Kaczyński: Politiske mordarstwo
Dubiozne podawki wokoło předsydy PiS zaběraja pólske statne rěčnistwo
Waršawa. Politiska kriminalka wosebiteho razu pólsku zjawnosć tele dny zaběra. Wuchadźišćo je njejapka smjerć Barbary Skrzypek. Wona bě 30 lět nawodnica běrowa předsydy narodno-konserwatiwneje strony Prawo a sprawnosć (PiS) Jarosława Kaczyńskeho a zdobom jeho sekretarka a dowěrnica. Minjeny kónc tydźenja su ju pochowali. Što bě so stało?
Za čas swojeho politiskeho knjejstwa bě sej Kaczyński w lěće 2019 předewzał, stajić sej cyle swojorazny wosobinski pomnik. Wosrjedź Waršawy měještej nastać hoberskej 190 metrow wysokej wěži. Jako dwójnikaj dyrbještej wonej jeho wosobinu kaž tež tu 2010 smjertnje znjezboženeho bratra Lecha Kaczyńskeho symbolizować. Plany běchu hotowe a w medijach prezentne. Projekt pak zwrěšći, dokelž je jón Waršawska měšćanska rada wotpokazała. Štož zwosta, běchu pjenježne problemy. Hižo za čas planowanja jewjachu so rozprawy wo dubioznych podawkach w zwisku z akcijowym towarstwom, kotrež měješe projekt financować a zwičnić.
Pólska prawo na azyl wobmjezuje
Waršawa (dpa/SN). Pólski prezident Andrzej Duda je ze swojim podpismom zakoń zeskutkownił, kotryž prawo na azyl w kraju wobmjezuje. „Sym podpisał, dokelž je to k zesylnjenju wěstoty našich mjezow trěbne“, Duda w interneće piše. Zakoń předwidźi, zo smědźa w nuzowych situacijach při mjezach jenož wukrajnicy wo azyl prosyć, kotřiž su legalnje do Pólskeje přišli. Rjadowanje je najprjedy raz na 60 dnjow wobmjezowane.
Tajku nuzowu situaciju widźi čłonski kraj EU wosebje při mjezy Běłoruskeje. Tam migranća z pomocu Běłoruskeje stajnje zaso spytaja, sylnje wutwarjenu mjezu do Pólskeje přewinyć. Strach hrozy pak tež na zapadźe, jeli Němska plany wotpokazanja migrantow přesadźi.
Podpěruja Radio Free Europe
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Po šmórnjenju pjenježnych srědkow za sćelak Radio Free Europe (radijo swobodna Europa) ze stron ameriskeho prezidenta Donalda Trumpa njeje hišće wěste, što so stanje z přistajenymi a rozhłosowym studijom. W rozmołwje z nowinarjemi dźenika Financial Times zašły kónc tydźenja skedźbni čěski premierminister Petr Fiala na to, zo móhła Europska unija financowanje sćelaka přewzać. Fiala bě jako młodostny často přinoški RFE słuchał a wjeseli so jara, zo ma sćelak swoje sydło w Praze. Tohodla so nadźija, zo to tak wostanje. Wodźacy politikar namjetuje wutworjenje „koalicije krajow Europskeje unije za financowanje RFE“. Rozhłosowy sćelak bě za čas socializma w tehdyšej Čěskosłowakskej a druhich komunistiskich krajach wažna zepěra politiskeje opozicije.
Hołduja „genialnemu“ Trumpej
Prezident USA mjez pólskimi konserwatiwnymi nadal woblubowany
Waršawa. Pólska hotuje so z połnej paru na móžny nadpad ruskeho wójska. Tute struchłe dopóznaće kóždy zdobudźe, kiž medije kraja sćěhuje. Prašenje je, kak měł so kraj na to přihotować.
W nowinje Gazeta Wyborcza pólske knježerstwo předwčerawšim, srjedu, připowědźi, zo wupowědźi kraj mjezynarodne zrěčenje z lěta 1997 přećiwo minam, kotrež so direktnje na wosoby měrja. Pólska chcyła tute miny wotnětka produkować, składować a podłu swojich mjezow zasadźić. Wšo tole zrěčenje zakazuje, kotrež bě swój čas 163 krajow podpisało. Pólske knježerstwo z ministerskim prezidentom Donaldom Tuskom nětko argumentuje, zo njejsu kraje kaž Ruska, USA, China abo Israel zrěčenje ženje podpisali. Hladajo na hrožacu inwaziju Ruskeje chcedźa miny tuž nětko zhotowić, runje tak kaž baltiske kraje Letiska, Estiska a Litawska.
Přepytuja posrědkowanje frizišćiny mjez generacijemi
Zapadni Frizojo, jedna z třoch hałzow friziskeho etnikuma, sydla w prowincy Friesland na sewjeru Nižozemskeje. Wot lěta 2004 wužiwaja w oficialnych dokumentach jenož friziske pomjenowanje Fryslân. Zapadnu frizišćinu dotal znajmjeńša 400 000 ludźi rěči – a tola woznamjenja ju w mjezynarodnej linguistiskej klasifikaciji jako zranliwu. Z tuteje přičiny so prowincne organy prócuja, situaciju rěče na wšelakore wašnje podpěrać a zesylnjeć. W minjenych dekadach stabilizowachu tak poziciju zapadneje frizišćiny na polu šulstwa, medijow abo w zjawnosći. Njehladajcy toho njeje so pak wot lěta 1970 ličba staršich, kotřiž frizišćinu swojim dźěćom dale sposrědkuja, wuraznje powjetšiła.
Němske wotpadki w Čěskej
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Hižo před někotrymi tydźenjemi namakachu w Čěskej wotpadki, kotrež pochadźeja z Němskeje. Předewzaće Roth International, kotrež ma swoje sydło w bayerskim Weidenje, je prawdźepodobnje hižo wot junija 2024 500 tonow z jědom zanjerodźeneho šrota na Morawje składowało. Tam běchu zarjadnicy mjez druhim rotorowe křidła milinowětrnikow namakali. Zarjad za cłowne slědźenje w Mnichowje přepytuje tuchwilu wjacore njelegalne deponije wotpadkow a čěske ministerstwo za wobswět žada sej jich wotstronjenje. Roth International pak wotpokazuje wumjetowanja a pisa swojim klientam w zjawnym lisće, zo bě so w tutym nastupanju na swojeho čěskeho partnera spušćiło.
Na mustrowanje „přeprošeni“
Pólska planuje wojerske wukmanjenje 100 000 ciwilistow
Waršawa. Politiska nalada w Pólskej je w prašenju měra a wójny dźělena. Na jednym boku čakaja wšitcy na pozitiwne wuslědki jednanjow wo měr w Ukrainje. Napjeće slěduja medije rozmołwy zastupjerjow USA z Ukrainu w Sawdi-Arabskej a so nadźijeja, zo tež Ruska měrowemu rozrisanju přihłosuje. Wučerpanosć ludźi po třoch lětach wójny je wočiwidna. Na druhim boku reaguje Pólska na nowe wěstotne połoženje, po tym zo bě prezident USA Donald Trump připowědźił, zo Europu hižo dlěje při jeje zakitowanju njepodpěruje. Wšěm je jasne, zo dyrbi so Pólska bóle hač dotal cyle sama na móžnu wójnu přihotować. Tež tam su kruće wo tym přeswědčeni, zo so Ruska wojersce na zapadnu Europu měri.
Ćah přespěšnje po puću był
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Nakładny ćah połny bencola, kotryž bě pjatk tydźenja w Hustopečach nad Bečvou z kolijow wuskočił, bě přespěšnje po puću. Minjeny štwórtk zdźěli Jan Kučera, generalny inspektor čěskeje železniskeje inspekcije, zo bě ćah z 95 km/h do dwórnišća w Hustopečach zajěł. Tam pak smědźa ćahi jenož 40 km/h spěšne być. Mjeztym je městno njezboža zaso mjenje abo bóle zawěsćene, zdźěli minjenu póndźelu Ladislav Okleštek, zamołwity za wobwod Olomouc.
Mnóstwo bencola w dnownej wodźe znižuja. Tuchwilu wotklumpuja fachowcy kapalnu maćiznu z dwaceći hrjebjow, kotrež jěd wotpopaduja. Petr Hladík, čěski minister za přirodoškit, je optimistiski. „Rjane a suche wjedro je nam jara pomhało“, wjeseli so politikar. Dešćikojte wjedro, kotrež su meteorologojo za přichodne dny připowědźili, móže so pak negatiwnje na škitne naprawy wuskutkować. Fachowc předewzaća Dekonta, kotryž dźěła na městnje njezboža, zdźěli nowinarjam powěsćernje ČTK, zo traje wotstronjenje jěda z pjeršće a dnowneje wody hišće znajmjeńša dwě lěće.
Wałęsa žada sej sprawny měr
Rozestajenje w Běłym domje mjez Polakami bjezradnosć a strachi zbudźa
Waršawa. Chětro bjezradnje reagowała je pólska towaršnosć na zjawne rozestajenja mjez prezidentom USA Donaldom Trumpom a ukrainskim prezidentom Wolodymyrom Zelenskim w Běłym domje we Washingtonje. Runjewon šokowani dyrbjachu Polacy tomu přihladować, kak Trump Zelenskeho ponižuje a z Běłeho domu wućěri. Hladajo na bližace so dojednanje mjez Tumpom a ruskim prezidentom Wladimirom Putinom nastupajo wójnu w Ukrainje bjez jeje a wobdźělenja Europskeje unije je sej nowina Fakt wěsta, zo Trump „Putinej Ukrainu k žratwje přewostaji“.
Medije drje su dale kruće poboku Ukrainy a wo wuradźowanjach EU ze Zelenskim w Londonje dokładnje rozprawjeja. Na druhim boku nichtó njewě, kak so naležnosć dale wuwije. Po wukazu Trumpa, přetorhnyć wojersku pomoc za Ukrainu, ćahi w Pólskej z wojerskej techniku USA steja. Ministerskemu prezidentej Donaldej Tuskej pak je wažne Ukrainje dalšu pomoc skićić.
Kóždy dźesaty je wukrajnik
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Hač do kónca lěta 2024 zličichu w susodnym kraju 1 094 090 ludźi z wukrajnym pasom, wuchadźa z aktualneje rozprawy ministerstwa za nutřkowne naležnosće. Minjenu sobotu zdźěli powěsćernja ČTK w zwisku z tutej rozprawu, zo je dźesać procentow čěskeho wobydlerstwa z wukraja. To je 2,7 procentow wjace hač lěto do toho. Skoro 600 000 Ukrainjanow, najwjetša skupina zapućowarjow, je so w susodnym kraju zasydliło. Druha najwjetša skupina wukrajnikow su Słowakojo. 11 768 Němcow bydli tuchwilu w Čěskej a tež 2 209 Rakušanow je tam swoju nowu domiznu namakało.
Čěska darjenska iniciatiwa Dárek pro Putina (dar za Putina) je 72 milionow krónow (2,79 milionow eurow) nahromadźiła. Za tute pjenjezy chcedźa ukrainskim wojakam helikopter typa Black Hawk kupić, informuja zastupjerjo iniciatiwy na swojej webstronje. 20 400 ludźi bě so na akciji wobdźěliło. Iniciatiwa Dárek za Putina hromadźi wojerski material, z kotrymž podpěruje ukrainsku armeju w swojim wojowanju přećiwo Ruskej.
