Nalětni swjedźeń pochadźa ze starych wobrjadow pohanskich prjedownikow

Jutrowne swjate dny symbolizuja kónc zymneho počasa a započatk nalěća. Runje tak kaž hody maja tež jutry swój pochad w starodawnych ritusach našich pohanskich prjedownikow.

Stari Słowjenjo hołdowachu na spočatku ćoplišeje periody lěta swojemu Bohu płódnosće Jarilo, kiž ma w słowje jaro (nalěćo) swoje krute městno w čěskim słowoskładźe. Mandźelski zwjazk mjez Jarilom a jeho sotru Maru, kotraž symbolizuje tohorunja płódnosć zdobom pak tež smjerć, rozputuje w starosłowjanskej mytologiji kóžde lěto znowa młódnu móc nalěća.

Z pokřesćanšćenjom Słowjanow pozhubjowaše so wjele nałožkow našich prawótcow, někotre pak su so hač do dźensnišeho časa mjez Čechami wobchowali.

Jutrowničku 1972, bě to 2. apryla a wot ranja přez cyły dźeń bě zymne a pancate wjedro, je w Ralbičanskim křižerskim procesionje młody pachoł sobu jěchał, kotryž z mócnym hłosom jutrowne kěrluše zanošowaše. Křižer ze zelenym wěnčkom bě 14lětny Koslowčan Jurij Lebza, kotryž jěchaše w porje z nazhonitym křižerjom, ze swojim nanom. Tehdy bě widźeć, zo ma młodźenc ke konjej dobry poćah a wě z nim wobchadźeć. Sam wo sebi praji, zo bu jemu křižerstwo „do kolebki połožene“. Hižo jeho dźěd je poselstwo zrowastanjenja do Kulowa ­njesł. Wot njeho ma tež hišće křižerske knižki z lěta 1930, kotrež sej jako drohoćinku chowa. Daloki puć křižerjow do Kulowa wšak bě Jurjej derje znaty. Runja druhim je jako šulski hólčec stajnje křižerjam napřećo šoł a z 13 lětami je jich po wužohnowanju w Ralbicach hač do Kulowa přewodźał. Za dźěći bě to stajnje rjane dožiwjenje, hdyž smědźachu so druhdy zwonka wjeski na konja sydnyć.

Jubilej profesionalneho jewišćoweho wuměłstwa w Budyšinje dowola zajimawe dohlady do skerje njeznatych stawiznow

Lěto 1796 woznamjenja za Budyšin do dźensnišeho sahacu cezuru. Tehdy mjenujcy załožichu w měsće prěnje stajne dźiwadło z krutym swójskim hrajerskim ansamblom. Byrnjež so jewišćowe wuměłstwo w stolicy Hornjeje Łužicy tež hižo do toho w rozdźělnych formach a na wšelakorych hrajnišćach pěstowało – prěnje naspomnjene tudyše předstajenje dramatiki wotmě so 1413 –, hodźał so tónle měznik jako kolebka konstantneje tradicije wopisować, wjercholaca w instituciji, kotraž je dźensa jenička bikulturna, trojorěčna a profesionelna swojeho razu w Němskej: Němsko-Serbske ludowe dźiwadło. Spočatnje mjenowana lětoličba bě zamołwitym domu přičina, jubilej z wosebitym gala-programom wo­swjećić.

Jubilejna inscenacija na historiskim fundamenće

Lubina Hajduk-Veljkovićowa

Milenka wotstaji swoje koleso na Jurkec jěchanskim dworje. Běše jutrownu sobotu, a na dworje mjer­wješe so z holcami a konjemi. Běše to kaž wubědźowanje, štó swojeho konja najlěpje šćětkuje.

„Rjenje, zo sy přijěła“, postrowi ju Borbora. „Wozmješ sej Fliku?“

Milenka dźěše do konjenca a postrowi šěru kobłu. Ta zaporsknje a pyta w Milen­cenych zakach za morchejemi.

„Pytaš jutrowne jejka?“, směješe so Milen­ka a dowjedźe ju won na dwór. Přiwjaza Fliku za žerdź blisko Anje a Paule, na kotry­majž wona tu pola Bor­bory stajnje jěcha­še. Wza šćětku a karte­ču a poča Fliku woměrje šćět­ko­wać.

„Sym wćipna, štó z nas dóstanje jutrowne ­my­to“, rjekny Paula.

Borbora jako wobsedźer­ka konjaceho dwora bě sej lětsa něšto nowe pře­mysliła. Bě wot křiže­rjow něšto pjenjez za přihoto­wa­nje a pyšenje konjow zběrała a myto kupiła.

„Njewěmy ani, što to je“, praji Milenka.

„Zawěsće ma něšto z konje­mi činić“, roz­myslo­­waše Anja. Wona česaše Belline běłe hriwy ­­a kładźeše je w małych cy­bach pódla so.