Dwójne zbožo wostanje potajnstwo dwójnikow
Rjany wulět do Dubrjenskeho bahna poslednja stacija serije Serbskich Nowin
Swjatki sobotu su sej štyri pory dwójnikow ze swojimi staršimi do Dubrjenskeho bahna wulećeli. To měješe swoju přičinu, dokelž su Serbske Nowiny z tutym podawkom swoju seriju „dwójniki“ k planowanemu „poslednjemu zelenemu štwórtkej“ zakónčili. Mjeztym su Richard a Ludwig Dittrichec z Ralbic, Lena a Luis Suchec ze Sulšec, Christian a Frederic Langec z Ralbic kaž tež Cosimo a Casper Brězanec ze Serbskich Pazlic štyrnaće lět. Zapřahnył je Handrij Krječmar na dworje swojeho burskeho statoka w Dubrjenku koble a zdypkom w dwěmaj so něhdźe 15 kilometrow dołha kołojězba po daloko znatym bahnje započa. Něhdyši braška wědźeše na wulkim kremseru sedźacym hosćom wjele wo tutym přirodoškitnym pasmje powědać. Bórze pak počachu tołste a tučne kuntwory kusać a dokelž machanje ničo njepomhaše, wědźeše sej wosebje młoda bobrija z wotpowědnej žałbičku pomhać. Pomhała pak znajmjeńša w tym nastupanju ničo njeje, zo by so jim kusk bóle huba čumpała.
„Čecha“, tepjacy so w serbskim morju
Piwo doma abo w korčmje, wšelaki outfit na kemšach – mjez Serbami a Čechami je tójšto małkich kulturnych rozdźělow
By-li sej Serb časowu mašinu wobstarał, z njej wróćo do zymskeho semestra 2023 do Lipska mjez serbskich studentow lećał a z nimi w Centrifuze piwko pił, by najskerje slědowacu scenu dožiwił: Na konopeju sedźi črjóda Serbow w čiłej rozmołwje. Bachtajo Serbja kopańcu hladaja abo někajki wuznamny wupłód němskeje popoweje kultury – Germany’s Next Topmodel, Bur sej žonu pyta, Der Bachelor a druhe pokłady. Wosrjedź tuteje wjesołeje bobrije sedźi „typ“, kotryž je přišoł, mjelčo strowił, so sydnył a potom jednu, dwě abo tři hodźiny ničo njeprajił. Cyły čas na swojim piwje coma, hdys a hdys so njewěsće posměwknje, potom na wobrazowku abo do handyja hlada, doniž njestanje, „dobru nócku“ praji a woteńdźe. Tuta scena so prawidłownje wospjetuje. Woprawdźe, prašejće so někoho, kotryž je w tutym času w Lipsku studował a w Sorabiji aktiwny był! Hišće zajimawšo by było, tutomu „typej“ – młodemu čěskemu kadli – do mozow hladać, kotrehož jenički zaměr tehdy bě: ze Serbami so přećelić.
Film „Pytaś a namakaś“ tematizuje „něšto progresiwne ...
Patrick Weißig z teama Nysoweho filmoweho festiwala (NFF) zajimuje so za serbske filmowstwo. W Budyskim Kamjentnym domje je so wón z Luku Golinskim (tworićel kultury) a Miru Dubian (studentka) wo jeju krótkofilmje „Pytaś a namakaś“ rozmołwjał.
Zwotkel mataj lubosć k filmej?
L. Golinski: Běch hižo jako dźěćo wo tym sonił, něšto z medijemi činić. Lubosć je při dźěle z filmom nastała. Mira a ja smój zwěsćiłoj, zo mamoj podobnu ideju za film. Proces tworjenja filma běše napinacy, ale tež rjany. Absolutnje magiske je, hdyž charaktery na wobrazowce widźiš.
M. Dubian: Zajim za film je starši hač projekt, přetož přeco hižo rady filmy hladam. „Pytaś a namakaś“ bě prěni filmowy projekt, kotryž sym zwoprawdźiła, wot spisanja knihi přez wjerćenje hač ke kónčnemu produktej. To je mi cyle hinaši wid na tónle medij wotewrěło.
Staj mi rjekłoj, zo su wšitcy, kotřiž su za projekt dźěłali, tole „za wěc činili“. Što z tym měnitaj?
Dźěl „Romantiskeje dróhi“ sej wotkryli
Romantiska dróha bu w lěće 1950 jako prěnja prózdninska a dowolowa dróha w Němskej wupokazana. Tróšku utopiske wšak tute předewzaće bě. Přetož: Štó dźě měješe tehdy awto? A kotry wukrajny turist by krótko po wójnje do tutoho kraja na dowol přijěć chcył? Jako čitach, zo běchu prěni turisća Američenjo, sym so chětro dźiwała. Tehdyši iniciatorojo w ameriskej conje abo ameriskim wobsadniskim pasmje běchu drje so turistow ze zamórskeje nadźijeli, a tuta nadźija so jim spjelni: Američenjo přichadźachu w črjódach. Jim přidružachu so Japančenjo a skónčnje tež turisća z našeho kraja.
K tomu hišće stawizniski pozadk: W lěće 1846 knježeše w Frankowskej wulki hłód. Tuž jara wjele ludźi do Ameriki wupućowa. To bě čas do byrgarskeje rewolucije 1848/49. Mjez 1920 a 1923 potom hišće raz wjele ludźi do Ameriki wupućowa, mjenujcy za čas inflacije a swětoweje hospodarskeje krizy.
Mjeńšiny na sewjeru nas wočakuja
Europeada 2024 lětsa w Schleswigsko-Holsteinskej, kraju mjez Sewjernym a Baltiskim morjom
Thomas Uerschels, měšćanosta w Niebüllu, so na Europeadu a na serbsku wubranku wjeseli. Foto: MkWjThomas Uerschels je měšćanosta schleswigsko-holsteinskeho Niebülla. 55lětny steji wot lěta 2022 na čole města z 10 000 wobydlerjemi.
Kak sće reagował, jako bě jasne, zo wotměja so we Wašim měsće koparske hry Europeady?
T. Uerschels: Njejsym wo Europeadźe wjele wědźał. Bórze pak bě mi jasne, zo so zarjadowanje derje do našeje kónčiny hodźi, wšako smy region mjeńšinow. Wjeselu so, zo smy minjene lěta tři miliony eurow do našeho koparskeho stadiona inwestowali.
Je frizišćina wohrožena rěč?
T. Uerschels: Na kóždy pad. Mamy samsny problem kaž drje wšitke mjeńšiny: Hdyž starši rěč přichodnym generacijam dale njedadźa, wona wotemrěje.
Što wot Europeady wočakujeće?
„Dźěło na ličaku – to skerje ničo za mnje njeje!“
Wjazanje knihow je za Slepjanku Anke Hanušojc powołanski són, kotryž je sej zaměrnje zwoprawdźiła
Anke Hanušojc, mišterka knihiwjazarstwa, steji w dźěłanskej fali před wosebitym šrubnikom (Schraubstock) a přewjazuje wěcywustojnje staru, dodźeržanu knihu „Wo małym knoćiku“ – najskerje najlubšu dźěćacu knihu někajkeho nana abo maćerje, kotruž chce swojemu dźěsću dale dać. Kóždy přimk sedźi – tajki je mój zaćišć. Do jeje rukow bych bjeze wšeho tež swoju najlubšu knihu na ponowjenje dał. „Jako powołanje sej ničo lěpšeho předstajić njemóžu. Wjeselo, hdyž rjemjeslnisce dźěłam, estetiske začuće za barby a material kaž tež lubosć k literaturje – ke knize scyła – so tu jara rjenje do cyłka zjednoća. Dźěło na ličaku, to skerje ničo za mnje njeje“, mi Anke Hanušojc praji, jako ju w jeje dźěłarni, w Slepom na Měrowej čo. 69, wopytach.
Bajkojte pytanje za zbožom w Błótach z jěrym přisłodom
Bismarckowa wěža steji w pozadku jewišćoweho wobraza, kotryž pokazuje „typisku“ serbsku sceneriju: Wjesnu korčmu, staru chěžu, móst přez błótowsku groblu. Jasne je, zo maja so tu serbske temy wobjednawać. Błótowske powěsćowe nocy su za to znate. Hižo wjele lět zarjaduje Serbski ludowy ansambl tutón spektakl pod hołym njebjom, kotryž je mjez turistami runje tak woblubowany kaž mjez domoródnymi. Poslednich sydom lět bě so ansambl za zwisowacu stawiznu rozsudźił a w tutej šěroki je pisany swět serbskich powěsćow tematizował. Lětsa je přistup hinaši: Jednanje na jewišću ma w běhu jednoho wječora zakónčene być. Tak bě sej to hamt Bórkowy, kotryž je zarjadowar nocow, přał. „Jan a gluka – die sagenhafte Suche nach dem Glück“ je rezultat tutoho přeća. Matthias Körner je scenarij napisał, Andreas Gundlach je hudźbu skomponował. Gundlach je hižo za mnohe produkcije SLA soundtrack skomponował. Tež za powěsćowe nocy je wón zaso dosć solidnu hudźbnu bazu stworił. Za jednanje na jewišću bě jako režiser Urs Schleiff zamołwity.
Kniha wo „wjacorych žiwjenjach ossija“
Zamołwity redaktor telewizijneho magacina Łužyca, awtor a wudawaćel Hellmuth Henneberg so dopomina
Wo temje „Zjednoćenje Němskeje“ je so w běhu 30 lět wjele pisało a wozjewiło. A zda so, zo je tehdomniša wobšěrna a hišće trajaca towaršnostna změna wosebje za „ossijow“ – „wuchodnikow“ dale zajimawa a so na wšelakore wašnje wopisa a předstaja. Wobšěrny poskitk – rozprawy, awtentiske powěsće, krótše a dlěše wopisanja rowjenkow. Mjez tym pak je tema tež za młodych awtorow z powabkom, kotřiž socialistisku Němsku demokratisku republiku přewrótny čas do kapitalizma dožiwili njejsu a jón jenož z powědanja znaja. Kak móhł so literarny stil toho mjenować – basnistwo a wěrnosć?
Ze zakładami permakultury a wudźeržliwymi žiwjenskimi ...
W jutrownych prózdninach přewjedźechu we Worklečan horće zajimawy přirodny projekt. Zhromadnje z towarstwom Kamjenjak z.t. přebywachu šulerjo a šulerki z kubłarjemi horta cyły tydźeń při Miłočanskej skale. Anja Nowakowa je so pola kubłarki Christiny Měškankoweje, kotraž bě projekt sobu wudźěłała, za pozadkami wobhoniła.
Što chceće z tutym projektom docpěć?
Christina Měškankowa: Natwarimy sej z tym dlěšodobnu kooperaciju z towarstwom Kamjenjak z.t. pod aspektom: Kak wupada wědomy wobchad z našej přirodu we wšědnym žiwjenju? Chcemy dźěći sensibilizować, zo bychu z přirodu a resursami swědomiće wobchadźeli.
Što dokładnje sće w tutym projekće činili?
Wjele kralow a kralownow hižo jasnych
Róžownik – meja – je měsac kralownow a kralow. To tež lětsa zaso w cyłej Łužicy widźiš. Tradiciju su w někotrych wsach lětsa samo wožiwili. Tak steješe lětsa prěni raz po nimale 20 lětach meja tež zaso w Bukecach. A tež w Zejicach su wjesnjenjo 1. meje tutón symboliski štom stajili. Nimo na wsach pěstuja tule tradiciju dźěći w šulach a pěstowarnjach. To zwuraznja, zo su wobydlerjo kónčiny hordźi na swoje nałožki. K tomu wězo słuša, zo so holcy narodnu drastu zwoblěkaja.
