, naparić a pić 2. dźěl
W 16. lětstotku je japanski mišter čaja Rikyū na prašenje šulerja wotmołwił, zo njeje puć čaja ničo druhe hač to: Najprjedy zwariš wodu, potom přihotuješ čaj a jón piješ. A jako prawy mišter njeby sej wón najebać bliskich jutrow wěste jejko do hněžka połožić dał, mjenujcy čajowe. Wězo ma swoje lěpšiny – sahnješ z nim jónu do drobnych čajowych łopjenow a maš hnydom prawu měru za jednu šalku, do kotrejež jejko stajiš, horcu wodu k tomu a hižo maš bjez wušparanjow hotowy čaj.
„Serbja trjebaja tež swójski dorost“
Zetkanje z dr. Viktorom Zakarjom w Choćebuskim Rěčnym centrumje WITAJ
Jeho mjeno mnozy w Serbach mjeztym znaja. 34lětny Makedonjan dr. Viktor Zakar je so spěšnje do aktiwneho kulturneho žiwjenja we Łužicy zarjadował. W njedawno w LND wušłej antologiji „Mlóče“ stej tež wozjewjenej dwě jeho zajimawej krótkopowědančce w hornjoserbšćinje – „Poslednja jědź“ a „Pohlady“. To stej jara lyriskej a filozofiskej literarnej twórbje. Při čitanju će překwapja, kak wulkotnje zamóže so wón w serbšćinje poetisce zwuraznić a čitarja putać.
Zetkam so z nim na jeho dźěłowym městnje w delnjoserbskej wotnožce Rěčneho centruma WITAJ w Choćebuzu. 1. januara 2016 su jeho za zastupowaceho nawodu powołali. Do toho bě dwě lěće šefredaktor serbskeho kulturneho časopisa Rozhlad. Tuž nimo hornjoserbšćiny tež běžnje delnjoserbsce rěči.
Informatiwne wudaće wuswědča historiskemu slědźenju dokładnosć ...
Nowa kniha historikarja Erharda Hartstocka
Druhdy hižo dźělčk po wobjimje a wobsahu nahladneje knihi za cyłkowne wudaće rěči. Hdyž naliča serbski historikar Erhard Hartstock w swojej nowostce „Plagen in der Oberlausitz“ wšě dračiny, krjudowanja, bětlowanja w přehladnej tabulce wot lěta 1112 hač do lěta 1869/1870, je to tajke wuswědčenje dokładnosći a zaměrnosći slědźenja w stawiznach.
Erhard Hartstock, rodźeny 1939, je minjene lěta z dwěmaj na fakty jara bohatymaj knihomaj – wo hornjołužiskim ratarstwje a wo hornjołužiskim hospodarstwje – kedźbnosć zbudźił. A to nic jeno mjez bratrami- a sotrami-historikarjemi, ale w samsnej měrje tež w zajimowanej a dotal tola jenož fragmentarisce wo temje informowanej zjawnosći. Wobě knize je dr. Frank Stübner (1954–2017), serbski nakładnik a mějićel nakładnistwa Lusatia, knižnym wikam přepodał. Najnowša Hartstockowa kniha bu w Oberlausitzer Verlag do ćišća data.
Přihotuja nowu zběrku basnjow a powědkow
Róžeńčanski kružk pisacych zhladuje na 55. róčnicu załoženja
W februaru je Róžeńčanski kružk pisacych 55. róčnicu załoženja woswjećił. Jeho wjelelětny wuměłski nawoda, basnik-spisowaćel Beno Budar, dopřihotuje tuchwilu zběrku basnjow a powědkow ludowych basnikow a spisowaćelow, kotraž ma w lěću w Ludowym nakładnistwje Domowina wuńć. Alfons Wićaz je so z wudawaćelom rozmołwjał.
Što je Was pohnuło zběrku wudać?
B. Budar: Titul mjeztym štwórteje knižki Róžeńčanskeho kružka pisacych budźe rěkać „Zornjatka na puću“. To je titul, wuwzaty z jedneje basnje Marje Krawcec. Začuwach lóšt ze stron čłonow kružka, zo chcyli rady ze swojeho dotalneho tworjenja wuběr do tajkeje zběrki zestajeć. Nimo toho swjeći naš kružk 55lětne wobstaće.
Kotru wažnosć widźiće we wudawanju zběrki za serbske čitarstwo?
Wustajeńca zdobom dokumentacija
Kónc februara su w Budyskim Serbskim domje fotowu wustajeńcu „Heimat / Domizna 1992 – 2017. Katolscy Serbja w Hornjej Łužicy“ wotewrěli. Andreas Varnhorn pokazuje tam wobrazy, kotrež bě we wotstawku štwórć lětstotka ze swojej kameru zapopadnył.
Lěta 1992 bě sej fotožurnalist Andreas Varnhorn z Frankfurta nad Mohanom do Łužicy dojěł, po tym zo bě wo tam bydlacych Serbach zhonił. Zajima a wćipnoty dla je so rozsudźił, jednotliwcow kaž tež skupiny wšědny dźeń runje tak kaž k wosebitym podawkam fotografować a wuslědk we formje tak mjenowaneje fotoweje čary jako swoje diplomowe dźěło zapodać. Hižo w lěće 2012 zrodźi wón mysl, swoje dźěło skulojćić a ludźi, kotrychž bě tehdy wobrazowje zwěčnił, znowa portretować. Hakle loni pak je projekt doskónčnje doplanował a tuž znowa Łužicu wopytał. Nimale wšitcy Serbja, z kotymiž je zwisk nawjazał, běchu zwólniwi, jemu wospjet jako model k rukomaj być.
Jasnje strukturowana a napjata lektura, kotraž so derje čita
Mysle ke kriminalce „Módre buny“
Njedawno hakle je so mjeno Lubiny Hajduk-Veljkovićoweje na přełožku „Lěćo za započatkarjow“ błyšćiło; nětko steji w LND čerstwje wudata kriminalka z jeje mjenom na knižnych polcach Budyskeje Smolerjec kniharnje a prěnich jeje čitarjow.
„Módre buny“, nowostka HajdukVeljkovićoweje, měri so na dorostłych kaž tež młodych lubowarjow kriminalkow. Tu sej awtorka do swěta sporta wućeknje a jón z wotkryćom mordarstwa kombinuje. W dohromady 25 kapitlach spyta so njejapka smjerć Manfreda Sölnera, znateho Budyskeho trenarja, wotkryć. Zwonkastejacy powědar podawa dohlad do kriminalnych přepytowanjow Serbowki Janki Žuroweje a němskeho kolegi Aleka. Spěšnje je komisaromaj jasne, zo so woprawdźe wo mordarstwo jedna a nic wo někajki strowotny problem 50lětneho trenarja abo wo kopjenje tragiskich wobstejnosćow.
Čestna swójbaw strukturnej změnje
Satirisku komediju ze Šwicarskeje w Budyskim dźiwadle znowa předstajeja
Ryzy burska Holcerec swójba ma hospodarske ćeže: Ratarstwo w šwicarskej wsy Kleinseelen so wjace njezadani, dźěl polow je hižo předaty. Sněhakowarski lift nětko awtomatisce jězdźi, nan je tuž bjezdźěłny. Staršej, dwě dźěsći a němy dźěd bydla w horach, ale na połojcy wyšiny, hdźež turistiske busy jenož „techniski stop“ zapołožeja. Dyrbjała swójba snano radšo dele do doła ćahnyć? Abo móže wopytowarjow k sebi wabić? W susodstwje bohužel njekiwa Matterhorn ... Na wumóžacu ideju přińdźe junior: za zapłatk wukrajnikam originalne, njeskažene žiwjenje pokazać, potajkim bydlensku stwu jako „strowy“ přikład.
