Kołojězba z ćahom po třikrajowym róžku
Z ćahom sej Trojzemí – třikrajowy róžk Sakskeje, Liberecskeho kraja a Delnjošleskeje – wotkryć? To snadź w mnohich ludźoch hišće dwěle budźi, wšako tajke něšto tuchwilu móžno njeje. Kajke pak wobstejnosće mjez Liberecom a Zhorjelcom/Zgorzelecom su, to chcychu čěscy hosćićeljo wurjadneje wuprawy we wobłuku centralnoeuropskeho projekta Trans-Borders – přez mjezy – sposrědkować. Projekt chce bjezmjeznu mobilitu a přiwjazanje regiona Trojzemí na transeuropske (železniske) wobchadne puće přisporjeć. Jan Sviták, wicehejtman Liberecskeho kraja, rěčeše tohodla w přeprošenju wo „dotal hišće jónkrótnej kołojězbje“. Wosom razow ma ćěridny wóz z popisanjom w němskej, čěskej a pólskej rěči mjezu přeprěčić.
Mjeńšinu do připołdnja wosebity ćah předewzaća Länderbahn wony dźeń w aprylu Liberecske dwórnišćo do směra na sewjer wopušći. Krótko na to – při kilometrje 163,2 – kolije wotbočeja, přeprěči ćah wiadukt nad Łužiskej Nysu a wije so nětko z tempom 70 km/h nimo skałow po lisćowcowych lěsach na najwyši dypk čary pola Oldřichova v Hájích a dale k čěsko-pólskeje hranicy.
600 lět Sernjany – zajimawe stawizniske powěsće wo delanskej wsy 8
Sernjany swjeća lětsa prěnje pisomne naspomnjenje wsy před 600 lětami. Rodźeny Sernjančan a dobry znajer stawiznow delanskich wsow Pawoł Rota je někotre stawizniske zajimawoski wo wsy zestajał, kotrež čitarjam Serbskich Nowin we wjacorych dźělach spřistupnjamy:
Stawizniski přehlad hač do 1945
1795/99: nastachu poslednje štyri chěžkarsko-roboćanske statoki:
a) při pólnym puću do a wokoło „Haja“ a dale do Worklec
1. Lejder – Janca – Čornakec-Krawcowa (statok na róžku 1960 wottorhany)
2. Wróbl – Kokla – Matka – Pazora
3. Žur(k) – Šěn – Wjenka
b) w kuće zeza Křižanec-Kuškecow
4. Rychtar–Bizolt–Wałda–Hejduška–Kral
1807: załoži Anton Bjeńš swój, pozdźišo Šejdźic (Budarjec) – Čornakec statok při puću do Róžanta/Pěskec (dźensa Kamjenska 2)
1824: natwari kowar Lešaw při „Haju“ swój nowy statok (do toho steješe kowarnja srjedź wsy, w susodstwje korčmy)
1835: zawjedźechu nowe čisłowanje domow, započejo pola Bjeńšec-Budarjecow (Kamjenska 2); nětko dósta tež pastyrnja swoje domowe čisło 8, knježi dwór dósta čisło 23
1842: natwari Bindrich (Šołta-Janca) swój statok na dźensniše městno, do toho steješe deleka při nawsy
Krosnowanske móžnosće maja tež w Budyšinje a wokolinje
Krosnował je zawěsće hižo kóždy z nas, wšako je jako dźěćo rady po něčim horje lězł. Hdyž sy dorosćeny, tale kajkosć skerje woteběra. W zašłych lětach je so profesionelne krosnowanje we wšelakich starobnych skupinach wuwiło. Wotpowědne sćěny su mjeztym w mnohich sportowych halach instalowane, tak tež w hali Budyskeho Schilleroweho gymnazija, kotruž wužiwa wjacespartowe sportowe towarstwo (MSV) sprjewineho města.
Sport je strowy a wokřewja ćěło kaž dušu. Ludźo horja so tuž za najwšelakoriše sportowe družiny. Krosnowanje jako jedna tajka je so minjene lěta mjez lubowarjemi sporta razantnje wuwiła a etablěrowała. Na klětušich Olympiskich lětnich hrach w Japanskej budźe krosnowanje samo jedne z wurisanjow.
Hižo wot lěta 1992 słuša hórski sport k poskitkam na Budyskim Schillerowym gymnaziju. Wot lěta 2004 je do MSV sprjewineho města integrowany. Hač do 160 sobustawow towarstwa, mjez nimi něhdźe sto dźěći a młodostnych w starobje wot šěsć lět, tam trenuje. Krosnowanske sćěny wužiwaja šulerjo 6. lětnika gymnazija tež we wobłuku cyłodnjowskeho poskitka.
W pěstowarni meju powalili
Fota: Alfons Handrik (4)
„Pójće, lubi ludźo, pola nas je wjeselo ...“ Tak witachu dźěći Ralbičanskeje pěstowarnje „Dr. Jurij Młynk“ staršich, wowki, dźědow a wjele dalšich hosći dźens tydźenja na mejemjetanje. Hižo wjele lět tam dźěći nałožk pěstuja. Prjedy hač je meja padnyła, zawjeselichu dźěći ze spěwčkami a rejkami wšěch, kotřiž běchu přišli, zo bychu z nimi swjećili. Nawodnica pěstowarnje Jadwiga Nukowa so dźěćom dźakowaše a praji, zo „njetrjeba so rejwanska skupina Smjerdźaca wo dorost starosćić“. W předšulskej skupinje maja w Ralbicach dwaceći hólcow a šěsć holcow. Mjeztym zo běchu hólcy wšitcy w ćmowych cholowach a běłej košli, běchu holcy katolsku narodnu drastu zhotowane. Ben Šmit z Worklec docpě jako prěni wjeršk.
Na olympiadźe byli
Tež w Budyšinje swjećili
Foto: SN/Hanka ŠěnecDźěćace dnjowe přebywanišćo „Kraj pjerachow“ w Budyskej Strowotnej studni, kotrež je w nošerstwje Dźěłaćerskeho dobroćelstwa, je tohorunja dźens tydźenja mejemjetanje swjećiło. Tójšto ludźi zaso přichwata. Holčki běchu zdźěla w serbskej narodnej drasće. A kaž to k mejemjetanju słuša, pokazachu holcy bantowu reje wokoło meje. Skónčnje su so hólcy wo wjeršk meje wubědźowali. Lětuši mejski kral Julian Gerber je sej Verenu Noack za swoju kralownu wuzwolił. Bianka Šeferowa
Rěči z česćownosću wo serbskej literaturje
Zetkanje z młodej slawistku dr. Dianu Hickec, literarnej wědomostnicu Gießenskeje Uniwersity Justusa Liebiga
Słónco swěći přijomnje do wulkeho wokna Drježdźanskeje kofejownje „Palasteck“. Sedźu tam při šalce kofeja ze 37lětnej slawistku dr. Dianu Hickec, pochadźacej z Radworja.
„Sym zbožowna, zo móžu wot awgusta zašłeho lěta w Instituće za slawistiku na Drježdźanskej Techniskej uniwersiće tydźensce, štwórtk a pjatk, studentow wuwučować. Mam nětko dwě časowje wobmjezowanej poł městnje jako wědomostna sobudźěłaćerka, jedne hižo někotre lěta na Uniwersiće Justusa Liebiga w Gießenje. Tam tež z mandźelskim a sydomlětnym synom Borisom a třilětnej dźowku Josefinu bydlu. W Gießenje sym tamne dny tydźenja w Instituće za slawistiku přistajena. Wuwučuju chorwatsku literaturu přirunujo z powšitkownej literaturu, wosebje z wuchodnej literaturu a kulturu. Nimo toho dźeržu tematiske seminary a přihotuju projekty. W Drježdźanach do swojich seminarow tež přitomnostnu serbsku literaturu 20. lětstotka zapřijimam“, Serbowka powěda.
Wšo dohromady 17 přinoškow dźě prěnje pjerka
Myslički k nowemu Paternostrej ... we wosom wotrězkach
Pjera so jimać, tajki dźiwny anachronistiski wobraz, hdyž so tola najwjace literatury ani wjace z ruku njepisa, ale z porstami na tastaturje klak klak klak abo hnydom na ćichej škleńcy wobrazowki, kaž móhł sej to derje za baseń „appsolutna lubosć“ Fabiana Brycki předstajić. Wěnuje so wšak dźensnišemu zjawej zwjazanosće bjez bliskosće, rěčna hra a žedźba za analognej přitomnosću inkluziwnje.
Pjera so potajkim nichtó z třinaćoch zastupjenych awtorow a awtorkow jimał njebě, přiwšěm so z metafru hišće cyle rozžohnować njetrjebamy. Zwobraznja dźě dohromady 17 přinoškow prěnje pjerka, kotrež móhli něhdy k literarnym křidłam wurosć. Z tajkimi je dźě hižo prěnja Paternostrowa generacija do wyšiny wotlećała ... Lubina Hajduk-Veljkovićowa, Hanka Jenčec, Maksymilian a Benjamin Nawka.
„To je kaž tajke dźećelowe łopješko“
Rozmołwa z třomi spřećelenymi serbskimi poetkami
W Ludowym nakładnistwje Domowina ma srjedź junija wuńć literarna kniha poetkow Róže Domašcyneje, Měrany Cušcyneje a Měrki Mětoweje noweje basniskeje formy. Knihu maja wudospołnić fota Jürgena Maćija. Alfons Wićaz je so z awtorkami rozmołwjał.
Kaž sym słyšał, je so Wam při škleńčce wina zrodźiła ideja zhromadneho literarneho projekta, tak mjenowaneho rjećazoweho basnjenja. Zběrka ma pod titulom „Znaki, pominaki, kopolaki“ wuńć. Rjećazowe basnje – štó je tutu formu literarneho tworjenja wunamakał?
R. Domašcyna: Zetkawamy so hižo dlěši čas, zo bychmy sej swoje nowše literarne wěcy předčitali. Při tym tež zhromadnje warimy, sej dobru wječer popřejemy a škleńčku wina wupijemy. Rjećazowa baseń samo na sebi ničo noweho njeje, chiba w serbskej literaturje. Wosobinsce znaju rjećazowe basnje, kotrež nastachu w Awstriskej, tež w Němskej a druhich krajach. Smy tři spřećelene basnicy, a tuž je so takrjec z našeje zhromadnosće wuwiło, zo raz tajki rjećaz pisamy.
Wuměłc-moler detaile wulce zańč nima
Marko Bruk w Budyskej měšćanskej bibliotece wustajał
Wuměłstwowi kubłarjo maja kluč za přistup dźěćiny do kraja tworjaceho wuměłstwa w horšći. Husto su woni skerje wuměłcy hač wučerjo, štož je lěpje hač nawopak: Marko Bruk je jako wuwučowacy cyle wočiwidnje tež wobdarjeny wuměłc. Na žurli Budyskeje měšćanskeje biblioteki běchu hač do kónca apryla pod hesłom „Mix Tour“ dźěła molerstwa, grafiki a ćišća widźeć, kotrymž je wón podtitul „bliske, daloke a wumyslene“ dodał. Byrnjež jeno dźesatk twórbow wupowěsnjenych było, wotwěraja akrylowe mólby, akwarele a monotypije pohlad do šěrokeho pola skutkowanja wuměłca. Wobrazy su z najnowšeho časa, zwjetša z lońšeho lěta.
