Po wjace hač dwěmaj hodźinomaj zaklinča trójna fanfara XIV. mjezynarodneho folklorneho festiwala lětsa posledni króć. Finalny program wulkotneho swjatka, zašłu njedźelu, skulojćichu dźesatki poskitkow, kotrež swjedźeń wučinjeja. Po štyrilětnej přestawce běchu před a na jewišću pod Fulkec hórku mnohe nowosće wuhladać. Před nim stejachu prěni króć stólčki a nic hižo drjewjane ławki, za čož běchu nowe wěstotne rjadowanja přičina. Rynki wosrjedź swjedźenišća běchu zwjetša njewobsadźene. Horcoty dla běchu přihladowarjo skerje na kromje stejace stólcy wužiwali, abo so pod njedaloke štomy na přikrywy zesydali, štož dobrej naledźe nješkodźeše. Za to dyrbjachu zarjadowanje dokumentowacy filmowcy hinaši wid hač hewak wuwiwać, zo bychu ze swojimi kamerami wulke syły wopytowarjow zapopadnyli.
W Chrósćicach je festiwalna sobota, a mamy přez 30 stopjenkow horcoty. Wokoło 17 hodź. pak běše so słónčko hižo za třěchami schowało, tak zo stejachu ławki na Chróšćanskim farskim dworje zaso w chłódku. Nětko su połnje wobsadźene, jako ma Serbski ludowy ansambl swój festiwalny wustup.
Kohož horcota wottrašiła njeje, tón je so minjeny kónc tydźenja do Chrósćic podał. Delnja Łužica bě tradicionalnje hižo pjatk w Hochozy swój festiwal měła. Aktiwni a publikum móžachu tuž wupłody zaměrnych přihotow ze stron organizatorow a pilnych pomocnikow hosćićelskeju wsow na XIV. mjezynarodnym folklornym festiwalu „Łužica 2023“ žnjeć.
Z busom abo awtom na wšě 90 kilometrow na folklorny festiwal do Hochozy w Delnjej Łužicy jěć, hdyž maš folklorne skupiny w Chrósćicach takrjec před nosom? Na tu mysličku dyrbi so čłowjek najprjedy raz zwučić. Wopytowarjam lětušeho zazběha mjezynarodneho folklorneho festiwala we wsy sewjernje Choćebuza bě spěšnje jasne, zo ma zarjadowanje w Hochozy dale a wjace lubowarjow. Tole pokaza so hižo w busu Šmitec wozydłownistwa, kotryž bě Domowina organizowała. Nic mjenje hač 45 zajimcow z Radworja a Chrósćic je so dźens tydźenja z nim do Hochozy podało. Tam zwěsćichu, zo njeběchu sami. Cyła šwita ludźi z Hornjeje Łužicy bě přijěła.
Program běchu zamołwići na štyri statoki rozdźělili. Štož hnydom napadny, bě měrna a wurunana atmosfera. Wopytowarjo mějachu dosć městna a chwile, folklorne skupiny wobdźiwać a sej připódla kulinariske chłóšćenki słodźeć dać. Štóž nochcyše puće mjez statokami pěši na so wzać, móžeše konjacej zapřahaj wužiwać, kotrejž jako „shuttle“ městnosće wustupow swěrnje zwjazowaštej.
Pod hesłom „... hdźež duša luda schow swój ma čo. IV ...“ předstaji we wobłuku XIV. mjezynarodneho festiwala „Łužica“ dohromady pjeć cyłkow program duchowneho kulturneho herbstwa na Kralec statoku w Chrósćicach. Wuzběhnywši „20. narodniny naročneho projekta UNESCO, zestajeć reprezentatiwnu swětowu lisćinu imaterielneho kulturneho namrěwstwa“, poprosy moderator Tomasz Nawka za prěni přinošk španisku skupinu S’Eixam Mallorquí na jewišćo, kotraž zaspěwa a cappella „El Cant de la Sibil·la“. Hodowna pěseń bu w lěće 2010 do lisćiny přiwzata, dokelž jeje „wobchowanje wutworjenju wosebiteje kulturneje identity na Baleariskich kupach polěkuje“. Nimo spěwa předstaji skupina za region charakteristiske instrumenty, kaž na přikład mandolinje podobnu banduriju z dźesać trunami a laúd z dwójce šěsć trunami. Tele nastroje „zmóžnjeja, hrate w specielnej, přewšo perkusiwnej technice, typiski mallorcski sound“.
Štóž je w Chrósćicach festiwalny kónc tydźenja wot farskeho dwora do směra tohorunja wobdźělenych burskich statokow we wsy šoł, je so snadź dźiwał. Wosebje hdyž běše prěni raz z hosćom tutoho wusahowaceho wjerška serbskeho žiwjenja. Dokelž wuhlada taflu „Krawžic dwór“ z do- a wotchadom ludźi – najebać to, zo dwór na oficielnym planje festiwalneho zešiwka njesteješe. Tola hižo pjatk su wjesnjenjo tule při točenym piwje sedźeli, a dwór su organizatorojo na zapisu kulinariskich poskitkow wobkedźbowali. Tež kulturneho poskitka je, drje nic wotměnjacy program hudźbnych skupin na wulkim jewišću, ale wustupy muži Přezpólnych, kotřiž pěstuja hižo dołho stare serbske ludowe spěwy.
Wikowarjo su swoje draby zapakowali, pod Fulkec hórku zaćahny njejapcy měr. K blidu přisydny so porik, za městnom pytacy. Njetraješe ani minutu, a hižo rozkćě rozmołwa, kaž zo bychu swójbni bjesadowali. Dóńdźe hišće mać z dźěsćom. Njeje scyła ćežko so dorozumić, byrnjež Roberto Lombino čěsce, jeho přećelka Hanna Piechocka pólsce, Maria Clausenowa a jeje dźowka Sara serbsce rěčeli.
Deleńkec statok srjedź wsy w Chrósćicach njeje jenož ródny dom dźěda předsydy Domowiny Dawida Statnika, ale tež rjany přikład za „kontinuitu tradicije“, kaž na přijeću składnostnje zahajenja festiwalneho wječora sobotu rěkaše. Sakske Nowiny su tróšku šćipaće pisali, zo běše to zawrjene zarjadowanje zwonka zjawnosće. Přiwšěm běše lisćina hosći z tu- a wukraja dołha dosć a městno za masy ludźi runja druhim burskim statokam tule njeje. Poprawom je rjenje hladany dwór tajke něšto kaž prózdninski kwartěr.
Jadwiga Deleńkec bydli hižo třiceći lět w Berlinje, a dom słuži prawidłownym kónctydźenskim pobytam we Łužicy. Zhromadnje ze swojim bratrom Měrćinom, wón je mjeztym wosom lět farar w Chrósćicach, je wona statok kupiła, jako třeći je so jeje muž přidružił. Tak su substancu dwora zdźerželi – a herbstwo třoch legendarnych nježenjenych ćetow wuchowali, kotrež běchu jónu wobličo tutoho statoka.
Srjedź meje poda so chór 1. serbskeje kulturneje brigady z busom do słowjenskeje stolicy Ljubljany. Start pak dyrbjachmy wo dwě hodźinje přesunyć – bus měješe problem z hydrawliku. Nalada pak bě přiwšěm dobra a předwjeselo něhdźe 70 młodostnych a zamołwitych na dwanaćehodźinsku jězbu bě tak a tak wulke. Jězba so spěšnje miny, tójšto w busu spěwachmy a něhdźe w 22 hodź. dojědźechmy do rjaneho hostela „Celica“. Spěšnje běchu stwy rozdźělene, a padnychmy sprócni do łoža.
Wutoru rano čakaše po snědani hnydom prěnja proba na zahrodźe trochu zdaleneje ewangelskeje cyrkwje na nas . Zwučowachmy tam za koncert, ale tež za přichodny wulki projekt brigady – nahrawanje oratorija „Žně“. Po wobjedźe a krótkej přestawce podachmy so z powjaznicu na srjedźowěkowski hród Ljubljany. Wottam mějachmy wulkotny wuhlad na město, a pućowachmy zaso dele. Po wječeri w rjanej korčmičce při rěce zetkachmy so nimale wšitcy hišće raz na mosće a tworjachmy serbske koło. Spěwachmy a rejowachmy k znatym serbskim štučkam, a tak móžachmy hnydom za swój koncert w katedrali wabić.