Hród w Delnim Wujězdźe móhł perspektiwu měć, jeli by mějićel ...
Pohladnicy powědaja wo dawnych časach, swědča wo podawkach a ludźoch. Alfons Handrik wotkrywa nam swět, na kotryž smy minjene lěta nimale pozabyli.
Dokładnje sto lět stara pohladnica dopomina z třomi dalšimi motiwami tež na zajimawe stawizny impozantneho hrodu w Delnim Wujězdźe. W sydlišću, kotrež bu 1348 prěni raz pisomnje naspomnjene, je w 16. lětstotku Caspar hrabja von Nostitz hród natwarił. Po 120 lětach je hrabja von Gersdorff dał hród, kotryž bě jemu přemały, zwottorhać a w běhu štyrjoch lět bu wot 1738 po planach italskeho architekta nowy hród, kaž jón dźensa hišće znajemy, natwarjeny. Do noweho hroda bu hižo 1745 tež přechodnje w Klukšu załoženy prědarski a wučerski seminar zaměstnjeny. Spočatnje w baroknym stilu natwarjeny hród, hdźež bě tež kapałka z wołtarjom a pišćelemi, bu w 19. lětstotku w stilu nowoklasicizma přetwarjeny. Třiposchodowy praworóžkowy twar je 48,5 metrow dołhi, 18,5 metrow šěroki a 13,5 metrow wysoki. Cyły wulki twar kryje walbowa třěcha. Cyłkowna płonina wšěch hač do štyri metry wysokich rumnosćow wučinja 2 700 kwadratnych metrow.
Za družki bě horcota wužadanje
Za družki bě Bože ćěło lětsa wulke wužadanje, wšako dyrbjachu horcotu znjesć. Přiwšěm je so wjele holcow katolsku narodnu drastu zwoblěkało. Hač w Ralbicach, Wotrowje, Chrósćicach, Radworju, Pančicach-Kukowje, Njebjelčicach,
Budyšinje abo Kulowje, wšudźe běchu družki w procesionach
sobu kročili, štož běše zaso krasny napohlad.Foto: Tomaš Šołta
Kubłanišći na hrajnišću so wubědźowałoj
Koparki a koparjo Worklečanskeho horta běchu sej njedawno dźěći Chróšćanskeho horta na koparski derby přeprosyli. Je to po zwučenym wašnju tradicija, kotruž hižo wjele lět pěstuja. Wobě zarjadnišći zestajištej dwě mustwje z měšanymi hrajerjemi. Wšědny trening za kondiciju při tym
pomhaše, zo móžachu so z najlěpšimi hrajerjemi a hrajerkami na kopanišćo
podać. Holcy jako cheerleadery našich koparjow a naše koparki na hrajnišću witachu, tak zo bě dypkownje zakop. Hraješe so po šemje kóždy přećiwo kóždemu. Po napjatej dobrej hodźinje steješe njerozsudnje. Nětko běchu wrotarjo jara prašani, zo bychu derje dosć wrota škitali. Na kóncu wudoby sej mustwo Worklecy 2 prěnje městno. Wězo běchu tež za hłódne brjuchi kołbaska z całtu a napoje přihotowane. Tak so poradźene popołdnjo miny. Bjez někajkich zranjenjow so cyła kopica dźěći derje domoj nawróći. Hač do přichodneho lěta na hrajnišću
w Chrósćicach! Wutrobny dźak wšitkim pomocnikam a darićelam za koparsku akciju. Tekst a fota: W mjenje Worklečan horta „K wódnemu mužej“ Bernadett Lanzyna
Pućowanski dźeń přez Wojerecy na Hory
Ja pućuju rad do swěta ... Wšudźe něšto nazhoniš, mudriši so nawróćiš.
Tute linki znateho spěwa wopisuja wulkotnje naš pućowanski dźeń,
kotryž nas lětsa w nalěću do Horow, ródneje wsy našich sobušulerjow,
wjedźeše. Ze šule nastupichmy puć přez rjane, Wojerowske stare město. Knjez Pink, kiž nas přewodźeše, móžeše nam mnoho
zajimaweho wo twarjenjach a znatych
wosobinach města powědać. Tak dźěchmy nimo domu, w kotrymž bě Konrad Zuse wotrostł a běchmy hordźi, zo pochadźeše sobuzałožer kompjuteroweje techniki z našeho ródneho města. Tež Wojerowsku měšćansku radnicu smědźachmy sej wobhladać. Na naměsće zajimowachmy so wosebje za napisy na póstowym stołpje. Přez małe pućiki stareho města podachmy so do małeho parka, hdźež hižo přikrywy za picknick na nas
čakachu. Při lěčnych temperaturach a krasnym módrym njebju móžachmy sej samo słódny lód zesłodźeć dać. Tak wočerstwjeni njepadny nam dalši dołhi puć podłu
Čorneho Halštrowa docyła ćežko.
Na dnju dźěsća su njedaloko Lipska dalše mejemjetanje wotměli. Na ...
Na dnju dźěsća su njedaloko Lipska dalše mejemjetanje wotměli. Na wyšej šuli w Falkenhainje pospyta so rjadownja 5d w jej njeznatej tradiciji. Hižo dołho su so na dźeń přihotowali. W poslednich měsacach zhonichu šulerjo na přikład, zo swjeća Serbja ptači kwas. W předmjeće němčina čitachu powěsć Krabata a wuspytachu so we wurjekowanju hornjoserbskich pomjenowanjach za městnosće, w kotrychž je Krabat skutkował. Tohorunja
słyšachu serbski rap a nawuknychu prěnju serbsku rejku. Na dnju mejemjetanja zdrasćichu sebi holcy suknju abo šat a hólcy běłu košlu, pulower abo t-shirt. Swjedźen zahajichu z walčikom. Potom smědźachu hólcy a tež
někotre holcy skónčnje wo mejku bežeć. Faworit Hans sej ju wudoby a wuzwoli sej za mejsku kralownu Sophie, kotraž so jara wjeseleše, zo je nětko prěnja mejska kralowna na wyšej šuli w Falkenhainje. Skónčnje rejowachu šulerjo
„Hudźba dušu čłowjeka wokřewja“
Zetkanje ze zahorjenej pedagogowku a swěrnej spěwarku chóra Budyšin
Wobdata wot šulerjow a šulerkow, přichodnych kubłarjow a kubłarkow, přiběži wona ze šulerskeho koncerta w Němsko-Serbskim ludowym dźiwadle do Powołanskošulskeho centruma Budyšin. 63lětna wučerka za hudźbu Leńka Thomasowa rěči po puću ze swojimi młodostnymi wo runje dožiwjenych hudźbnych twórbach wšelakich žanrow. Woni běžo jej zajimowani připosłuchaja a k tomu w rozmołwje swoje zaćišće wo dožiwjenym koncerće dodawaja. Wučerka na Serbskej fachowej šuli za socialnistwo, integrowana do šulskeho centruma, swoju zahoritosć za hudźbu wuknjacym dale posrědkuje, jich za rjanosće melodijow sensibilizuje. Tohodla wšak přeco rady tajke šulerske koncerty z wuknjacymi wopytuje a je z nimi wuhódnoća.
Znowa čitała ... „Zabyte hrodźišća“
W serbskej literaturje chowaja so mnohe drohoćinki, na kotrež znowa skedźbnić je trjeba, zo njebychu so pozabyli. Wotpowědne impulsy chce awtorka serbskim čitarjam a čitarkam z nowym rjadom „Znowa čitała“ dawać.
„Runina bjez započatka. Runina bjez kónca. Čerwjenizna rozkćěteho wrjosowišća. Wrjosowe pola kaž rańše zerja. Baćon na mokrym polu. Čornoběłe stadło. Króny dubow, siluety lěskow a hajkow město horow ...“ To móhło być poetiske wopisanje krajiny, w kotrejž pobych loni w dowolu, w nižinach při rěkach Habola, Łobjo a Tanger a kusk dale sewjerowuchodnje, we Wendlandźe. Moje słowa pak to njejsu, ale te čěskeho basnika Josefa Sucheho w powědce „Sćiny swjateho haja“.
Wona je z dohromady jědnaće powědkami wo połobskich Słowjanach w knize „Zabyte hrodźišća“ wozjewjena. Na nju so hnydom dopomnich, jako změrowace łučiny podłu Łobja do so srěbach, wěži Klóštra Jerichowa na horiconće wobdźiwach a žorawje wobkedźbowach. Doma sej knihu wućahnych a po lětach znowa w njej listowach. Měrliwe krajiny njesteja w srjedźišću, ale rozestajenja, bitwy a wójny.
300 lět Ochranow
Mjezynarodne sydlišćo a wuznamne duchowne srjedźišćo Serbow
Dźensa před 300 lětami, dnja 17. junija 1722, bu w lěsu mjez Lubijom a Žitawu štom pušćeny. Wšědny to tehdy podawk a tola je slědy w swětowych, runje tak kaž we łužiskich a serbskich stawiznach zawostajił. Štom trjebachu za twar noweho sydlišća, kiž sej čěscy eksulanća na kromje Berthelsdorfskeho kubła při wikowanskej dróze natwarichu. Sydlišćo mjenowachu Herrnhut, čěsce Ochranov, dokelž měješe „pod Pánovou ochranou“ stać. Z toho nasta serbske pomjenowanje Ochranow.
Party w 21. lětstotku – wobkuzłaca wustajeńca w Serbskim muzeju
„Tajke bohatstwo“ přinygny mi sympatiski wopytowar, kiž bě tu jako turist ze swojim dorosćenym synom. „Wona je ta najpisańša, kotruž sym dotal widźała a jara rjana ...“, praji přećelka při wobjedźe. Běchmoj słowaksku wustajeńcu „party w 21. lětstotku“ w Serbskim muzeju w Budyšinje wopytałoj.
Wustajeńca je produkt wjacelětneho slědźenja skupiny słowakskich ludowědnicow a ludowědnikow wokoło Kataríny Saboveje wo swjedźenskich drastach a wosebje wo nahłownej pyše – partach – młodych holcow a žonow po cyłym kraju. „Wona je znamjo dorostowaceje holcy“. W někotrych kónčinach mjenowachu ju vjenec, druhdźe pautlik abo stuški. „Za kóždym kopcom namakachmy druhu drastu“, praji ludospytnica, pokazujo na mnohotnosć pozabytych a pozhubjenych fragmentow ludoweje kultury.
Njedamy rěči nas wužiwać
W tutej kolumnje powěda šěsć redakciji SN znatych mjezynarodnych awtorow, wotměnjacy so pod pseudonymom „prof. Wink“, jónu wob měsac wo swojich nazhonjenjach a dožiwjenjach we wobłuku zetkanja kulturow, identitow, rěčow a narodnych mjeńšin.
W pólšćinje so kolonialny poćah ke krajam resp. kónčinam, kotrež běchu něhdy wotwisne wot Pólskeje, w prepozicijach wotbłyšćuje. Prajimy často, zo so na jednym boku „do Francoskeje“, na tamnym pak „na Ukrainu“ abo „na Běłorusku“ podamy. Samsne płaći za tamnu formulaciju: Prajiš, zo sy „w Francoskej“, ale „na Ukrainje“.
W minjenych lětach je so diskusija wo wužiwanju tutych kolonialnych formow wuwiwała, wona pak bu haćena přez linguistow, kotřiž mějachu to za zmylk, w zwisku z Ukrainu prajić „do“ abo „w“.
