Wuchodźujo so po Budyšinje, snano ze stareho města do směra na kino, někotremužkuli pasantej ewentualnje bywša škleńčernja na Sukelnskej do wočow padnje. Po tafli nad durjemi rěka wobchod nětko „Tagwerk“, symbol abo logo je papjerjana lětawa, a na wukładnym woknje čitaš hesła we wjacorych rěčach, mjez druhim serbsce „Přećiwo wšitkim hranicam“. Přiwšěm: Wobchod drje njeje prawe wopisowanje za to, štož so tam w rumnosćach wotměwa.
Dołho prózdne předawanišćo bě loni krótkodobnje tak mjenowany kulturny shop – akcija samsneho mjena, zahajena wot Budyskeho nutřkoměšćanskeho towarstwa, měješe (a ma) wotmysł, puste płoniny wobchodow kreatiwnje wužiwać a centrum sprjewineho města wožiwić. Andréjej Měrćinkej bě to wuběrna składnosć, takrjec do módreho manufakturu „KickerRabatz“ za twar kickerow załožić a hladać, dokal jeho tale myslička powjedźe.
Hodowne a zymske spěwy něhdy a dźensa w Serbach – prěni dźěl
Tónle spěw drje cyle wěsće kóždy Serb jako přełožk znateho němskeho spóznaje. Hody bjez staroznatych pěsnjow sej (hišće) předstajić njemóžemy. Mamy to za dawnu tradiciju, kotruž tež kóždy druhi lud w Europje haji. Jenož – hladaš-li pola nas za starymi ludowymi spěwami, na př. do Smolerjowych „Pěsničkow“ – njenamakaš žane! Kak to, njejsu da Serbja prjedy hody swjećili? Tola, tři swjate dny dołho, nic pak jako ludowy nałožk, abo?
Kak bě wyšnosć hodowne zabawy zakazała
Dubrjenske bahno, łužiski brunicowy rewěr a serbska rěč, to su jenož někotre temy, kotrež předźěłuje spisowaćelka Andra Schwarz w swojich basnjach. Wona pochadźa z Brětnje-Michałkow (Bröthen-Michalken) a bydli dźensa w Lipsku. Na tamnišim literarnym instituće je literarne pisanje studowała a skutkuje dźensa jako swobodna awtorka a docentka. 2017 je Łužičanka z „Am morgen sind wir aus glas“ literarnje debitowała. Dwě lěće do toho bu wona na 23. open mike (nimo Klagenfurtskeho Myta Ingeborg Bachmann najwuznamniše wubědźowanje nowačkow) za swoje basnje z lyrikowym mytom počesćena a dósta Darmstadtske literarne myto za dorostowych lyrikarjow „Leonce a Lena“. Wo jeje zwisku k łužiskej domiznje, přistupje k Serbam a literarnym tworjenju je so Andreas Kirschke z 38lětnej Andru Schwarz rozmołwjał.
4. oktobra sće na přeprošenje Wojerowskeho wuměłstwoweho towarstwa zhromadnje ze serbskej basnicu Róžu Domašcynej z Budyšina a Uwu Salzbrennerom z Drježdźan na knižnej premjerje antologije „Weltbetrachter“ čitała. Kak sće čitanje we Wojerecach dožiwiła?
Hodowne a zymske spěwy něhdy a dźensa w Serbach – druhi dźěl.
Šulske spěwniki do Prěnjeje swětoweje wójny
Hibam so mjez swětomaj – wobaj stej zašłoj. Jedyn wjedźe mje do NDRskeho časa, hdźež sej ludźo tójšto wěcow chowachu. Tamny swět wjedźe mje do dźensnišeje doby, w kotrejž materielne wěcy hustodosć žanu trajnu hódnotu nimaja.
Zastupju do rumnosće, kotraž je sej šarm małeje stwy w bydlenju wjaceswójbneho domu, kaž je z časa do přewróta mějachmy a tež dźensa po woběmaj bokomaj němsko-němskeje mjezy mamy, zachowała. W bydlenju wita mje přijomne swětło małeje lampy na blidźe. Stólčkaj, na kotrejž so Elli Nowotny a ja posydnjemoj, stejitej njedaloko wokna. Hižo so słónco chowa a ćma sej rum zdobywa. Tola w bydlenju, wosrjedź bydlenskeje štwórće, posrědkuje Elli Nowotny swětło.
Socialna kótwica
„Znowazjednoćenje Němskeje – són a woprawdźitosć“ rěka kapsna kniha z pjera Waltera Leonharda. Rodźeny Durinčan je 40 lět we Wětrowskej šamotowni dźěłał. Serbske Nowiny wozjewjeja jeho trochu wudospołnjene, wot Arnda Zoby a Friedharda Krawca z přećelnej dowolnosću nakładnistwa DeBehr zeserbšćene dopomnjenki.
Wšitcy migranća maja wobstejace zakonje, wašnja a tradicije respektować. Najskerje je zmysłapołne, z toho wuchadźeć, migrantow wukubłać z opciju, zo móža so do domizny nawróćić. W dalšim je hranica přijimowanja komunalneho cyłka docpěta, hdyž je čas rozsudźenja próstwy wo azyl nastupajo njeznjesliwje dołhi, hdyž wukubłanske a dźěłowe městna pobrachuja, hdyž financy zaručene njejsu abo hdyž je samo prawniski stat přežadany. Jenički kompleks, zawěsćić dźěło za wšitkich, wujasnja, kajke hoberske problemy maja so zmištrować. Trěbne su přeswědčiwe koncepty, kotrež pak dotal žana strona nima.
Hustohdy rozprawjeja w medijach wo wosobach, kotrež so zjawnje před kameru stupja, kaž smy to lětsa koronapandemije dla tež w Serbach w najwšelakorišich widejach a přinoškach dožiwili. Kohož pak wobhladowarjo při tym widźeć njemóža, je čłowjek, kiž za kameru steji a zjawne spřistupnjenje wobrazow scyła zmóžnja. Mjeno Michała Cyža, nawody Budyskeho studija Sakskeho spěchowanskeho a wupruwowanskeho kanala, je drje mnohim Serbam znate. Zo pak njemóže wón samo kóždy serbski kulturny wjeršk nahrawać a w najlěpšim padźe hišće jako livestream na Youtube wusyłać, tež to je wočiwidne. Zo to njedźiwajcy toho zwjetša wšitko derje funguje, zaleži na mjeztym derje dźěłacym teamje, kiž je w běhu lět w Serbach nastał a kotryž je mjeztym wšudźe tam pódla, hdźež dyrbja z komplikowanej techniku wobchadźeć. Jedyn čłon tohole cyłka je Syman Sćapan.
Kaž druhdźe lětsa tež we Wojerecach žane adwentne wiki njeběchu. Wosebje dźěći to wobžarowachu, zo njemóžeše je tam kaž hewak dźěćatko wobdarić a pomajkać. Dotal 28 lět je Wojerowske dźěćatko na tamnišich adwentnych wikach wopytowarjow zwjeselało a k rjanej dohodownej atmosferje přinošowało, runočasnje na to skedźbnjejo, kak běchu ewangelscy Wojerowscy Serbja něhdy hody swjećili. Ideju za to měještej a stej ju tež zwoprawdźiłoj Kirsten Bejmina ze swojej tehdy 72lětnej wowku Hanu.
Pječene jabłuko
Chceš swoju maćerku hody w kuchni podpěrać a dessert přihotować? Pječene jabłuko je jednore a so kóždemu radźi. Wuspytaj to!
Přidawki za štyri porcije:
125 gramow bruneho cokora
250 gramow butry
8 jabłukow
8 pomazkow běłeho chlěba
citronowa brěčka
200 gramow sykanych worjechow
Cyłkownje trjebaš za přihot a pječenje 85 mjeńšin.
Wukałaj jadrownik jabłukow. Tam hdźež hižo žana bělizka njeje, pomazaj jabłuka z citronowej brěčku. Tak so brune njebarbja.
Nakraj běły chlěb na małe kuski a połož je do pječenskeho sudobja, kotrež maš do toho z butru pomazać. Na kuski chlěba staj jabłuka.
Změšej cokor z butru a worjechami a pjelń z nimi jabłuka. W zwohrětej pjecy jabłuka při 150 stopnjach něhdźe jednu hodźinu pječ.
K pječenym jabłukam so jara derje waniljowy lód hodźi!
Dajće sej słodźeć!