1968 – Wulka hańba Pólskej
Susodny kraj hódnoći wobdźělenje na poraženju „Praskeho nalěća“
Waršawa. Jara kritisce a chětro wobšěrnje wěnuja so pólske medije historiskemu podawkej před 50 lětami: poraženju „Praskeho nalěća“ přez wójska Waršawskeho pakta. Pólska bě so na tym ze 750 tankami a 30 000 wojakami a wobdźěliła.
Nowina Rzeczpospolita wěnuje hrózbnemu podawkej wosebitu přiłohu. Hódnoćejo wojersku akciju su sej wšitcy přezjedni: To bě wulka hańba Pólskej. Zasah w Čěskosłowakskej njebě ničo druhe hač 84 dnjow trajaca okupacija. W přiłoze wěnuja so mjez druhim městu Jičínej, kotrež bě wot pólskeje tankoweje diwizije wobsadźene. Tam bě pjany pólski wojak młody čěski porik, kotryž runje z kina domoj dźěše, bjez kóždeje přičiny zatřělił. Wojaka po tym k jastwu na čas žiwjenja zasudźichu, pozdźišo pak po změnje zakonja chłostanje na 25 lět złahodnichu. Morjenje młodeju Čechow je hišće wjele lět čěsko-pólske poćahi, tež mjez ludźimi wobeju krajow, poćežowało.
Něšto wo swójbach a swójbnych
GENERACIJA 16- do 25lětnych wopřijima w Čěskej něšto wjac hač 1,2 milionaj ludźi. Jeje podźěl na cyłkownej populaciji wučinja tuž dwanaće procentow. Tole wujewjeja přisłušne data Čěskeho statistiskeho zarjada (ČSÚ). Staršiski dom wopušćeja młodźi Češa ze 26/27 lětami, štož je snadnje nad přerězkom Europskeje unije. W tym zwisku k přirunanju někotre přikłady z wotpowědneje statistiki EU: W Słowakskej woteńdu młodźi ludźo z 30,8 lětami ze staršiskeho domu. Najnuznišo z tym maja šwedscy młodostni, kiž so přerěznje hižo z 21 lětami zesamostatnjeja. Porno tomu sej młodźi Maltačenjo z tym chwile bjeru, wopušćejo staršiske hnězdo hakle z 32 lětami.
Z čěskeje statistiki dale zhoniš, zo je so loni z generacije 15 do 26 lět 7 001 muž woženił. Njewjestow bě w tej starobnej kategoriji z 13 419 nimale dwójce telko, 16 młodostnych pod 18 lětami su přisłušne sudnistwa „społnolětnili“, zo bychu so směli zmandźelić – zwjetša ze staršim partnerom.
Sobudźěłaćerjow ČSÚ je nic naposledk zajimowało, wobydlerjo kotreje wsy su přerěznje najmłódši. W tym nastupanju smědźa so srjedźočěske Nupaky hordźić – ze starobnym přerězkom 31,7 lět.
Połoženje Romow njezměnjene
Praha (ČŽ/K). Połojca Romow w Čěskej – něhdźe 120 000 ludźi – dyrbi kóždužkuli socialnu wěstotu parować. W Morawsko-šleskim a Ústískim wobwodźe čuja so tři pjećiny Romow na kromje towaršnosće, w Olomoucskim regionje 70 procentow. Tole zwěsća rozprawa knježerstwa, zdźěłana wot instancy za naležnosće mjeńšiny Romow. Dokument konstatuje, zo so porno zašłym lětam njeje žane polěpšenje docpěło a zo ani dlěje trajacy róst hospodarstwa w tym nastupanju njeje ničo na dobro Romow wuskutkował.
Romojo su najwjetša narodna mjeńšina w Čěskej. Wšo dohromady bydli tam na wšěch 240 000 z nich. Jich podźěl wučinja 2,2 procentaj wobydlerstwa kraja (w Słowakskej je to dźewjeć procentow ludnosće). W rozprawje wšak tež rěka, zo přisłuša połojca Romow inteligency a srjedźnej woršće. Nahladny rjad jich přisłušnikow zwjesela so wyšeje zdźěłanosće, wuspěchow na dźěle a dosahacych dochodow dobreho žiwjenskeho standarda.
Kaž ze zwěsćowanjow wuchadźa, so přewažnje negatiwne nastajenje Čechow napřećo Romam změniło.
Babiš na wopominanju wuhwizdany
Prag/Bratislava (dpa/SN). Na wopominanju 50. róčnicy poraženja „Praskeho nalěća“ přez wójska Waršawskeho pakta su wčera w Praze čěskeho ministerskeho prezidenta Andreja Babiša wuhwizdali. Demonstranća narěč Babiša přesahujo „hańba“ wołachu a kritizowachu, zo so załožer populistiskeho hibanja ANO ze swojim knježerstwom na přihłosowanje komunistow zepěra. Wšako bě do politiskeho přewróta 1989 sam čłon komunistiskeje strony.
Kaž Babiš rjekny, nima wón swobodu za wohroženu. Wón wšitkich wobdźiwuje, kotřiž běchu so 1968 zmužiće zadźerželi. „Inwazija wójskow Waršawskeho pakta bě brutalna. Tójšto našich ludźi je žiwjenje přisadźiło“, 63lětny zwurazni.
Babiš a dalši wodźacy politikarjo su wčera před twarjenjom rozhłosa w Praze wěncy połožili. Tam bě w nocy na 21. awgust 1968 k raznym wojowanjam dóšło.
Tež w słowakskej stolicy Bratislavje wotmě so wopomnjenske zarjadowanje. Tak połožichu wěncy při rowje reformoweho komunista Alexandera Dubčeka.
Zesylnja wójsko
Praha (ČŽ/K). Hač do lěta 2026 wotmysli Čěska swoje wójsko z nětčišich 21 000 wojakow na 50 000 powołansce słužacych zesylnić. Mjenowany zaměr je zastupnik načolnika generalneho staba Čěskeje republiki Jiří Baloun na wopyće Woborneje uniwersity w Brnje připowědźił. Po jeho słowach chcedźa na te wašnje jónu postajena standardna sylnosć wójska z 25 000 mužemi docpěć. Zdruha zapřijima to wobsadźenje cyle nowych wotdźělow, na přikład kybernetiki, roboterstwa a dalšich wysokotechniskich družin, bjez kotrychž žane moderne wójsko dźensniši dźeń njewuńdźe. General při tej składnosći zdźěli, zo pobrachuje wójsku k standardnej sylnosći tuchwilu něhdźe 4 000 muži, před třomi lětami bě jich wjac hač 6 000.
Lěta 2004 bě so Čěska woborneje winowatosće wzdała a na powołanske wójsko přešła. Wot toho časa je njedosahaca zwólniwosć wobornokmanych młodych muži k wjacelětnej słužbje z brónju stajnje wjetše abo mjeńše dźěry zawostajała. Přiwšěm dyrbi wójsko zwjazkarske winowatosće spjelnjeć a runje tak zwonka kraja zasahować. Přez wukrajne zasadźenja je wone dotal 21 wojakow zhubiło, z nich 13 w Afghanistanje.
Dwaj rekordaj přetrjechenej
ĆĚLNY WUKON titanskeho rozměra zdokonja tele dny Vladimír Hižnay. Słowakski krajan, z powołanja diagnostikar mostow a připódla we Wysokich Tatrach tworynošer, donjese na wjeršk Sněžki w Kyrkonošach 165,5 kilogramow wažace brěmjo na chribjeće. Z tej wahu přemó wón dotalny rekord 160 kilogramow z lěta 1944, swój čas nastajeny wot wěsteho Roberta Hörera. Za čaru wot Šleskeho domu na samy wjeršk, přibližnje dwaj kilometraj dołhu, trjebaše jeničce 80 kilogramow ćežki Hižnay dwě hodźinje a 19 mjeńšin. Přewodźałoj staj jeho čěskaj tworynošerjej Zdeněk Pácha a Milan Marhan, prěni 160 kilogramow ćežke brěmjo njesucy, druhi „jeno“ ze 80 kilogramami do wyšiny so „dračujo“. Hdyž bě Hörer před 74 lětami woclanu rołu za meteorologisku staciju na wjeršk Sněžki transportował, wobsteješe Hižnayjowy balast ze zwjazanych pakćikow z blešemi mineralneje wody. Za to bě sej wón specielne krosno zhotowić dał. Jeho wosobinski rekord wučinja 170 kg.
Status morjanět zrjadowany
Aktaw (ČŽ/K). Po dlěje hač 20 lět trajacych jednanjach su Ruska, Kazachstan, Turkmeniska, Azerbajdźan a Iran w kazachskim měsće Aktawje podpisali zrěčenje wo prawniskim statusu Kaspiskeho morja. Dojednanje twori wažny zakład za přichodnje mjenje napjatosćow mjez krajemi. Na swjatočnym podawku stawizniskeje dimensije tele dny wobdźělichu so prezidenća wšitkich pjeć přimórskich statow.
Ruski prezident Wladimir Putin woznamjeni dojednanje jako skutk historiskeho wuznama. Wone wotmjezuje sfery wliwa jednotliwych krajow nastupajo Kaspiske morjo. Postajene su w nim na přikład hranicy hospodarskich pasmow. Zrěčenje wopřijima tohorunja wašnje rozdźělenja masiwnych kapacitow nafty a zemskeho płuna pod dnom morja. Zajimawy aspekt dojednanja je, zo definuje wone dno Kaspiskeho morja jako morjo, jeho wódnu płoninu z 370 000 kwadratnymi kilometrami pak jako jězor.
Britiski dźenik Financial Times k tomu pisa, zo spomnjene zrěčenje Ruskej wobkruća wojerske nadknjejstwo nad Kaspiskim morjom.
Hospodarstwo pomałšo rostło
Praha (ČŽ/K). Čěska ekonomika je w druhim kwartalu 2018 trochu pomałšo postupowała. Kaž z najnowšich datow Centralneho statistiskeho zarjada wuchadźa, je wona wot spočatka apryla hač do kónca junija „jeničce“ wo 2,3 procenty přibyła. W prěnim štwórćlěće bě jeje róst hišće nimale štyri procenty wučinjał. Za něšto wulce wobmyslomne wšak hospodarscy wěcywustojni spomnjeny zjaw nimaja, dokelž tča přičiny pomałšeho rósta w nachwilnych faktorach. Tak su w předźěłanskej industriji, w twarstwje kaž tohorunja w eksporće wšelke strukturne njedostatki nastali. Přetrjeba domjacnosćow jako klučowa pozicija wosta přiwšěm stabilna. W předewzaćach je k tomu 1,9 procentow wjace ludźi dźěłało hač w samsnym času minjeneho lěta.
Kaž mjenowana instanca dale wozjewja, eksportuje Čěska republika spochi wjace tworow do krajow Europskeje unije. W prěnim połlěće wučinješe wuwoz do nich 2,15 bilionow krónow (přibližnje 8,5 miliardow eurow). Wotběrał je za to eksport tworow wosebje do aziskich statow, Afriki a do Sewjerneje Ameriki, tuž do USA a Kanady.
Rusojo w Čěskej
Praha (ČŽ/K). W Čěskej republice zasydla so dale a wjac ruskich ludźi. Přebywaše-li lěta 2006 něhdźe 23 300 Rusow a Rusowkow w kraju, wučinješe jich ličba lětsa kónc junija 37 303.
Po statistice čěskeho nutřkowneho ministerstwa tworja Rusojo w susodnym kraju štwórtu najsylnišu skupinu wukrajnikow. Spomnjena statistika zdobom wupokazuje, zo přebywaja třo z dźesać Rusow w Čěskej dźěła abo předewzaćelenja dla. W lěće 2016 je 10 990 z nich dźěło měło – 8 200 w najwšelakorišich powołanjach, 2 700 předewzaćelsce. Pjećina ruskich staćanow je swójby dla do Čech ćahnyła, dźesaćina z humanitarnych a druhich přičin. Přibližnje 20 procentow z nich studuje. Loni su uniwersity a wysoke šule 5 906 ruskich studentow měli. 353 z nich je studij samych płaćiło. Poprawom pak ruscy studenća, kotřiž zdźěłowanje w čěšćinje absolwuja, za studij na zjawnych kubłanišćach runja čěskim komilitonam njetrjebaja ničo płaćić.
Po měrcowskim zwěsćowanju woprašowarnje CVVN słušeja wšak Rusojo k tym narodnosćam, kotrež Češa tak derje čuć njemóža. Třećinje z nich su Rusojo njesympatiscy, jeničce štwórćinje sympatiscy.
