Waršawa. Pólske knježerstwo je zaso raz dopokazało, zo jemu scyła ćežko njeje prezentować ludnosći dospołnje spřećiwjace so fakty. Tak je w stolicy Waršawje knježaca narodnokonserwatiwna strona Prawo a sprawnosć (PiS) swojich čłonow na kongres zwołała. Za rěčniskim pultom připrawjene bě hesło w hoberskich pismikach „Pólska wutroba Europy“. W swojej narěči ministerski prezident Mateusz Morawiecki wuprajenje hišće raz naležnje potwjerdźi, prajo: „My smy wutroba Europy.“ Za to žněješe dołho trajacy přiklesk přitomnych, kotřiž běchu so tohodla samo pozběhnyli.
Waršawa/Moskwa (ČŽ/K/SN). Něhdyši pólski prezident Lech Wałęsa – hłowa stata wot lěta 1990 do 1995 – je ruskej powěsćerni RIA Nowosti interview dał, w kotrymž zwuraznja wón dotal njezwučene mysle a nahlady. Wo tym rozprawjeja čěske medije. Tak załožićel njekomunistiskeho dźěłarnistwa Solidarność Ruskej porokuje, zo wona hinak hač Němska swoje napřećo Pólskej skućene hrěchi hač donětka njeje nihdy „wuspowědała“. Přiwšěm so Wałęsy zdawa, zo by wón z přihódnymi argumentami zamóhł ruskeho prezidenta Wladimira Putina jako „mudreho čłowjeka“ k změnje politiki pohnuć a tak docpěć, zo so rusko-pólske poćahi polěpša. Swojeju interneju přećiwnikow, předsydu knježerstwoweje strony Prawo a sprawnosć (PiS) Jarosława Kaczyńskeho kaž tež ministerskeho prezidenta Mateusza Morawieckeho, woznamjenja wón porno tomu jako „njezbožo“.
Bratislava (SŽ/K/SN). Spočatk 2019 bywa dźesać lět, zo je Słowakska euro zawjedła. Ze statow Visegrádskeje štyrki (tej přisłušeja hišće Čěska, Pólska a Madźarska) je wona dotal jenički kraj ze zhromadnej europskej měnu. Eksperća, historiski podawk k róčnicy hódnoćo, přezjednje měnja, zo je euro Słowakskej wunjesł wjace lěpšin hač njelěpšin, přinošujo wažnje k róstej ekonomije.
Praha (ČŽ/K/SN). Z wustawnych institucijow Čěskeje republiki je w decembru prezident najbóle dowěryhódny był. Hłowje stata Milošej Zemanej wěri tuchwilu – njedźiwajcy njemałych wumjetowanjow, zo so z ruskim prezidentom Putinom nasadźuje a sankcije přećiwo Ruskej wotpokazuje – 55 procentow wobydlerjow, pjeć procentow wjace hač w nowembru. Najwjetšeje dowěryhódnosće zwjeseleja wšak so gmejnske zastupnistwa a z nimi starosća – prěnim wěri 67 procentow, druhim 66 procentow. Sejm je porno tomu jeničce 32 procentam ludnosće dowěryhódny, senat 34 procentam. Tole wuchadźa ze zwěsćowanja měnjenjow wolerjow, kotrež je agentura CVVM w minjenym měsacu přewjedła. Knježerstwo ma wokomiknje dowěru 42 procentow respondentow.
Z předsydow parlamentnych stronow mataj poměrnje najwjetšu dowěru šefaj ANO a Piratow, Andrej Babiš resp. Ivan Bartoš. Premierej Babišej wěri 38 procentow, Bartošej 32 proc. Předsyda socialdemokratow Jan Hamáček ma dowěru 27 procentow. Najmjenje wěrja ludźo dwělomnemu šefej SPD Tomijej Okamurje – jeho dowěryhódnosć spadny z nowemberskich 31 procentow na 26 dypkow.
Kijew (ČŽ/K/SN). Po wjacorych njewuspěšnych pospytach toho razu, činjenych wosrjedź 1990tych lět, je nětko k tomu dóšło, zo je so prawosławna cyrkej na Ukrainje zesamostatniła. Na cyrkwinskim sejmje, wot- mětym w sławnej Kijewskej katedrali swj. Sofije, wobzamknychu wobdźělnicy synody, zwoprawdźić kročel, za kotruž je prezident Petro Porošenko cyły čas naležnje wabił, mějo ju za jedne z ćežišćow we wólbnym boju k prezidentskim wólbam klětu w nalěću. Hłowa stata – na synodźe najwuznamniši čestny hósć – syłam ludźi, demonstrowacych před katedralu za samostatnu ukrainsku prawosławnu cyrkej, na městnje wyskajcy wozjewi: „Tónle dźeń zańdźe jako swjaty dźeń do stawiznow Ukrainy.“ Nutřka wón přitomnym wuswědči: „Wy sće hłowni akterojo tohole historiskeho podawka, zakónčaceho wotwisnosć wot Ruskeje.“
Waršawa. Pólski sejm kónči swoje dźěło lěta tradicionalnje ze „sejmowej patoržicu“. Tón dźeń, kotryž zarjadowachu tónkróć 14. decembra, zetkawaja so zapósłancy wšitkich stron, zo bychu sej ruku zawdali a sej wjesołe hody a strowe nowe lěto wupřeli. Při tym sej mjez sobu wulke oblaty dźěla, kaž to w Pólskej hody tež w swójbach činja. Po starym wašnju sej kóždy wot susoda kusk oblaty wotłama. Zarjadowanje ma tomu słužić, najebać wšitke politiske rozestajenja znajmjeńša tón dźeń harmoniju a zhromadnosć w sejmje pěstować.
Lětsa běchu na swjatočnosć z kulturnym programom ansambla „Mazowsze“ tež Waršawskeho metropolita Kazimierza Nycza přeprosyli. Zapósłanča noweje małeje strony „Nětko!“ Joanna Scheurig-Wielgus wuži składnosć a přeprosy wulcerjadneho duchowneho na přichodne posedźenje sejmoweho wuběrka, kotryž pady seksualneho znjewužiwanja přez duchownych přepytuje. Scheurig-Wielgus we wuběrku jako zastupnica znjewužiwanja přepytowaceje załožby „Njebojće so“ sobu skutkuje.
Jablonec nad Nisou (ČŽ/K/SN). Swětoznaty čěski šlagrowy spěwar Karel Gott je nětko tež na złotej medali zwěčnjeny. Ražernja pjenjez w Jablonecu nad Nisou wuda składnostnje klětušich 80. narodnin legendy čěskeje popularneje hudźby seriju jemu wěnowanych medaljow w třoch wariantach.
Prěnju złotu medalju su tele dny w Jablonecskej statnej ražerni pjenjez w přitomnosći česćeneho zhotowili. Wona pokazuje portret Karela Gotta z 1960tych lět, tak na prědnim boku jeho wobličo, na zadnim pokazku z „Lady Carneval“. Na druhej medali budźe wuměłc jako moler předstajeny a na třećej jako fenomen, kiž je generacije ludźi w mnohich krajach swěta zahorjeć zamóhł. Tež w NDR bě Gott často z witanym hosćom a wokřewješe publikum na přikład w zabawnych programach kaž we woblubowanym „Kotole pisaneho“ jako „Praski sołobik“.
Złotych medaljow budźe 500 a slěbornych 1 000 raženych. Skazarjo dóstanu prěnje złotaki hišće do hód. Na předań budu wone kónc decembra a w januaru. Serija třoch medaljow płaći přibližnje 100 000 krónow (4 000 eurow).
Praha (ČŽ/K/SN). Ludnosć Čěskeje repuliki přibywa a bliži so pomału ličbje jědnaće milionow. Kónc třećeho kwartala měješe susodny kraj 10 637 974 wobydlerjow, něhdźe 27 000 wjac hač kwartal do toho. Wo přirost postarali su so hłownje migranća, předewšěm z Ukrainy a Słowakskeje. Z prěnjeho mjenowaneho kraja přićahny něhdźe 8 900 ludźi, z tamneho 3 900. Ale tež z Rumunskeje (1 500) a Bołharskeje (1 400) je tójšto přisydlencow. 16 999 čěskich staćanow je w prěnich třoch kwartalach domiznu wopušćiło.
Pozitiwnje wuskutkowała je wšak so tež wobstejnosć, zo bě wjac nowonarodźenych hač zemrětych. Hač do kónca septembra je 86 636 dźěći na swět přišło – 46,5 procentow z nich zwonka mandźelstwa. Zemrěło je w prěnich dźewjeć měsacach lěta cyłkownje 84 957 wosobow, tak 43 000 muži a 42 000 žonow. Mužojo běchu přerěznje 72,6 lět stari, žony přerěznje 79,7 lět. Zmandźelenjow registrowachu stawnistwa 47 793, dobrych tysac wjac hač wot januara do septembra 2017. Kwasowali su pory najčasćišo w juniju, mjenujcy wjace hač 10 000 razow, štož je za cyły lětdźesatk najwjace w jednym měsacu. Rozwodow bě 17 515, něhdźe tysac mjenje hač w samsnym času loni.