Sara Mičkec je wot lěta 2008 do 2015 na Lipšćanskej uniwersiće w Instituće za linguistiku bachelorski a masterski studiji w předmjeće powšitkowny přirunowacy rěčespyt zabsolwowała. W lěće 2018 nastupi w Instituće za slawistiku na Pólskej akademiji wědomosćow we Waršawje swój doktorski studij, kotryž je 2023 ze zakitowanjom swojeje disertacije zakónčiła. Wo tutej je so Milan Pawlik z njej rozmołwjał.
Kak je k tomu dóšło, zo sće we Waršawskim Instituće za slawistiku Pólskeje akademije wědomosćow (IS PAN) swoje doktorske dźěło pisała?
S. Mičkec: Wuchadźišćo běše poprawom mój Erasmusowy lětny studijny přebytk we Szczecinje w lěće 2013, dokal běše mje tehdy Lipšćanski Institut za sorabistiku delegował. W tutym času sym mjez druhim konferencu Waršawskeje uniwersity k temje „wohrožene rěče“ jako hósć wopytała. Tam sym prěni raz přednošk swojeje pozdźišeje mentorki dr. hab. Nicole Dołowy-Rybińskeje słyšała.
Party kaž kóžda druha, liwka nóc wosrjedź lěća, nalada mjez hosćimi bě dobra. Hudźba bě skerje mjenje dobra, ale wjesnej disko je lědma druheho wuběra.
Skazam sebi při barje piwo, jako so mje zarjadowar naraz praša, hač skupinu ludźi zady sebje znaju. Wobhladuju so a hnydom wěm, što so tu stawa.
Horstku lědy přepóznawaš, wšako jich hrudźe frakturny popis debi, nimo markow “Thor Steinar” a “Fred Perry” čitam hdys a hdys tołsty logo “SG Dynamo Dresden”.
Naliču něhdźe dźesać ludźi w starobje 20 do 25 lět, wjace z nich zawěsće wonka čaka, tole je jenož předhoń. Štó woni su, je mi wědome, tež woni pak su klišej plěcha a bombowcoweje kapy dawno přewinyli.
Frizura nětko: bokaj krótkej, horjeka dlěše włosy– direktnje z kataloga hitlerskeje młodźiny.
Drasta je skerje ležerna, T-shirty wuske, cholowy maja wotměnjejo jeansy abo joggery zwoblěkane a wězo jenož markowe, woni so wězo prezentuja. Črije wot New Balance, što tež hewak, w swojich kruhach so hordźa, zo steji wulke N za naci.
“IHR SCHEISS SORBEN!
VERPISST EUCH ENDLICH AUS DEUTSCHLAND!”
Krasna přiroda witaše lětsa křižerjow w katolskej Łužicy. Dźewjeć procesionow je zrowastanjenje Jězusa Chrystusa horliwje wozjewjało. Mjez 1 380 křižerjemi bě znowa wulka ličba nowačkow. Dohromady 37 jich bě. Naše fotografki a naši fotografojo su so
na puć podali, zo bychu jich zapopadnyli. Najwjace nowačkow bě tónraz w Ralbičanskim procesionje. Z impresijemi nowačkow
zhladujemy hišće jónu na jutry, kotrež běchu přewšo rjane. Mnoho ludźi je sebi procesiony wobhladało. Nadźijomnje wuhladamy mnohich nowačkow tež klětu zaso na konjach, zo bychu wozjewili: „Chryst mortwy je so wubudźił, haleluja!”
Cyle na kóncu přewšo dołheje wsy Mikulášovice w susodnej Čěskej wotboči mólička šćežka doprawa. Na samym kóncu je wulka ležownosć. Tamnišu wilu něhdyšeho fabrikanta wobnowitaj Petr Pánek a jeho mandźelska Žaneta. Pozdźišo maja pódlanske twarjenja sćěhować. Zhromadnje ze synom Joachymom tworitaj cyle wosebity cyłk. Milenka Rječcyna je swójbu wopytała.
Kak dóstanje so młoda swójba do imobilije, kotraž wobsedźerja wužaduje?
Ž. Páneková: Wědźach, zo ma Petr wotpohlad, sem ćahnyć. Ja pak to najprjedy chcyła njejsym. Pochadźam ze wsy Horní Poustevna. Tam pak bydla jenož hišće stari ludźo, młodźi woteńdu. Něhdźe 300 wobydlerjow we wsy hišće je. Tuž, što wo to? Słušamoj hromadźe. A mjeztym sym so na to zwučiła.
Richard Nowak je wot lońšeho lěta architekt za wuhotowanje krajiny a zahrodkow w Drježdźanach. Młodemu Serbej je předewzaće w krajnej stolicy Sakskeje zajimawe dźěło poskićiło.
„Ja rěkam Hanka“ postrowi klanka w narodnej drasće hosći hnydom při zachodźe do šulskeje stwy w Ptačečanskim domizniskim muzeju. Bjezposrědnje pódla njeje sedźi Karla. To je klanka, zdrasćena kaž młody pioněr. Klanka Marta ma serbsku dźěłansku narodnu drastu zwoblěkanu. Marta sunje wozyčk, w kotrymž sedźi klanka Pawlina. Pódla ansambla steji Marja, kotraž ma tohorunja serbsku dźěłansku drastu zwoblěkanu. W tajkej chodźachu prjedy mjez druhim na polo dźěłać. „Cyłkownje dźewjeć stacijow, kotrež hodźa so z pomocu BOOKii-pisaka wotwołać, je w šulskej stwě, dźesać stacijow je w drastowej stwičce zarjadowane“, Martina Pečikowa rozjasni. Wona předsydari wot lěta 2011 wobstejacemu towarstwu Šulska a domizniska stwa Ptačecy. „Tak móža sej wopytowarjo samostatnje, indiwidualnje, dokładnje a wobšěrnje wobsahi wotkrywać.
Mnohim je kreatiwnosć wobłuk livestyla. Ći jedni trjebaja za to chaos, druzy zaso absolutnu strukturu. Eva Weclichec praji, zo wona woboje ma a wobknježi.
Telko hosći Hornja Łužica k jutram dołho wjac dožiwiła njebě. Jutry kaž molowane dožiwichu hosćo po cyłej kónčinje. Předewšěm běchu jutrońčku ludźo po tysacach we Łužicy po puću, zo bychu sej křižerske procesiony wobhladali. W serbskich wosadach je lětsa dohromady 1 380 křižerjow jutrownu powěsć w dźewjeć procesionach wozjewiło. Mjez nimi bě šěsć złotych jubilarow – Hans-Jürgen Korch, Joachim Werner a Clemens Brězan w Kulowskim procesionje, Pětr Domš a Chrystof Bulank we Wotrowskim procesionje kaž tež Achim Žur w Ralbičanskim procesionje. Dale witachu serbscy křižerjo w swojich rjadach dohromady 38 nowačkow a 45 slěbornych jubilarow.
Na wsach we Łužicy pěstowachu abo wozrodźichu nałožki kaž na přikład jutrowne spěwanje.
Přednoški, knihi, časopis „Česko-lužický věstník“, přewodźenje serbskich skupinow po Praze, wustajeńcy, bjesady, kursy serbskeje rěče na uniwersiće kaž tež na lěćnych šulach, koncerty, wustajeńcy serbskeje wuměłskeje twórby, spřistupnjenje Hórnikoweje knihownje zjawnosći, podpěra čěskeje sorabistiki, přihotowanje programa ze serbskej tematiku w čěskim rozhłosu a telewiziji, wudawanje podcastow (nic jenož) w serbskej rěči. Wšitke tute nadawki słušeja do aktiwitow čěskeho „Towarstwa přećelow Serbow“. We wustawkach towarstwa mjenujcy čitaš: „Nadawk Towarstwa je, zjednoćeć přećelow a přisłušnikow serbskeho ludu do hajenja narodnych, kulturnych, hospodarskich a towaršnostnych stykow ...“. Tež lětsa nas tójšto zajimawych akcijow wočakuje.