Swojorazne pućowanske dožiwjenja
Zajimawa kniha rodźeneho łužiskeho wuměłca Reinharda Royja
Dóńt to wuměłca: Doma je lědma znaty, ale zwonka wuskeje domizny připóznaty a chwaleny. Z Reinhardom Royjom ma so nimale tež tak, njeby-li so wón sam prezentował na wustajeńcach a galerijach w Zgorzelecu a Zhorjelcu a šěršeje domizny na jednej, w New Yorku, Łódźi, Berlinje, Frankfurće nad Mohanom na tamnej stronje. Jeničce w pjeć lětach na nimale štyrceći wustajeńcach a galerijach – to je wjace hač kedźbyhódna přitomnosć na wuměłstwowej scenje našich dnjow a je indic připóznaća.
Reinhard Roy, rodźeny 1948 w Klětnom, syn serbskeho komponista Hinca Roja, nječini rowjenkam přistup k swojim twórbam runjewon lochki. Mjenuje dźě wón sam dypkowy raster jako swój charakteristiski srědk zwuraznjenja. Jednorje prajene: Je sej za swoje tworjenje raster wunamakał. Raster dawa jemu, kaž přiznawa, wěste móžnosće. „Wužiwam“, tak wón piše, „tónle zhotowjerski element za to, zwobraznjeć rumowe skutkowanje na płoninje.“
Chóraj zasłuženy přiklesk žnjałoj
Serbske spěwy w błótowskim Lubinje zaklinčeli
Pod hesłom „Serbske spiwy“ móžachmy 3. měrca dožiwić zhromadny koncert chórow Serbskeho ludoweho ansambla a Delnjoserbskeho gymnazija Choćebuz na Paula Gerhardtowym gymnaziju w błótowskim Lubinje. Bohužel je so ličba přisłucharjow nimale runała ličbje akterow na jewišću, štož njeje optimalne za koncertnu atmosferu. Moderaciju mějachu Annika Spießec, Annemarie Voigtec a Jack Schwietzer. Škoda, zo stej holcy připowědźe přespěšnje přednjesłoj, pod čimž zrozumliwosć ćerpješe.
Wuchodo-zapadne konflikty „Za brězami“
Premjera w Němsko-Serbskim ludowym dźiwadle
Lětuša hornjoserbska inscenacija za hłowny dom Budyskeho dwurěčneho dźiwadła njese napjatosć we sebi: Z Choćebuza pochadźacy dramatikar Oliver Bukowski (lětnik 1961) je wukubłany filozof a psychologa – a wón poskića přihladowarjam k rozmyslowanju pohnuwacu nowu hru z titulom „Za brězami“.
To njeby sej ženje žadyn Němc lubić dał!
„Při wšej fascinaciji za prawobydlerjow swěta zabywamy, zo mamy direktnje před nosom indigeny lud.“ A lědma štó w Němskej wo tym prawje wě. Tak započnje rozhłosownik dr. Geseko von Lüpke swoje hodźinske wusyłanje wo Serbach w Bayerskim rozhłosu, kotrež móžemy 22. měrca słyšeć. Zajimawe wšak je, z kotreje perspektiwy wón na Serbow zhladuje. Von Lüpke je wjele serbskich politikarjow, institucijow a komunow wopytał. Sam wón praji, kak njeznate jemu to wšo je, ale jeho fascinuje, kajku skedźbnosć Serbja naraz wubudźeja.
Knize na dobro narodneho sebjespóznaća
Jako wuńdźe před dźesać lětami prěni zwjazk, fotografam w serbskej Łužicy wěnowany, njeby sej čłowjek myslił, zo nam Ludowe nakładnistwo Domowina mjeztym hižo šesty a sedmy tajki poskića. LND je šansu za tónle swojorazny ediciski rjad spóznało. Dźakować ma so čitarstwo tež Jürgenej Maćijej, kiž bě sej namakanje, wupytanje, rjadowanje a přihot fotow nabrěmjenił. Wón ma za debjenki tohole žanra wótre wóčko, wušiknu ruku a nimo toho wutrajnosć, w zawostajenstwje fotografow a archiwach wone negatiwy wuhrjebać, kotrež knihu na kóncu debja. Ćim bóle płaći to za najnowšej zwjazkaj „Wotmolowane – Mit Licht gemalt“. Štóž njeje sej hač do spočatka měrca w Budyskim Serbskim muzeju pokazanu wustajeńcu před wjace hač sto lětami „wotmolowanych“ – kaž Serbja tomu rjeknychu – serbsko-łužiskich fotow wobhladał, je něšto zakomdźił; a ćim bóle tón, kiž sej listowanje, wobhladanje fotow a čitanje tekstow w nowostkomaj njepopřeje.
Zwučuja hižo pilnje za jutrowne spěwanje
Jutrowne spěwanje je rjany nałožk w ewangelskich kónčinach Łužicy. Tak zetkachu so minjene tydźenje hižo někotre žony k probam tež w Slepjanskim farskim domje. Dźěl z nich su čłonki towarstwa Kólesko. „Nam pak so hišće dalše žony a holcy přidruža“, zdźěla čłonka towarstwa Elvira Rathner. Nazwučować chcedźa kěrluše wo zrowastanjenju. Juliana Kaulfürstowa bě je zašłe lěta z hornjoserbšćiny do slepjanšćiny přenjesła.
Po lěće přestawki přewjedu jutrowne spěwanje lětsa po nowym wašnju. Tak zetkaja so žony jutrowničku rano napoł šesćich na wosebitych ławkach před Slepjanskej cyrkwju, hdźež chcedźa hač do schadźenja słónca něhdźe hodźinu kěrluše zanošować.
Kaž kóžde lěto přizamknje so nutrnosć zrowastanjenja w kapałce na Rownjanskim kěrchowje. Tam zaklinča potom tež spěwy towarstwa Kólesko a holcow ze Slepoho a wokoliny.
Bianka Šeferowa
Mějće so do spěcha – jutry so bliža!
Jutrowna wodźička staru krej womłodźa.
Často so praji: Najrjeńše su jutry w Serbach. Njezadźiwa tuž, zo přijědu mnozy Serbja, kotřiž zwonka Łužicy bydla, rady domoj, zo bychu so ze swójbnymi kaž tež z dalšimi znatymi na najwažnišim swjedźenju cyrkwinskeho lěta zetkali. Wjetšinje Serbow, ewangelskim abo katolskim, su jutry wjace hač wodychnjenje. Je to swjaty tydźeń spominanja, hdźež stej smjerć a žiwjenje wosebje wusko zwjazanej. Tuž tónle wjeršk lěta na swoje wašnje swjeća a haja jón z mnohimi sta lět starymi nałožkami. Hladajo na to je jasne, zo su mnohe přihoty za dostojny swjedźeń zrowastanjenja trěbne.
Jutrowne spěwarki na ewangelskich wsach posrědkuja wobydlerjam w jutrownej nocy poselstwo. Wone tuž pilnje za to zwučuja. W Delnjej a srjedźnej Łužicy budu zaso jutrowne wohenje po krajinje sapać, za čož ludźo hižo nětko drjewo hromadźa.
Wulka restawracija postupuje
W aprylu wotewru nowy dźěl bywšeje Drježdźanskeje rezidency sakskich kurwjerchow z nowymaj wustajeńcomaj
Sakski financny minister prof. dr. Georg Unland je zastupjerjam medijow spočatk lěta wosobinsce dalše kročele wobnowjenja bywšeje Drježdźanskeje rezidency rozłožił.Štóž ma hród, ma něšto wosebite. Druhdy pak su – nastupajo politiske wichory časa a za zdźerženje trěbne pjenjezy – z tajkim knježacych reprezentowacym twarjenjom tež wosebite problemy zwjazane. Tak su w socializmje Běłowodźanski hońtwjerski hród wjercha Pücklera blisko Miłoraza 1972 spotorhali. W NDRskim času runje tak wottorhany Berlinski hród pak, na kotrehož městnje nasta 1973 Palast republiki, tam nětko znowa natwarjeja. Tajke hrozne časy Drježdźanski hród dožiwił njeje.
Znowanatwar – sakska naležnosć wutroby
Serbja,přimajće so gratu!
Wětřik kitl zymski z hole drěje,
wšitko zelene so z role směje,
słónco honi strachoty a stony,
rěka radosć pušći, z lodom spjatu,
z juskom přez kraj jutrowne du zwony
– Serbja, přimajće so gratu!
Jandźel kwětki rozsywa na dorny,
dupjeć fifolak sej pyta čorny,
baćon wróćił so na swoju chěžku,
hola črjódku wita šćebjetatu,
łastojčka sej sćele w lońšim hněžku
– Serbja, přimajće so gratu!
Štomy z družčej pychu wšě so třasu,
zemi dźije so wo wulkim kwasu.
Wšitko radosćow sej statok staja,
pěseń spěwa sebi juskotatu.
Zbožo njebjesa na zemju saja
– Serbja, přimajće so gratu!
Serbja, nalěćo je přićahnyło,
je nam sylzu zrudnych časow zmyło.
Bóh, kiž z mócnej ruku wšitkich škita,
wumóžił nam zemju, w putach spjatu;
rjeńše ranjo Łužicomaj swita
– Serbja, přimajće so gratu!
Serbja, čińće wšitcy Božu wolu!
Kiž wy dźěłaće nam z płuhom rolu,
dźěłaće nam z płatom, z drjewom,
z kožu,
wužiće nam młodosć njewin’watu,
wułožujeće nam kaznju Božu:
Serbja, přimajće so gratu!
Hajće mjeno serbowskeho rodu,
zemju škitajće před wšitkej škodu!
Z nalěća njech Serb móc młodu bjerje!
Swědki serbskeho žiwjenja w starych Wojerecach
Wuchodźowanje k městnosćam narodneho žiwjenja w měsće, hdźež budźe 25. měrca hłowna zhromadźizna Domowiny
Wojerecy hrajachu w stawiznach serbskeho ludu a Domowiny wospjet wažnu rólu, wo čimž swědča w měsće nad Čornym Halštrowom tež mnohe twarjenja, pomniki a městnosće. 25. měrca schadźuja so tam delegaća třěšneho zwjazka druhi króć k hłownej zhromadźiznje Domowiny, a to na žurli lutowarnje na Hrodowej hasy.
Napřećo schadźowanišću wuhladamy lěta 2015 rjenje dowobnowjene dwuposchodowe twarjenje, kotrež je w našich stawiznach wuznamnu rólu hrało. Na přeprošenje zapósłanca Sakskeho krajneho sejma Arnošta Barta-Brězynčanskeho zeńdźe so 13. oktobra 1912 w tehdyšim towarstwowym domje 60 delegatow z 31 serbskich towarstwow Hornjeje a Delnjeje Łužicy, kotřiž zastupowachu 2 890 sobustawow, a wobzamknychu Zwjazk serbskich towarstwow załožić. Na namjet Wochožanskeho fararja Bogumiła Šwjele dachu jemu mjeno Domowina. 9. februara 1913 zetkachu so tam znowa zastupnicy serbskich towarstwow, zo bychu Domowinu dozałožili.
