Europa w generaciskej krizy
Pólski publicist a redaktor Adam Krzemiński na forumje rěčał
Frankfurt n. W. (RD/SN). „Wuslědk wólbow Zwjazkoweho sejma Němskeje njeje scyła tak napjaty. Wjele zajimawše budźe, kak so Europa a swět za štyri abo pjeć lět přeměnitej: Štó přińdźe po Merkel, štó po Trumpje? Přežiwi Macron swoje reformy w Francoskej? Kak wuskutkuje so brexit? Kak reaguje Pólska?“ Tele prašenja staji sej znaty pólski publicist a fachowc za Němsku Adam Krzemiński minjeny pjatk na zjawnym rozmołwnym kole regionalneje nowiny w Frankfurće nad Wódru. K poslednjemu prašenju zwurazni wón swoje wočakowanje, zo ludźo při přichodnych wólbach pólskeho parlamenta za dwě lěće tuchwilne knježerstwo strony Prawo a sprawnosć (PiS) wotwola. „Wone je přewjele njeměra wuskutkowało.“
Njejednora operacija
Pólska chceso wobhrodźić
Zadźěwar atomoweje wójny njeboh
Měrowe Nobelowe myto njeje wón dóstał, byrnjež sej je snano bóle zasłužił hač někotryžkuli druhi lawreat. Je dźě jeho zasłužba, zo lěta 1983 njeje k atomowej wójnje dóšło a zo je čłowjestwo tak před zahubu zachował. Něhdyši oficěr sowjetskeho wójska Stanislaw Petrow, jedyn z najwjetšich rjekow zymneje wójny, je njeboh. Po ruskim interneće meduza.jo je wón hižo 19. meje w Frjazynje, sydlišću njedaloko Moskwy, 77lětny zemrěł. Jeho smjerć njeběchu ani ruske ani wukrajne medije na wědomje brali. Wo njej dowědźał je so připadnje jeho němski přećel Karl Schumacher. Tón chcyše jemu w septembru po zwučenym wašnju telefonisce k narodninam zbožo wupřeć, syn móžeše pak jemu jeno zrudźacu powěsć rjec. W němskej nowinje WAZ wozjewi Schumacher na to nekrolog po swojim přećelu. Něhdyši přisłušnik sowjetskich raketowych mocow, do wučbnicow stawiznow zapisany, bě z měsačnej rentu 20 000 rublow (něhdźe 290 eurow) žiworił.
Z diplomom hnydom dźěło měć
WUDAWKI za zdźěłowanje dźěći a młodostnych su w čěskich kubłanišćach w přirunanju z druhimi čłonskimi statami Organizacije za hospodarske zhromadne dźěło a rozwiće (OECD) podpřerězne. To zwisuje hłownje z tym, zo maja w Čěskej wučerjo wšěch schodźenkow zdźěłowanja – wot zakładneje šule hač k uniwersiće – wo tójšto niše zasłužby porno kolegam w druhich krajach. Přiwšěm bywatej fachowe wukubłanje a přihot na nje w Čěskej wobšěrnišej hač w mnohich druhich statach OECD. K najpopularnišim studijnym předmjetam na wysokich šulach słušeja humanitarne wědomosće a wuměłstwo, towaršnowěda, informatika, žurnalizm a nic naposledk inženjerstwo. Přičiny, zo su techniske předmjety woblubowane, widźi OECD w tym, zo maja absolwenća jara dobre wuhlady na dźěłowe městno. Na přikład je loni nic mjenje hač 92 procentow wotchadnikow z diplomom uniwersity abo wyšeje fachoweje šule nablaku dźěło dóstało. W OECD wučinja přerězk 88 procentow.
Zeman w USA
Praha (ČŽ/K/SN). Čěski prezident Miloš Zeman je na dźěłowym wopyće USA. Jeho hłowna naležnosć bě tam na wotewrjenju hłowneje zhromadźizny UNO narěč, w kotrejž zaběra so z terorizmom a migraciju. Zeman zetka so tež z generalnym sekretarom UNO Antónijom Guterresom a jeho naměstnikom, ruskim diplomatom Wladimirom Woronkowom, šefom noweho zarjada UNO za bój přećiwo terorizmej. Rozrěč wo wzajomnych poćahach měješe wón z južnokorejskim prezidentom Mondom Jae-inom a ze słowakskim wonkownym ministrom Miroslavom Lajčákom.
Póndźelu bě so čěski prezident prestižneho počesćenja dočakał. Na wječeri nowiny The Allgemeiner spožči jemu ameriski židowska załožba Gershon Jakobson Jewish Continuity Foundation (GJCF) myto Warrior for Truth (Wojowar za prawdu). GJCF wuznamjenja wosobiny, kotrež maja zasłužby při hajenju zajimow židow. Priwatnje zetkał je so Zeman z něhdyšej mandźelskej nětčišeho prezidenta USA Donalda Trumpa, rodźenej Čechowku Ivanu Trump. Wo zetkanje z prezidentom njeje so čěska strona prócowała.
Referendum wo njewotwisnosći Kurdow w Iraku
Bagdad/Washington (ČŽ/K/SN). Parlament awtonomneho irakskeho Kurdistana je wobzamknył, 25. septembra přewjesć referendum wo njewotwisnosći wot Iraka. Bagdadski parlament je so raznje přećiwo tomu wuprajił. Irakski ministerski prezident Haider al-Abadi zreagowa zludany a připowědźi, zasadźić jednotki wójska, dyrbjało-li při ludowym wothłosowanju k namócnosćam dóńć. Turkowska a Iran so porno tomu bojitej, zo referendum dopomha separatiskim prócowanjam Kurdow we woběmaj krajomaj. Tež USA su nablaku reagowali. Běły dom kurdiske regionalne knježerstwo naležnje namołwi, referendum njezwoprawdźić. „Jeho přewjedźenje wotwjedźe kedźbnosć wot boja přećiwo teroristiskej milicy Islamski stat a wot zestabilizowanja hižo wuswobodźenych teritorijow“, rěka w lisće z Washingtona. Město toho je „chutny dialog z knježerstwom w Bagdadźe trěbny“.
Wot kónca Prěnjeje swětoweje wójny so Kurdojo bědźa wutworić swójski njewotwisny stat. Krajina, wobydlena wot Kurdow, je rozdźělena hłownje na Turkowsku, Syrisku, Irak a Iran.
Kulturne nalěćo znowa podlěša
Mjeńše Škodya bjezdieselowe
Praha (ČŽ/K/SN). Dźiwajo na to, zo z dieselom ćěrjene awta wobswět bóle zanjerodźeja hač dotal myslene, Mladoboleslavska Škodovka mjeńše typy přichodnje hižo z dieselowymi motorami njewuhotuje. Pola Fabije přestanje z tym klětu w jeho zmodernizowanej wersiji, pola noweje generacije Rapid spočatk lěta 2019. Zamołwity zastupnik předewzaća Bernhard Maier zdźěli tole na Mjezynarodnej přehladce awtomobilow w Frankfurće nad Mohanom. Nimo toho wón připowědźi, zo prezentuje Škodovka za tři lěta prěnje elektroawto. W lěće 2025 chce měć pjeć modelow elektroawtow abo wozydłow z hybridnym motorom.
W awgusće naprodukowa twornja Škoda Auto 86 000 jězdźidłow, štož je porno samsnemu měsacej loni 6,7 procentow wjac. Z nich bu nic mjenje hač 30 000 do zapadnych krajow eksportowanych, z toho 12 200 do Němskeje. Škodovka, kotraž je wobstatk němskeho koncerna VW, chce lětsa lońši rekord miliona awtow hišće přetrjechić a jich cyłkownje 1,15 milionow zhotowić.
„Mamy prawo na reparacije“
Komisija pólskeho sejma podawa hobersku sumu w swojej analyzy
Waršawa. Mjez Pólskej a Němskej wěje zymny politiski wětřik. Přičina toho su reparacije za škody w Druhej swětowej wójnje, kotrež běchu Němcy w susodnym kraju zawinili. Prěni raz wo tym rěčał je šef strony Prawo a sprawnosć Jarosław Kaczyński na jeje kongresu w juliju. Tam wón twjerdźeše, zo ma Pólska prawo na wotškódnjenje. Wosebita komisija sejma měła žadanja analyzować. Minjenej měsacaj su jeje čłonojo pilnje dźěłali a 40 stron zestajeli. Wuslědk analyzy je, zo ma Pólska prawo na reparacije dohromady šěsć bilionow eurow. K tomu mjenuja w dokumenće tež argumenty. Tak je dojednanje z lěta 1953 njepłaćiwe. Tam bě Pólska pod wulkim ćišćom Sowjetskeho zwjazka podpisała, zo na wotškódnjenju njewobstawa. Po słowach komisije dyrbjachu so tehdy Sowjetskemu zwjazkej kłonić. Z naprašowanja pola UNO, kotraž wšitke wažne zrěčenja zběra, pak wuchadźa, zo tam žane tajke njepředleži. Dale komisija twjerdźi, zo je Pólska jenički procent ze sumy reparacijow dóstała, kotruž bě Němska potrjechenym krajam dohromady płaćiła.
